بلاک عصب جنیتوفمورال (Genitofemoral) تحت گاید سونوگرافی
بلاک به معنی قطع پیام رسانی اعصاب است و معمولا برای جلوگیری از درد و درمان سندرم‌های درد مختلف با استفاده از تزریق مواد بی‌حسی و در مواردی کورتیکواستروئیدها (دسته‌ای از داروهای ضد التهابی) انجام می‌شود.
آناتومی عصب جنیتوفمورال
عصب جمینوفمورال از اعصاب نخاعی کمری (اعصابی که مستقیما از نخاع منشا می‌گیرند) منشا می‌گیرد، از دور احشا شکم عبور می‌کند و به لگن وارد می‌شود و در نهایت به دو شاخه جینتال (genital) که به پوست اسکروتوم (کیسه دور بیضه) یا لابیا (در خانم‌ها) و فمورال (femoral) که به پوست قسمت قدامی و بالایی ران عصب دهی می کند، تقسیم می‌شود.
در تصویر زیر این عصب نشان داده شده اند:
ناحیه عصب دهی شده توسط شاخه‌های انتهایی عصب جنیتوفمورال در تصویر زیر با رنگ‌های آبی و سبز نشان داده شده است:
در صورت آسیب دیدگی این عصب بیمار دچار احساس درد، گزگز یا بی حسی در نواحی بالای ران و قسمت تناسلی می‌شود. آسیب دیدگی عصب جنیتوفمورال می‌تواند به دلیل تحت فشار قرارگرفتن آن توسط توده یا تروما (آسیب فیزیکی) اتفاق بی‌افتد.
تصویربرداری در تزریقات مدیریت درد
به طور کلی موفقیت بلاک هایی که برای کنترل و درمان سندرم‌های درد انجام می‌شوند به دقت تزریق بستگی دارد. دو نوع کلی انجام تزریقات استفاده از آناتومی سطحی برای مشخص کردن محل تزریق (روش بلایند) و استفاده از تصویربرداری همزمان هستند. در روش بلایند به دلیل آن که ساختارهای داخلی در هنگام تزریق دیده نمی‌شوند امکان اشتباه قرار گرفتن محل سوزن بیشتر است. این روش‌ها به عنوان روش‌های کلاسیک انجام تزریق شناخته می‌شوند و به مرور زمان به دلیل افزایش دقت تصویربرداری‌های مختلف امروزه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
استفاده از تصویربرداری همزمان به پزشک اجاره می‌دهد تا آناتومی ناحیه تزریق را قبل از ورود سوزن بررسی کند و تزریق دقیق‌تری انجام دهد که باعث کمتر اذیت شدن بیمار حین انجام تزریق، بلاک با کیفیت‌تر و طولانی‌تر، کاهش مقدار داروی مورد نیاز برای تزریق و کاهش عوارض جانبی می‌شود. از تصویربرداری‌هایی که به صورت گسترده برای انجام بلاک‌های مختلف از آن‌ها کمک گرفته می‌شود میتوان به سونوگرافی، فلوروسکوپی و CT Scan اشاره کرد.
برتری‌های تصویربرداری سونوگرافی
از بین تصویربرداری‌هایی که برای انجام بلاک استفاده می‌شوند، تصویربرداری سونوگرافی از همه در دسترس‌تر است و به دلیل نبودن پرتوهای یونیزان در این تصویربرداری و عدم نیاز به تزریق ماده حاجب ریسک کمتر نسبت به بقیه دارد. تصویربرداری سونوگرافی توانایی نشان دادن عروق محل تزریق را دارد و میتوان از آن برای جلوگیری از تزریق داخل عروقی استفاده کرد.
علاوه بر توانایی نشان دادن عروق، دستگاه سونوگرافی با نشان دادن اعصاب و دیگر ساختارهای بافت نرم ناحیه حین انجام تزریق امکان تزریق دقیق‌تر و موثرتر با عوارض جانبی کمتر را فراهم می‌کند. یک برتری دیگر تصویربرداری سونوگرافی به تصویربردای فلوروسکوپی نبود پرتوهای یونیزان است و امکان استفاده از این تصویربرداری برای خانم‌های حامله نیازمند تزریق وجود دارد.
لازم به ذکر است که در افرادی که علت جراحی یا به صورت مادرزادی آناتومی به هم ریخته و غیرطبیعی دارند ممکن است بسته به نظر پزشک نوع تصویربرداری برحسب بیمار متفاوت باشد.
تصویربرداری سونوگرافی برای بلاک عصب جنیتوفمورال به خصوص برای آقایان کاربرد دارد چون شاخه ژنیتال این عصب در مسیر خود از کنار طناب اسپرماتیک (مجرایی که بیضه ها به بالا حرکت می‌کند و به داخل شکم می‌رود) عبور می‌کند و در افراد مختلف می‌تواند در بالا یا پایین و یا پشت طناب اسپرماتیک قرار بگیرد که این موضوع شناسایی محل دقیق آن را مشکل می‌کند.
