دیسک بین مهره ای دارای ساختار استوانه ای شکل کم ارتفاع می باشد که بین مهره های ستون فقرات قرار گرفته اند. تحلیل دیسک بین مهره ای زمانی رخ می دهد كه فضای میان مهره ها به واسطه سایش یا پیری خشك شده و به تدریج تراکم خود را ازدست می دهند و فرد به تدریج دچار درد در آن ناحیه می شود.
تحلیل یا دیجنریتیو دیسک بین مهره ای Degenerative disc disease یکی از شایعترین علل کمردرد است. تحلیل رفتن دیسک در واقع یک بیماری نیست بلکه یک روند طبیعی است که با بالا رفتن سن در همه افراد ایجاد میشود.
چه چیزی سبب تحلیل رفتن دیسک بین مهره ای می شود؟
دیجنریتیو در لغت به معنای پیرشدن می باشد که نوعی روند طبیعی است که با افزایش سن هسته دیسک توانایی جذب آب را ازدست داده و آب میان بافتی آن کاهش پیدا می کند.به دنبال این تغییرات توانایی جذب ضربه و حفظ و نگهداری از دیسک نیز کاهش یافته و ضربات بجای اینکه در دیسک وارد شوند مستقیما به مهره وارد شده ،به تدریج اندازه دیسک کوچک شده و ارتفاع آن کم می شود.این کاهش ارتفاع و ارتجاع دیسک نه تنها موجب خرابی مهره ها و مفاصل می شود بلکه سبب آرتروزنیزمی شود. آرتروز در مفاصل بین مهره ای خود موجب بروز درد میشود. به این نوع خرابی یا اختلال در دیسک بین مهره ای دژنرسانس می گویند.
همانطور که با بالا رفتن سن افراد، پوست چروکیده میشود، موی سپید میشود، استخوان ها تراکم خود را بتدریج از دست میدهند، در دیسک بین مهره ای هم کم کم تغییراتی ایجاد میشود که موجب اختلال در عملکرد آن می گردد.
به همین علت نام آن تغییرات را خراب شدن یا دژنرسانس می گذارند. دیجنریتیو از لحاظ لغوی به معنی پیر شدن است. این خراب شدن در اثر کار زیاد دیسک است. ضربات مکرری که در طول زندگی به دیسک وارد میشود بتدریج ان را فرسوده و پیر و خراب می کند.
تحلیل رفتن دیسک این حال در بعضی افراد این روند سریعتر و در سنین پایین تر بوجود می اید و در بعضی دیگر دیرتر. همچنین بعضی ضربات و آسیب هایی که به ستون مهره وارد میشود میتواند موجب تسریع این روند شود.
بعضی فعالیت های سنگین بدنی میتوانند فشار زیادی را بر دیسک وارد کرده و موجب خراب شدن زودرس آن شوند. مصرف سیگار میتواند خرابی دیسک را سرعت دهد. همچنین در بعضی خانواده ها زمینه ژنتیکی وجود دارد که موجب میشود دیسک در سنین پایینتری تحلیل رود.
از طرف دیگر بتدریج در اطراف دیسک خراب شده و در اطراف مفاصل بین مهره ای استخوان های اضافه ای به نام استئوفیت بوجود میاید. در صورتی که این استئوفیت ها به درون کانال نخاعی رشد کنند فضای آن را تنگ کرده و موجب تنگی کانال نخاعی و بروز علائم مربوط به ان میشوند.
وقتی که آنولوس یا حلقه اطراف دیسک خراب و ضعیف میشود ممکن است با وارد شدن یک فشار ناگهانی کاملا پاره شده و بدنبال این پارگی محتوای نوکلئوس یا هسته به بیرون جابجا میشود. به اصطلاح میگویند دیسک دچار هرنی یا فتق شده است. این دیسک جابجا شده میتواند بر روی ریشه های عصبی که از نخاع خارج میشوند فشار وارد کرده و موجب بروز علائم سیاتیک شوند.
پس دیده میشود که منشا بسیاری از بیماری های ستون مهره که در نهایت منجر به کمردرد میشوند خرابی دیسک بین مهره ای است. خود خرابی دیسک میتواند موجب درد و بروز کمردرد شود. بیماری هایی هم که بدنبال آن ایجاد میشوند یعنی آرتروز مفاصل بین مهره ای، تنگی کانال نخاعی، فتق یا هرنی دیسک هم میتوانند بطور جداگانه موجب درد شوند.
تحلیل رفتن دیسک بین مهره ای چه علائم و درمانی دارد؟
تحلیل دیسک بین مهره ای در غالب اوقات بدون علامت است. این بدان معنی است که بسیاری از افرادی که از هیچ مشکلی در کمر شکایت ندارند در صورتی که با روش های تصویربرداری مانند رادیوگرافی و یا ام آر آی بررسی شوند دیسک خراب دارند.
