بلاک عصب حنجره‌ای فوقانی (Superior Laryngeal) تحت گاید سونوگرافی
بلاک عصب به معنی مسدود کردن انتقال‌های پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی‌حسی (در بلاک موقتی) و مواد تخریب کننده عصب (در بلاک دائمی) گفته می‌شود. در مواردی داروهای ضد التهابی نیز به محل عصب تزریق می‌شوند که باعث کاهش التهاب عصب و شروع فرآیند بهبودی می‌شوند.
آناتومی عصب حنجره‌ای فوقانی
عصب حنجره‌ای فوقانی عصب در گردن است که از بالا به پایین و سپس به جلو می‌آید تا به حنجره عصب‌دهی کند. در مجاورت مسیر این عصب شریان‌های مهم گردن وجود دارند که اهمیت این موضوع جلوگیری از آسیب دیدن این شریان‌ها حین انجام تزریق است. عصب حنجره‌ای فوقانی در نهایت به دو شاخه داخلی و خارجی تقسیم می‌شود. شاخه داخلی به مخاط پوشاننده سطح داخلی حنجره عصب‌دهی می‌کند و شاخه خارجی به یکی از عضلات حنجره منتهی می‌شود.
در تصاویر زیر عصب با هایلایت سبز نشان داده شده است:
برتری‌های تصویربرداری سونوگرافی
در گذشته به دلیل عدم دسترسی به تصویربرداری‌های همزمان حین تزریق، اکثر تزریقات مدیریت درد با استفاده از مشخص کردن ساختارهای آناتومیک بدن با لمس محل تزریق انجام می‌شدند. عیب این روش‌ها دقت پایین آن‌ها در مشخص کردن محل دقیق تزریق و امکان اشتباه قرار گرفتن سوزن داخل بدن (به دلیل عدم مشاهده آن با تصویربرداری همزمان) است
در حال حاضر از تصویربرداری‌های همزمان بسیاری مانند فلوروسکوپی، سونوگرافی و CT Scan برای مشاهده ساختارهای داخلی بدن و هدایت سوزن به سمت هدف استفاده می‌شود. تصویربرداری سونوگرافی یکی از در دسترس‌ترین روش‌های انجام تصویربرداری همزمان حین تزریقات است. سونوگرافی برتری‌هایی نسبت به دیگر روش‌ها دارد که از بین آن‌ها می‌توان به مشاهده عروق حین تزریق و جلوگیری از تزریق داخل عروقی و عدم تابش پرتوهای یونیزان به بیمار (تصویربرداری با پرتوهای یونیزان مانند فلورسکوپی در خانم‌های باردار ممنوع است) اشاره کرد.
همچنین پزشک می‌تواند با مشاهده ساختارهای داخل قبل از تزریق، روش مناسب را برای بیمار انتخاب کند. استفاده از تصویربرداری همزمان دقت و موفقیت تزریق را بالا می‌برد، عوارض جانبی احتمالی را به شدت کاهش می‌دهد و به دلیل بالاتر رفتن دقت تزریق، میزان داروی مورد نیاز برای اثربخشی تزریق کاهش پیدا می‌کند. به دلیل عدم عبور مناسب امواج فراصوت از بافت چربی در افراد با چاقی شدید معمولا از نوع دیگری از تصویربرداری استفاده می‌شود.
کاربردها
بلاک عصب حنجره‌ای فوقانی برای تشخیص و درمان دردهای حنجره کاربرد دارد. کاربرد تشخیصی به این صورت است که اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار کنترل شد یعنی عصب حنجره‌ای فوقانی در ایجاد درد برای بیمار نقش داشته است یا پیام‌های درد را منتقل می‌کرده است.
در بیمارانی که به دلیل تومور یا سرطان حنجره دچار درد حنجره هستند از این بلاک برای کنترل درد بیمار استفاده می‌شود. درد بیماران مبتلا به تومور در ناحیه حنجره معمولا به روش‌هایی دارویی پاسخ نمی‌دهند و این افراد نیازمند بلاک عصب حنجره‌ای فوقانی می‌شوند. بلاک این عصب برای ایجاد بی‌حسی موقت در پروسیجرهای مختلف مانند لارنگوسکوپی، برونکوسکوپی، یا اکوکاردیوگرافی از طریق مری نیز کاربرد دارد.