کاربردها
از این بلاک برای تشخیص منشا و درمان درد در کشاله ران استفاده می‌شود. این بلاک برای افتراق درد کشاله ران ناشی از اختلال عصب جنیتوفمورال از رادیکولوپاتی کمری (تحت فشار قرار گرفتن اعصاب نخاعی توسط مهره‌های ستون فقرات که باعث انتشار درد به اندام‌ها می‌شود) هم استفاده می‌شود. بسته به پاسخ دادن یا عدم پاسخ بیمار به بلاک میتوان منشا درد را مشخص کرد، به این صورت که درصورت کنترل شدن درد، پیام‌های درد از عصب جنیتوفمورال که بلاک شده است منتقل می‌شدند. دیگر کاربرد این بلاک کنترل دردهای ناشی از نورالژی (التهاب عصب) جنیتوفمورال است. بلاک همزمان این عصب با دو عصب ایلئوهایپوگاستریک و ایلئواینگوئینال برای ایجاد بی‌حسی کشاله ران طی جراحی‌های مختلف، مخصوصا جراحی‌های درمان فتق، انجام می‌شود.
دیگر کاربرد این بلاک کنترل دردهای حاد و اورژانسی مانند دردهای بعد از جراحی یا درد ناشی از تروما (آسیب فیزیکی) در ناحیه کشاله ران است. بلاک دائمی عصب جنیتوفمورال برای کنترل دردهای دائمی کشاله ران که بعد از جراحی یا تروما ایجاد شده‌اند و با بلاک موقتی تا مدتی بهبود پیدا کرده بودند، انجام می‌شود. نحوه انجام این بلاک مشابه بلاک موقتی است ولی به جای تزریق مواد بی‌حسی با تزریق مواد کشنده عصب، عصب تخریب می‌شود. اگر بیمار نیاز به بلاک دائمی برای کنترل درد داشته باشد، میتوان با انجام بلاک موقت تاثیر بلاک دائمی را پیش‌بینی کرد.
ممنوعیت‌ها
در افرادی که به دلیل بیماری‌ای دیگر (مانند بیماری قلبی) داروهای ضد انعقاد مصرف می‌کنند باید تحت نظر پزشک مدتی دارو قطع شود تا خطر خونریزی بعد از تزریق کاهش یابد. تزریق در محلی که عفونت پوستی فعال وجود دارد باید تا بعد از درمان عفونت عقب انداخته شود. همچنین در افرادی که به دلیل جراحی یا مادرزادی آناتومی ناحیه بهم ریخته است این بلاک باید با دقت بیشتری انجام شود. این تزریق نباید برای افرادی که به داروهای لازم برای تزریق حساسیت دارند یا در مسیر عبور سوزن تومور دارند، انجام شود.
بررسی‌ها و آماده سازی‌های قبل از تزریق
قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی مورد معاینه قرار می‌گیرد. اگر بیمار دارو ضد انعقاد مصرف می‌کند، با تشخیص پزشک داروها چند روز قبل از انجام بلاک قطع می‌شوند تا لخته شدن خون بیمار به حالت عادی برگردد. بسته به شرایط بیمار ممکن است لازم باشد تا ابتدا با تصویربرداری MRI و یا CT scan و یا X-Ray آناتومی ناحیه مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس تزریق انجام می‌شود. در بیماران دیابتی نیز باید قبل از انجام بلاک از کنترل بودن قند خون اطمینان حاصل کرد.
نحوه انجام بلاک
بیمار به پشت می‌خوابد و پزشک با لمس کشاله ران و برجستگی‌های استخوان لگن محل تزریق (در وسط خط کشاله ران برای شاخه فمورال و در محل رسیدن خط کشاله ران به اسکروتوم برای شاخه جنیتال) را مشخص می‌کند. بعد از مشخص کردن محل ورود سوزن پوست بیمار با بتادین استریل می‌شود و سوزن وارد بافت می‌شود. بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک سوزن با استفاده از تصویربرداری همزمان سونوگرافی در نهایت تزریق انجام می‌شود. برای بلاک کردن عصب جنیتوفمورال، یک بار شاخه جنیتال و یک بار شاخه فمورال بلاک می‌شوند (دو تزریق).
محل‌های قرارگیری پروب دستگاه سونوگرافی:
تصاویر سونوگرافی که در آن‌ها شریان‌های ناحیه نشان داده شده‌اند:
نحوه انجام تزریق:
بررسی‌های بعد از تزریق
تمام بیماران بعد از انجام تزریق از جهت بررسی اثربخشی بلاک و بروز عوارض جانبی احتمالی تزریق تحت نظر قرار می‌گیرد. با اینکه اکثر بیماران بعد از انجام بلاک بی دردی پیدا می‌کنند، بعضی از بیمارن افزایش درد موقتی بعد از انجام بلاک را تجربه می‌کنند که به دلیل ورود سوزن به بافت است و همراه با درد اصلی بیماری بعد از مدت کوتاهی از بین می‌رود. به بیماران توصیه می‌شود تا در صورت افزایش درد و یا تب که می‌تواند نشانه عفونت باشد به پزشک مراجعه کنند.
عوارض جانبی احتمالی
احتمال درست نبودن محل سوزن و عوارض ناشی از آن از جمله آسیب به روده و آسیب اعصاب و شریان (سرخرگ) ها و ورید (سیاهرگ) های ناحیه، تزریق داخل شریانی یا وریدی، به دلیل استفاده از تصویربرداری سونوگرافی به ندرت اتفاق می‌افتند. دیگر عارضه احتمالی این تزریق حساسیت فرد به داروهای تزریق شده است که احتمال ایجاد این عارضه نیز بسیار پایین است. عارضه احتمالی دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می‌افتد. اما میتوان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن‌های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می‌شود. همچنین میتوان از پک‌های سرمازا استفاده کرد. این پک‌ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می‌دهند. ایجاد عفونت بعد از تزریق، که با درد ناحیه تزریق و تب خود را نشان می‌دهد، نادر است و میتوان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.