در صورتیکه خرابی دیسک علامت دار شود مهمترین علامت آن درد است. این درد میتواند فقط در کمر احساس شود و یا ممکن است به پشت لگن و به پشت ران تیر بکشد.
کمردرد ناشی ار خرابی دیسک معمولا بعد از انجام کار سنگین و یا بعد از نشستن و یا بیحرکتی طولانی در یک وضعیت مشخص ایجاد میشود. کمردرد این بیماران با خم شدن یا چرخیدن کمر بیشتر می شود. این بیماران با راه رفتن احساس بهتری دارند تا وقتی یک جا ایستاده یا نشسته اند. آنها وقتی که برای مدت طولانی یک جا نشسته اند سعی میکنند مرتبا وضعیت و موقعیت خود را عوض کنند.
درد این بیماران معمولا با استراحت خوب می شود. این درد معمولا چند روز طول می کشد و خودبخود خوب می شود.
این کمردرد معمولا در طول سالها با شدت و ضعف وجود دارد. در ابتدا ممکن است شدت درد کم بوده و با چند روز استراحت و یا مصرف کمی مسکن خوب شود ولی در سال های بعد و با خراب تر شدن دیسک شدت درد بیشتر شده و به راحتی درمان نمی شود.
ازدیگرعلائم این بیماری میتوان به :
-درد تیرکشنده به ناحیه پشت لگن و پشت ران
-ظاهر شدن کمردرد پس از نشستن و یا بی حرکتی طولانی
-بیشتر شدن کمردرد با خم شدن یا چرخاندن کمر
-احساس خشکی در کمر
تحلیل رفتن دیسک بین مهره ای چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص قطعی خرابی دیسک به توسط رادیوگرافی و ام آر آی داده میشود. در رادیوگرافی کاهش ارتفاع دیسک بین مهره ای و نزدیک شدن دو مهره مجاور نسبت به هم دیده میشود. در ام ار ای هم تغییراتی که در شکل و محتوای آب دیسک اتفاق افتاده است قابل مشاهده است.
درمان تحلیل رفتن دیسک چگونه انجام می شود؟
دیسک خراب شده را نمیتوان درست کرد پس مهمترین هدف درمان این بیماران از بین بردن درد است.
استراحت
اولین اقدام در کاهش و از بین بردن درد بیمار استراحت است. استراحت حداکثر باید ۳-۲ روز باشد و استراحت بیش از این مقدار موجب ضعیف شدن عضلات کمر میشود که نتیجه آن افزایش درد است. پس بعد از حداکثر دو سه روز استراحت حتی اگر درد کمی باقی مانده بود باید دوباره ایستاد و راه رفت و فعالیت های روزمره را شروع کرد.
استفاده از کمربند طبی
درمان دیگر استفاده از کمربندهای طبی است. این کمربندها با محدود کردن حرکات کمر موجب کاهش درد میشوند. نکته مهم در استفاده از این کمربندها اینست که نباید استفاده از آنها بیش از ۴ روز ادامه یابد وگرنه موجب ضعف عضلات کمر شده که نتیجه ان افزایش درد است.
فیزیوتراپی
فیزفیزیوتراپی و استفاده ار گرمای موضعی هم میتواند از شدت درد بکاهد. پزشک معالج داروهایی را تجویز میکند تا به کمک آنها از شدت درد بیمار کم کند. مهمترین این ها داروهای ضد التهاب و داروهای شل کننده عضلانی است.
تزریق اوزون(اوزون تراپی)
در این روش با استفاده دستگاه سونوگرافی گاز اوزون را به ناحیه مربوطه تزریق میکنند این روش کاملا بدون عوارض است وممکن است طبق صلاحدید پزشک در چند مرحله انجام گیرد.
لیزردرمانی
در این روش همانند روش بالا با کمک دستگاه سونوگرافی لیزر را در ناحیه مربوطه می تابانند و همانند این است که سنسور خطر یک ناحیه را خاموش کنند و در نتیجه درد بهبود یابد. این روش نیز ممکن است طی چند مرحله البته با صلاحدید پزشک همچنین طبق شرایط بیمار صورت گیرد.
رادیوفرکوئنسی RF
این روش همانند روش بالاست فقط با امواج رادیویی صورت میگیرد و طیف گسترده ای را شامل می شود.
نکته مهم
انتخاب روش های بالا طبق صلاحدید پزشک و با توجه به شرایط بیمار، MRI، سونوگرافی و شدت درد بیمار صورت میگیرد.
شدت درد این بیماری بتدریج و در طی چند روز یا حد اکثر یک هفته کم شده و از بین میرود ولی این بیماری در آینده تکرار خواهد شد. راه جلوگیری از تکرار حملات درد در این بیماری انجام نرمش های کششی و تقویتی جهت عضلات کمر و شکم است.