درمان درد کمر، لگن و پاها با بلاک اپی دورال (Epidural) نخاع کمری

نخاع توسط پرده‌ای پوشیده شده است به نام مننژ. این پرده از سه لایه تشکیل شده است. به فضا زیر لایه خارجی، فضای اپی‌دورال گفته می شود.

بلاک کردن عصب به جلوگیری از عبور پیام عصبی (شامل پیام‌های درد) با تزریق مواد بی‌حسی به عصب گفته می‌شود.

آناتومی ستون فقرات کمری:

بلاک اپی‌دورال نخاع کمری به عنوان روشی تشخیصی و درمانی و پیش‌بینی کننده برای دردهای کمر، لگن و پاها استفاده می‌شود. از این بلاک برای انجام بی‌حسی موضعی طی اعمال جراحی نیز استفاده می‌شود. این بلاک به دلیل دقت بالا در بلاک کردن اعصاب نخاعی، می‌تواند محل دقیق و عصب درگیر را با دقت بالایی در دردهای کمر، لگن، مثانه، دستگاه تولید مثل، قسمت‌های انتهایی روده و پاها مشخص کند. در صورتی که برای درمان درد نیاز به تخریب کامل عصب درگیر شده باشد، مانند دردهای سرطانی، انجام بلاک حداکثر حسی و حرکتی‌ای که بیمار بعد از تخریب عصب تجربه خواهد کرد را نشان می‌دهد.

برای کنترل دردهای حاد، از این بلاک به همراه تزریق بی‌حسی موضعی برای مدیریت درد استفاده می‌شود تا درمان‌های دارویی اثر کنند یا بیمار تحت عمل جراحی قرار بگیرد. این تکنیک از کارآیی بالایی در مدیریت درد های حاد بعد از عمل جراحی یا بعد از وارد شدن آسیب شدید به قفسه سینه، چه برای کودکان چه بزرگسال، برخوردار است.

از این بلاک به همراه تزریق بی‌حسی موضعی و استروئیدها برای کنترل دردهای حاد ناشی از هرپس زوستر (زونا)، و دردهای حاد پاها به دلیل اختلالات وریدی (ورید به معنای سیاهرگ است) استفاده می‌شود.

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد در صورت انجام این بلاک قبل از عمل جراحی قطع عضو در پاها، به دلیل اختلالات خونرسانی و مرگ بافت‌های پا، احتمال بروز سندروم عضو شبح (Phantom Limb) کاهش می‌یابد. در این سندروم بیمار در محل عضو قطع شده احساس درد می‌کند در حالی که آن عضو دیگر وجود خارجی ندارد. تزریق مواد بی‌حسی به فضای اپی‌دورال در مدیریت درد های مزمن کمر مانند رادیکولوپاتی کمری (Radiculopathy، در این بیماری اعصاب خارج شده از نخاع توسط مهره های ستون فقرات تحت فشار قرار می‌گیرند)، دردهای عضو شبح، شکستگی‌های میکروسکوپی ستون فقرات به دلیل وارد شدن فشار روی آن‌ها، اختلالات عصبی ناشی از دیابت، اختلالات عصبی ناشی از شیمی درمانی، سندروم‌های درد لگن، و اختلالات اعصاب سمپاتیک (اعصاب سمپاتیک بخشی از سیستم خودکار عصبی هستند و اعمال خودکار بدن مانند تعریق را تنطیم می‌کنند) استفاده می‌شود.

دردهای سرطانی و دردهای ناشی از تومورهای پخش شونده قسمت‌های تحتانی شکم، کشاله ران، کمر و لگن، باسن و پاها نیز با این بلاک کنترل می‌شود.

نحوه انجام بلاک:

تزریقات برای بلاک اعصاب عموما به دو صورت انجام می‌شوند. روش اول استفاده از لندمارک (مشخصات)‌های سطحی بدن برای پیدا کردن محل تزریق است و روش دوم استفاده از دستگاه‌های تصویربرداری (که در بین این روش‌ها سونوگرافی بیشرین کارآیی و کمترین عوارض جانبی را دارد). در روش لندمارک به دلیل نداشتن دید و آگاهی کامل از جزئیات داخل بدن امکان خطا و عوارض جانبی بالا می‌باشد که این مشکلات با استفاده از روش سونوگرافی به راحتی حل می‌شوند.

تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی:

این روش که در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور سیروس مومن زاده انجام می‌شود بالاترین دقت را در میان روش‌های تزریق دارد زیرا برای شناسایی ساختارهای داخلی بدن و خود عصب از دستگاه سونوگرافی استفاده می‌شود. این روش امکان تزریق موثرتر و عوارض جانبی کمتر را به ما می‌دهد.

برای انجام بلاک بیمار به شکم روی تخت معاینه می‌خوابد. پزشک با قرار دادن پروب سونوگرافی روی محل تزریق ساختارهای داخلی را شناسایی می‌کند و تزریق را انجام می‌دهد.

نحوه قرارگیری بیمار:

محل قرارگیری پروب سونوگرافی:

تصویر سونوگرافی:

انجام تزریق:

عوارض جانبی احتمالی:

نزدیک بودن فصای اپی‌دورال به فضاهای عمقی تر مننژ و خطرناک بودن تزریق در این مناطق نیاز به استفاده از دستگاه سونوگرافی را چند برابر می‌کند. درصورت درد فوق العاده بیمار در هنگام وارد شدن سوزن پزشک باید بلافاصه تزریق را متوقف کند، زیرا این درد نشانه برخورد سوزن به اعصاب خارج شده از نخاع است. تزریق در فضاهای عمقی تر مننژ می‌تواند باعث از دست رفتن هوشیاری و بی حسی کامل نخاع شود. اگر این عارضه به سرعت تشخیص داده نشود تا درمان نشود می تواند برای بیمار مرگبار باشد. فضای اپی دورال سیارهرگ های بسیاری دارد که آسیب به آن ها می تواند باعث خونریزی خود محدود شونده شود. تزریق داخل وریدی در تعدادی کمی از بیماران (0.5 تا 1 درصد) اتفاق می افتد و میتواند باعث مسمومیت بیمار شود.

می‌توان با استفاده از دستگاه سونوگرافی احتمال اتفاق افتادن تمامی این عوارض را کاهش داد. در موارد نادر، به خصوص در بیمار مبتلا به ایدز یا سرطان، عفونت نیز اتفاق می‌افتد. می‌توان جلوی این عارضه را با استفاده از روش‌های استریل کردن مناسب گرفت. تشخیص سریع این عارضه بسیار مهم است زیرا در صورت تشخیص داده نشدن می‌تواند جان بیمار را تهدید کند. در صورت شک پزشک به اتفاق افتادن این عارضه MRI می‌تواند روش تشخیصی خوبی باشد. در صورت پیشرفت عفونت و وارد فشار روی نخاع نیاز به تخلیه اورژانسی عفونت از لایه‌های پوشاننده نخاع است.