درد زانو ناشی از سندروم اتساع چهارسر و روش های مختلف درمان

در تمامی مفاصل بدن غضروف هایی به نام غضروف مفصلی وجود دارند که استخوان های شرکت کننده در مفصل را از یکدیگر جدا می کنند. این غضروف که سطح تمام استخوان های داخل مفصل را می پوشاند از برخورد و ساییش استخوان ها در حین حرکت مفصل جلوگیری می کند. آرتریت (arthritis) انواع مختلفی دارد اما اساس بیماری در تمام انواع آرتریت یکسان است. در این بیماری غضروف مفصلی تحلیل می رود و استخوان های مفصل با یک دیگر تماس پیدا می کنند. در نتیجه کشیده شدن استخوان ها روی هم مفصل ملتهب و دردناک می شود.

بورس ها تشکیل شده اند از کیسه های ساینوویال (مفصلی)که هدفشان اجازه دادن به کشیده شدن و حرکت عضلات و تاندون ها از روی یکدیگر در نواحی که حرکت مکرر انجام میشود،است.این کیسه های ساینوویال به وسیله غشای ساینوویال پوشانده شده اند که حاوی شبکه ای از رگهای خونی اند که مایع ساینووسال را ترشح می کنند. نتایج بورسیتیس (التهاب بورس) در افزایش تولید مایع ساینوویال موجب تورم کیسه های بورس می شود. با استفاده مفرط و نادرست، این بورس ها ممکن است ملتهب، بزرگ و در موقعییت های نادری عفونی شوند.

بورس های زانو:

لیگامان ها بافت های طناب مانندی از جنس پروتئینی به اسم کلاژن هستند که استخوان ها را به یکدیگر متصل می کنند و وظیفه آن ها پایدار کردن مفصل و استخوان های بدن است. تندون ها نیز از جنس لیگامان ها هستند اما عضلات را به استخوان ها متصل می کنند و مسئولیت حرکت دادن مفاصل را بر عهده دارند. به التهاب تندون ها تندینیتیس گفته می شود.

عضله چهارسر (quadriceps) در جلوی ران قرار دارد  و مسئول باز کردن زانو است، تندون پایینی این عضله ابتدا به استخوان کشکک و سپس به وسیله تندون کشکک به استخوان درشت نی ساق پا (Tibia) متصل می شود.

آناتومی عضله چهارسر:

مشخصه اصلی سندروم اتساع چهارسر (quadriceps expansion syndrome) احساس درد در قطب فوقانی کشکک است. این سندروم عموما به دلیل استفاده بیش از حد یا نادرست از مفصل زانو اتفاق می افتد، مانند دو های ماراتون، یا وارد شدن ضربات مستقیم به تندون چهارسر. در این سندروم تندون متصل کننده عضلات چهارسر به استخوان کشک دچار التهاب یا به اصطلاح تندینتیس می شود.

تندون عضله چهارسر همچنین مستعد ابتلا به کلسیفه شدن تندون (سخت شدن تندون به دلیل رسوب کلسیم) است که ممکن است با کشیدگی های تندون همراه باشد. این اتفاق باعث افزایش درد بیمار و طولانی شدن فرآیند درمان می شود.

بیمار مبتلا در قطب فوقانی کشکک، معمولا در سمت داخل، احساس درد می کند. با پایین آمدن بیمار از سراشیبی و پله ها درد افزایش پیدا می کند. استفاده مکرر از مفصل زانو درد را بدتر می کند و استراحت و گرما درد را موقتا کاهش می دهند. درد دائمی است و در مواردی مختل کننده خواب می باشد.

تشخیص:

در معاینه فیزیکی در هنگام لمس تندون چهارسر، بیمار معمولا در سمت داخلی قطب فوقانی کشکک احساس در دارد. همچنین باز کردن مفصل زانو توسط بیمار شدت درد را افزایش می دهد.

