متاتارسالژی (درد زیر پنجه پا) آسیب شایعی است که ناشی از فشار و کار زیاد با پا می‌باشد. این آسیب با درد و التهاب بخش توپی پا همراه است که غالباً نه به عنوان یک بیماری خاص، بلکه به عنوان علائم عوارض دیگر قلمداد می‌شود.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
در کشور ما صدمات پنجه پا از جمله متاتارسالژی در ورزشکارانی شایع است که ورزش‌های پربرخورد مرتبط با دویدن یا پرش را انجام می‌دهند. این ورزشکاران در معرض خطر آسیب جلوی پا قرار دارند. ورزشکاران دو و میدانی در معرض بالاترین سطح نیروهای آسیب‌زا به جلوی پا قرارمی‌گیرند. بسیاری از ورزشکاران در زمینه‌های دیگر، از جمله تنیس، فوتبال، بیس بال و فوتبال، اغلب دچار جراحات قسمت جلوی پا می‌شوند.
علائم و نشانه‌های متاتارسالژی
اصلی‌ترین علامت متاتارسالژی، درد انتهای یک یا چند استخوان متاتارس است. این درد معمولاً هنگام راه رفتن و یا دویدن تشدید می‌شود. ورزشکارانی که در فعالیت‌های پربرخورد شرکت می‌کنند و نیز مبتلا به یک عارضه التهابی مانند بورسیت هستند، اغلب از درد منتشر در جلوی پا و وسط پا رنج می‌برند.
در اکثر موارد، این درد ناگهانی نیست و تدریجاً در طول یک دوره چند ماهه بروز می‌کند.
عارضه موسوم به نوروم مورتون (نورومای بین انگشتی)، با نشانه‌های متاتارسالژی ناشی از تحریک و التهاب عصب در محل درد همراه است. افراد مبتلا به نوروم مورتون ممکن است بی‌حسی پا را علاوه بر درد جلوی پای خود داشته باشند.
علت‌ها و عوامل درد پنجه پا
پای شما می‌تواند در طول فعالیت‌های ورزشی صدمه ببیند. همانند بسیاری از صدمات دیگری که ناشی از فشار مکرر و کار زیاد با پا است، این عارضه ممکن است به دلیل تغییر و برهم خوردن بیومکانیک نرمال و توزیع نامناسب و غیرطبیعی وزن رخ دهد.
استرس مداوم می‌تواند منجر به التهاب مزمن و التهاب پوشش استخوان و بافت‌های مجاور (مانند رباط‌ها و تاندون‌ها) شود.
عوامل زیر می‌تواند فشار موضعی در جلوی پا را تشدید کند:
سطح بالای فعالیت
برجسته بودن سر استخوان متاتارس
تنگی و سفتی عضلات اکستانسور پا
ضعیف بودن عضلات فلکسور پا
انگشت چکشی
تحرک زیاد اولین استخوان پا
سفت بودن تاندون آشیل
پروناسیون شدید (حرکت جانبی پا هنگام راه رفتن و یا دویدن)
کفش نامناسب
برخی از عوارض مرتبط با آناتومی پا نیز ممکن است افراد را مستعد مشکلات جلوی پا کند. این عوارض عبارتند از:
قوس شدید کف پا
کوتاه بودن اولین استخوان متاتارس و یا طویل بودن استخوان متاتارس دوم که اغلب در افراد مبتلا به انگشت پای مورتون دیده می‌شود. در این وضعیت، تعادل طبیعی جلوی پا برهم می‌خورد و منجر به تغییر مقدار وزن وارد بر استخوان متاتارس دوم می‌شود.
انگشت چکشی
هر یک از مشکلات اسکلتی- عضلانی فوق الذکر (یا تمام آنها) ممکن است باعث ترومای جلوی پا در ورزشکاران شود.
تست و آزمایشات
اشعه X ممکن است در رد سایر علت‌های درد جلوی پا مفید باشد. اسکن استخوان می‌تواند مکان‌های التهاب را با دقت شناسایی کرده و نشان دهد.
سونوگرافی می‌تواند به شناسایی عوارضی مانند بورسیت یا نوروم مورتون (که می‌تواند باعث درد در منطقه متاتارس پا شود) کمک کند.
همچنین پزشک ممکن است برای کمک به شناسایی و تشخیص عوامل متعدد درد در متاتارس و مناطق میانی پا، عکس MRI را تجویز کند. این عوامل می‌تواند شامل اختلالات تروماتیک و آسیب‌زا، عوارض گردش خون، آرتریت، و عوارض مفصلی نوروپاتیک باشد و نیز عوارضی که منجر به عدم تعادل بیومکانیکی می‌شود.
پزشک ممکن است سایر آزمایشات و روش‌ها را نیز برای کمک به تشخیص و تعیین درمان مناسب، تجویز کند.