در تصویر زیر یک تومور ناحیه حنجره نشان داده شده‌است:
ممنوعیت‌ها
در بیماران با اختلال انعقادی (به دلیل مصرف دارو و یا بیماری) باید قبل از انجام تزریق اختلال را برطرف کرد. در مواردی که اختلال انعقادی به علت دارو باشد (مانند افرادی که داروهای قلبی مصرف می‌کنند) باید با صلاح دید پزشک این داروها قبل از انجام تزریق قطع شوند. در صورت ابتلا بیمار به ضعف سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، مصرف طولانی کورتیکواستروئیدها) باید در پیگیری‌ها به دنبال نشانه‌های عفونت گشت تا در صورت بروز درمان شود. تزریق در صورت ابتلا بیمار به عفونت محل تزریق و یا عفونت گسترده در بدن ممنوع است و باید بعد از درمان عفونت انجام شود.
نحوه انجام بلاک
برای انجام بلاک عصب حنجره‌ای فوقانی سوزن از سمت کنار گردن، با تصویربرداری همزمان سونوگرافی به سمت این عصب هدایت می‌شود. بیمار به حالت خوابیده به پشت قرار می‌گیرد و بعد از قرارگیری بیمار در حالت مناسب پروب سونوگرافی روی گردن بیمار قرار می‌گیرد و محل ورود سوزن با کمک تصویربرداری و لمس استخوان حنجره مشخص می‌شود. در نهایت سوزن با کمک تصویربرداری همزمان سونوگرافی وارد بافت می‌شود و تزریق انجام می‌شود.
نحوه قرارگیری بیمار و مشخص کردن محل ورود سوزن:
محل قرارگیری پروب سونوگرافی و تصویر سونوگرافی نشان‌دهنده استخوان هایوئید (استخوان حنجره):
نحوه انجام بلاک:
تصویر سونوگرافی نشان دهنده ساختارهای داخلی گردن (محل عصب حنجره‌ای فوقانی با رنگ سبز نشان داده شده است و ناحیه زرد/قرمز شریان مجاور عصب است):
عوارض جانبی احتمالی و روش های پیشگیری
تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا مدتی تحت نظر قرار می‌گیرند تا اثربخشی تزریق ارزیابی شود و از اتفاق نیافتادن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. به دلیل وجود عروق بسیار در بافت گردن ممکن است هماتوم (تجمع خون در بافت) اتفاق بیافتد و یا مقداری از داروهای تزریق جذب عروق کوچک شوند. برای جلوگیری از تشکیل هماتوم می‌توان از سوزن‌های نازک، گذاشتن پک‌های سرد روی محل تزریق تا 20 دقیقه و یا فشار دادن محل ورود سوزن بعد از تمام شدن تزریق استفاده کرد. برای جلوگیری از ایجاد مسمومیت به دلیل جذب عروقی داروهای تزریقی می‌توان مقدار داروی تزریق را به صورت دقیق محاسبه کرد تا در صورت جذب شدن مقداری از آن بیمار دچار عارضه نشود.
با کمک تصویربرداری همزمان سونوگرافی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، آسیب دیدن ساختارهای مجارو مانند شریان و وریدهای گردن، تزریق داخل شریانی یا وریدی و تزریق داخل نای و یا بلاک دیگر اعصاب‌ای که از گردن عبور می‌کنند به ندرت اتفاق می‌افتد و می‌توان از این گونه عوارض جلوگیری کرد. بلاک عصب حنجره‌ای فوقانی ریسک پریدن غذا یا آب در گلو را بالا می‌برد و در افرادی که برای آن‌ها بلاک دو طرفه انجام می‌شود این ریسک بیشتر از افرادی است که برای آن‌ها بلاک یک طرفه انجام شده است.
دیگر عارضه احتمالی این تزریق افزایش درد موقتی است که در بعضی از بیماران اتفاق می‌افتد و به دلیل ورود سوزن به بافت است و خود به خود بهبود پیدا می‌کند. عفونت محل تزریق به ندرت و اکثرا در بیماران با نقص سیستم ایمنی (دیابت، سرطان، ...) اتفاق می‌افتد و به دلیل انجام پروسیجر به صورت استریل نادر است.
نکات کلینیکی
بلاک عصب حنجره‌ای فوقانی برای کنترل درد در بیماران مبتلا به بدخیمی در ناحیه حنجره بسیار موثر است. در بیمارانی که نیاز به انجام بلاک دوطرفه همزمان دارند، معمولا بین انجام بلاک‌ها مدتی زمان داده می‌شود تا از عدم بروز عوارض جانبی اطمینان حاصل شود.