وجود همزمان بورستیتیس بالا و پاییین کشکک، آرتریت و از بین رفتن بافت داخلی مفصل ممکن است تصویر کیلنیکی را بعد از واردشدن ضربه مستقیم مبهم کنند.رادیوگرافی برای تمام بیماران با درد زانو انجام می شود تا عدم وجود شکستگی های استخوانی اثبات شوند. بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص پزشک ممکن است آزمایشات دیگری مانند شمارش کامل سلول های خونی و ... مورد نیاز باشد.

MRI و تصویربرداری سونوگرافیبرای تشخیص از بین رفتن بافت مفصل، پارگی کامل تندون چهارسر و وجود تومور بسیار کاربردی هستند و زمانی استفاده می شوند که پزشک مشکوکک به این موارد باشد.اسکن استخوان برای تشخیص شکستگی های فشاری در استخوان های درگیر در ساختار مفصل، مخصوصا پس از وارد شدن ضربه به مفصل استفاده می شود.

2-تزریق کورتیکواستروئید:

کورتیکواستروئیدها اثرات ضد التهابی دارند و به اطراف فضای لیگامان ملتهب تزریق می شوند. کاهش التهاب تندون، باعث فرصت پیدا کردن بدن برای ترمیم بافت آسیب دیده می شود. کورتیکواستروئید ها معمولاً با یک داروی بی‌حس کننده ترکیب می‌شود که درد تزریق را کمتر می کند. شروع اثرگذاری تزریق استروئید حدود 24 تا 48 ساعت طول کشیده و دوام آن حدود 3 تا 6 ماه خواهد بود. در صورت فروکش نکردن درد بیمار بعد از 24 تا 48 ساعت، احتمال وجود بیماری دیگری نیز در محل تندون مطرح می شود مانند آرتریت مفصل، التهاب بافت های پایدار کننده مفصل یا اختلال اعصابی که به مفصل ختم می شوند. در صورت وجود چند بیماری با هم دیگر نیاز به اقدام چند جانبه برای درمان همزمان این بیماری ها است.

تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی مفصل را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل بافت هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.

مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.

در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.

3-ازن تراپی:

برای درمان سندروم اتساع چهارسر می‌توان از تزریق آب حاوی اوزون استفاده کرد. در این روش مقدار اندکی گاز ازن به اطراف تندون تزریق می شود. معمولاً بعد از گذشت 30 تا 60 دقیقه درد به طور کامل تسکین می‌یابد. این تسکین درد با افزایش سطح اکسیژن در محل بافت و بالا بردن متابولیسم (سوخت و ساز) آن، که موجب تسریع فرایند ترمیم می‌شود، حاصل می‌شود.

مدت زمان تسکین درد متفاوت و بین یک تا شش ماه یا درمان دائمی است. برخی از بیماران برای دریافت تسکین درد به صورت کامل، به یک سری از 2 تا 4 تزریق نیاز دارند؛ به طوری که این تزریق‌ها در طول یک دوره‌ی چند ماهه توزیع شود. دلیل آن این است که هر تزریق اوزون همچنان که تأثیراتی بر ترمیم بافت دارد، به دلیل اثرات ضدالتهابی منجر به تسکین درد نیز می‌شود.

برخلاف تزریق کورتیکواستروئید که اگرچه تأثیرات ضد التهابی دارد اما بافت تحت تزریق را به علت اثرات کاتابولیسمی (دگرگونی بافت‌ها) که دارد تضعیف می‌کند، ازن فرایند ترمیم را تحریک می‌کند و سطح بهبودی بافت آسیب‌دیده را ارتقا می‌دهد. این تزریق نیز با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود.

4- تغییر سبک زندگی:

حتی پس از درمان کامل بیماری، بدون تغییر سبک زندگی امکان عود بیماری وجود دارد. بیمار باید عادت های نادرست مانند نحوه غلط جا به جا کردن اشیا و نحوه غلط استفاده از دستگاه های بدن سازی اصلاح کند تا خطر ابتلا دوباره به سندروم اتساع چهارسر به حداقل برسد.