روش‌های درمان
داروها
هرچند داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی ، مانند ایبوبروفن یا ناپروکسن مفید هستند، اما به ندرت به عنوان یک راه حل بلند مدت برای این عارضه استفاده می‌شوند.
فاز حاد
درمان اولیه شامل اعمال یخ به طور منظم و استفاده از پانسمان فشاری است. پزشک ممکن است برای 24 ساعت اول، قرار دادن وزنه در پا را توصیه کند. پس از 24 ساعت اول، پزشک ممکن است تمرینات محدوده حرکتی غیرفعال (ROM)ودرمان اولتراسوند را آغاز کند. استفاده از پد متاتارس و سایر ابزارهای ارتوتیک می‌تواند به تسکین درد، حتی در مراحل اولیه درمان کمک کند. در این مرحله، تغییر کفش توصیه می‌شود.
توانبخشی در روز اول آسیب، با هدف بازگرداندن دامنه طبیعی حرکت، قدرت و عملکرد پا شروع می‌شود. ابزارهای اصلاحی نیمه‌سخت که در کفش محافظ تعبیه می‌شوند، درمان مؤثری برای متاتارسالژی هستند. کفش محافظ با ابزارهای اصلاحی نرم یا بدون آن، ممکن است به تنهایی برای برطرف کردن درد، کافی نباشد.
سایر روش‌های درمان
در صورت وجود پینه ، پزشک ممکن است برای تسکین موقت، آن را بتراشد. با این حال، جلوگیری از خونریزی و استفاده از اسیدها و سایر مواد شیمیایی، بسیار اهمیت دارد. علاوه بر تراشیدن پینه، تعیین علت پینه که در واقع پاسخ به فشاراست، بسیار مهم است.
اگر علائم حاد باشد، اما مدت طولانی دوام نیابد، پرونیشن غیر طبیعی مفصل ساب‌تالار در مچ پا می‌تواند علت اصلی پینه باشد. پزشک ممکن است استفاده از ابزارهای ارتوتیک را در این موارد توصیه کند. علائم مزمن به یک نوار متاتارس بهتر پاسخ می‌دهند. نوار متاتارس می‌تواند به کفش دوندگی و یا کفش‌های ورزشی، اضافه شود.
افراد مبتلا به قوس زیاد کف پا که از درد متاتارسالژی رنج می‌برند، به ابزارهای ارتوتیک به خوبی پاسخ می‌دهند.
فیزیوتراپی
تمرکز اصلی درمان، ترمیم بیومکانیک نرمال و تسکین فشار در ناحیه است. لازمه درمان، فروکش کردن و یا رفع التهاب از طریق کاهش فشار مکرر است.
هنگامی که ورزشکار از درد رهایی یافت، تمرینات تقویت کننده ایزومتریک، ایزوتونیک و ایزوکنتیک را آغاز خواهد کرد. با از بین رفتن التهاب، تمرینات دامنه حرکتی غیر فعال تبدیل به تمرینات فعال خواهد شد.
تزریق
بیماران مبتلا به نورومای بین انگشتی می‌توانند از یک بلوک عصبی همراه با تزریق آستروئید بلند مدت بهره‌مند شوند.
درمان تفریحی
در طول درمان، بیماران باید به انجام اشکال جایگزین برای بدنسازی و تمرینات آمادگی جسمانی، ترغیب شوند. به عنوان مثال، شنا یک ورزش بسیار عالی برای حفظ آمادگی جسمانی است، در عین حال که بیمار در مرحله وزنه‌برداری محدود در روند التیام خود به سر می‌برد.
مداخله جراحی
اصلاح کفش با ابزار ارتوتیک ممکن است تنها درمان مورد نیاز باشد، اما در موارد شدید، چیدمان مجدد استخوان متاتارس با عمل جراحی ممکن است لازم باشد.
پیشگیری
پیشگیری از آسیب مجدد به معنی از بین بردن سایش و فشار غیر طبیعی است. ارتز، پد متاتارس و درمان پینه می‌تواند برای جلوگیری از عدم تعادل عضلانی و استرس مورد استفاده قرار گیرد. درمان پینه شامل دبریدمان با تیغ و سنباده است، که خاصیت ارتجاعی بافت را افزایش می‌دهد.
منشاء برخی از مشکلات پا ممکن است بیماری نباشد، بلکه پوشیدن کفش نامناسب باشد. قرار گرفتن پا در موقعیت مناسب درون کفش، بستگی به سایز مناسب آن دارد. زیرا سایز یک جفت پا برابر نیست. ورزشکارانی که باید تمریناتی بر روی سطوح سخت انجام دهند، باید حتماً کفش آنها دارای زیرسازی کافی و مناسب باشد. پاشنه و کف لاستیکی که بهتر از مواد دیگر، جاذب شوک و ضربات به پا است، برای ورزشکارانی که به طور مکرر تمرینات دو و پرش را بر روی سطوح سخت انجام می‌دهند، مفید است.