بلاک عصب به معنی مسدود کردن انتقال‌های پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی‌حسی (در بلاک موقتی) و مواد تخریب کننده عصب (در بلاک دائمی) گفته می‌شود. در مواردی داروهای ضد التهابی نیز به محل عصب تزریق می‌شوند که باعث کاهش التهاب عصب و شروع فرآیند بهبودی می‌شوند.
آناتومی عصب رادیال
عصب رادیال یکی از شاخه‌های شبکه عصبی بازویی است. شبکه عصبی بازویی در کنار گردن قرار دارد و عصب رادیال بعد از خروج از آن از سمت بیرونی بازو به سمت پایین حرکت می‌کند که در نهایت به شاخه‌های متعدد حرکتی و حسی تقسیم می‌شود. شاخه‌های حرکتی مسئولیت عصبی به عضلات باز کننده انگشتان را بر عهده دارند و شاخه‌های حسی به بخش وسیعی از پشت بازو و ساعد و پشت انگشتان شست تا انگشت حلقه عصب دهی می‌کنند.
در تصویر زیر این عصب و شاخه‌های آن نشان داده شده‌اند:
در تصویر زیر ناحیه عصب‌دهی شده توسط عصب رادیال با رنگ سبز نشان داده شده‌است:
برتری‌های تصویربرداری سونوگرافی
در گذشته به دلیل عدم دسترسی به تصویربرداری‌های همزمان حین تزریق، اکثر تزریقات مدیریت درد با استفاده از مشخص کردن ساختارهای آناتومیک بدن با لمس محل تزریق انجام می‌شدند. عیب این روش‌ها دقت پایین آن‌ها در مشخص کردن محل دقیق تزریق و امکان اشتباه قرار گرفتن سوزن داخل بدن (به دلیل عدم مشاهده آن با تصویربرداری همزمان) است. در حال حاضر از تصویربرداری‌های همزمان بسیاری مانند فلوروسکوپی، سونوگرافی و CT Scan برای مشاهده ساختارهای داخلی بدن و هدایت سوزن به سمت هدف استفاده می‌شود. تصویربرداری سونوگرافی یکی از در دسترس‌ترین روش‌های انجام تصویربرداری همزمان حین تزریقات است.
سونوگرافی برتری‌هایی نسبت به دیگر روش‌ها دارد که از بین آن‌ها می‌توان به مشاهده عروق حین تزریق و جلوگیری از تزریق داخل عروقی و عدم تابش پرتوهای یونیزان به بیمار (تصویربرداری با پرتوهای یونیزان مانند فلوروسکوپی در خانم‌های باردار ممنوع است) اشاره کرد.
همچنین پزشک می‌تواند با مشاهده ساختارهای داخل قبل از تزریق، روش مناسب را برای بیمار انتخاب کند. استفاده از تصویربرداری همزمان دقت و موفقیت تزریق را بالا می‌برد، عوارض جانبی احتمالی را به شدت کاهش می‌دهد و به دلیل بالاتر رفتن دقت تزریق، میزان داروی مورد نیاز برای اثربخشی تزریق کاهش پیدا می‌کند. به دلیل عدم عبور مناسب امواج فراصوت از بافت چربی در افراد با چاقی شدید معمولا از نوع دیگری از تصویربرداری استفاده می‌شود.
کاربردها
بلاک عصب رادیال برای تشخیص و درمان دردهای ساعد و بازو کاربرد دارد. کاربرد تشخیصی به این صورت است که اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار کنترل شد یعنی این عصب در ایجاد درد برای بیمار نقش داشته است یا پیام‌های درد را منتقل می‌کرده است.
دیگر استفاده بلاک شبکه بازویی در کنترل دردهای حاد و اورژانسی مانند دردهای ناشی از سرطان، درد ناشی از تروما (آسیب فیزیکی) و دردهای بعد از عمل جراحی است. از این بلاک می‌توان برای ایجاد بی‌حسی برای اعمال جراحی در ناحیه عصب‌دهی شده توسط عصب رادیال استفاده کرد. دیگر کاربرد بلاک عصب رادیال درمان سندرم تونل رادیال (Radial tunnel syndrome) است. در این سندرم عصب رادیال در مسیر خود در سطح خارجی ساعد توسط یکی از عضلات ساعد تحت فشار قرار می‌گیرد که باعث التهاب عصب و درد ساعد و در موارد پیشرفته‌تر باعث اختلال حرکتی و آتروفی (از بین رفتن بافت عضله) عضلات ساعد می‌شود.
در بیمارانی که به دلیلی مانند سرطان به انجام این بلاک نیاز پیدا می‌کنند اما دردشان بعد از مدتی دوباره عود می‌کند می‌توان از بلاک دائمی (تخریب عصب) استفاده کرد. برای پیش‌بینی مقدار بی‌دردی بعد از بلاک دائمی و مقدار اختلال حرکتی بعد از آن، ابتلا چند بلاک موقتی انجام می‌شود تا بتوان اثر بلاک دائمی را پیش‌بینی کرد.
ممنوعیت‌ها
در بیماران با اختلال انعقادی (به دلیل مصرف دارو و یا بیماری) باید قبل از انجام تزریق اختلال را برطرف کرد. در مواردی که اختلال انعقادی به علت دارو باشد (مانند افرادی که داروهای قلبی مصرف می‌کنند) باید با صلاح دید پزشک این داروها قبل از انجام تزریق قطع شوند.
در صورت ابتلا بیمار به ضعف سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، مصرف طولانی کورتیکواستروئیدها) باید در پیگیری‌ها به دنبال نشانه‌های عفونت گشت تا در صورت بروز درمان شود. تزریق در صورت ابتلا بیمار به عفونت محل تزریق و یا عفونت گسترده در بدن ممنوع است و باید بعد از درمان عفونت انجام شود.
نحوه انجام بلاک
برای انجام بلاک عصب رادیال سوزن از سمت خارج بازو، با تصویربرداری همزمان سونوگرافی به سمت این عصب هدایت می‌شود. بیمار به حالت خوابیده به پشت قرار می‌گیرد و کف دست خود را روی شکم خود قرار می‌دهد تا سمت خارجی بازو به سمت بالا قرار بگیرد. بعد از قرارگیری بیمار در حالت مناسب پروب سونوگرافی روی بازو بیمار قرار می‌گیرد و محل ورود سوزن با کمک تصویربرداری و لمس استخوان بازو مشخص می‌شود. در نهایت سوزن با کمک تصویربرداری همزمان سونوگرافی وارد بافت می‌شود و تزریق انجام می‌شود.
نحوه قرارگیری بیمار
محل قرارگیری پروب سونوگرافی
تصاویر سونوگرافی نشان دهنده عصب رادیال (ناحیه زرد رنگ)
تصویر سونوگرافی نشان دهنده شریان رادیال (ناحیه قرمز/زرد)
عوارض جانبی احتمالی و روش‌های پیشگیری
تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا مدتی تحت نظر قرار می‌گیرند تا اثربخشی تزریق ارزیابی شود و از اتفاق نافتادن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. به دلیل وجود عروق فراوان در بافت محل تزریق ممکن است هماتوم (تجمع خون در بافت) ایجاد شود. برای جلوگیری از تشکیل هماتوم می‌توان از سوزن‌های نازک، گذاشتن پک‌های سرد روی محل تزریق تا 20 دقیقه و یا فشار دادن محل ورود سوزن بعد از تمام شدن تزریق استفاده کرد.
این تزریق جزو تزریقات امن است و با کمک تصویربرداری همزمان سونوگرافی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، آسیب دیدن ساختارهای مجاور مانند شریان و وریدهای ناحیه، تزریق داخل عروقی (که می‌تواند باعث مسمومیت بیمار شود) و به ندرت اتفاق می‌افتد و می‌توان از این گونه عوارض جلوگیری کرد. دیگر عارضه احتمالی این تزریق افزایش درد موقتی است که در بعضی از بیماران اتفاق می‌افتد و به دلیل ورود سوزن به بافت است و خود به خود بهبود پیدا می‌کند. عفونت محل تزریق به ندرت و اکثرا در بیماران با نقص سیستم ایمنی (دیابت، سرطان، ...) اتفاق می‌افتد و به دلیل انجام پروسیجر به صورت استریل نادر است.
نکات کلینیکی
یکی از بیماری‌هایی که باعث درد ساعد و آرنج می‌شود اپی کوندیلیت خارجی (آرنج تنیس باز) است. در این بیماری تندون عضلات متصل شونده ملتهب می‌شوند که باعث درد بیمار می‌شود. افتراق این بیماری از سندرم تونل رادیال مهم است. در سندرم تونل رادیال عصب رادیال در مسیر عبورش از ساعد توسط یکی از عضلات ساعد تحت فشار قرار می‌گیرد که این موضوع باعث التهاب عصب و درد ساعد می‌شود. در حین معاینه با توجه محل حداکثر درد بیمار می‌توان این دو بیماری را از یک دیگر افتراق داد. به این صورت که در اپی‌کوندیلیت خارجی محل حداکثر درد روی برجستگی خارجی ساعد است اما در سندرم تونل رادیال محل حداکثر درد کمی پایین‌تر و در سطح خارجی ساعد قرار دارد:
در تصویر زیر در قسمت بالا محل حداکثر درد در اپی‌کوندیلیت خارجی و در قسمت پایین محل حداکثر درد در سندرم تونل رادیال نشان داده شده است:
