بلاک عصب مدین (Median) در مچ دست
بلاک عصب به معنی مسدود کردن انتقال‌های پیام درد با استفاده از تزریق مواد بی‌حسی (در بلاک موقتی) و مواد تخریب کننده عصب (در بلاک دائمی) گفته می‌شود. در مواردی داروهای ضد التهابی نیز به محل عصب تزریق می‌شوند که باعث کاهش التهاب عصب و شروع فرآیند بهبودی می‌شوند.
آناتومی عصب مدین
در کنار گردن شبکه عصبی‌ای به نام شبکه عصبی بازویی قرار دارد. شبکه عصبی بازویی، از به هم رسیدن چندین عصب نخاعی گردنی (اعصابی که مستقیما از نخاع گردنی خارج می‌شوند) در کنار گردن تشکیل می‌شود. از این شبکه عصبی در نهایت سه تنه عصبی خارج می‌شود که از زیر استخوان ترقوه به سمت دست حرکت می‌کنند و عصب‌دهی حسی و حرکتی گردن و شانه و تمامی دست را بر عهده دارند. یکی از این سه شاخه نهایی عصب مدین است. عصب مدین بعد از ورود به بازو به سمت جلوی بازو حرکت می‌کنند، از جلو آرنج عبور می‌کند و تا کف دست ادامه دارد. این عصب در مسیر خود شاخه‌های متعددی دارد که حس نواحی کف دست و نوک انگشتان (بجز انگشت اشاره و نیمی از انگشت حلقه) را تامین می‌کند و مسئولیت حرکت بستن انگشتان را بر عهده دارد.
در تصویر زیر این عصب با هایلایت سبز نشان داده شده‌است:
ناحیه حسی عصب مدین در تصویر زیر با رنگ زرد نشان داده شده‌است:
عصب مدین در مسیر عبور خود از مچ دست از تونلی به نام تونل کارپال عبور می‌کند. کف این تونل از استخوان‌های مچ دست و سقف آن از لیگامان‌های مچ تشکیل شده است. در بیماری سندرم تونل کارپال (Carpal tunnel syndrome) عصب مدین در داخل این تونل تحت فشار قرار می‌گیرد که باعث درد و بی‌حسی و احساس گزگز در انگشتان اشاره و میانی و شست می‌شود و در موارد شدید عضلات قاعده شست نیز تحلیل می‌روند.
در تصویر زیر این عصب داخل تونل کارپال نشان داده شده است:
تحلیل عضلات قاعده شست در سندرم تونل کارپال طولانی مدت:
برای تشخیص سندرم تونل کارپال معاینات مختلفی وجود دارد که یکی از آن‌ها تست تونل است. در این تست با ضربه زدن به عصب مدین با چک کشی کوچک در محل عبور آن از داخل تونل کارپال بیمار در انگشتان درست احساس درد و گزگز می‌کند. تست تونل:
کاربردها
بلاک عصب مدین برای تشخیص و درمان دردهای دست کاربرد دارد. کاربرد تشخیصی به این صورت است که اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار کنترل شد یعنی این عصب در ایجاد درد برای بیمار نقش داشته است یا پیام‌های درد را منتقل می‌کرده است. دیگر کاربرد این بلاک ایجاد بی‌حسی برای اعمال جراحی کف دست و انگشتان است. دیگر استفاده بلاک عصب مدین در کنترل دردهای حاد و اورژانسی مانند دردهای ناشی از سرطان ناحیه دست است. در بیمارانی که به دلیلی مانند سرطان نیاز به انجام این بلاک می‌کنند اما دردشان بعد از مدتی دوباره عود می‌کند می‌توان از بلاک دائمی (تخریب عصب) استفاده کرد. برای پیش‌بینی مقدار بی‌دردی بعد از بلاک دائمی و مقدار اختلال حرکتی بعد از آن، ابتلا چند بلاک موقتی انجام می‌شود تا بتوان اثر بلاک دائمی را پیش‌بینی کرد.
از بلاک عصب مدین برای درمان و کنترل درد در بیماران مبتلا به سندرم تونل کارپال یا دیگر بیماری‌هایی که در آن‌ها عصب مدین در مچ دست تحت فشار قرار می‌گیرد استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که دیگر ساختارهای مچ نیز می‌توانند باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب مدین شوند و علائمی مشابه با سندرم تونل کارپال ایجاد کنند. می‌توان از بلاک عصب مدین برای کنترل دردهای این بیماری‌ها نیز استفاده کرد.
ممنوعیت‌ها
در بیماران با اختلال انعقادی (به دلیل مصرف دارو و یا بیماری) باید قبل از انجام تزریق اختلال را برطرف کرد. در مواردی که اختلال انعقادی به علت دارو باشد (مانند افرادی که داروهای قلبی مصرف می‌کنند) باید با صلاح دید پزشک این داروها قبل از انجام تزریق قطع شوند. در صورت ابتلا بیمار به ضعف سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، مصرف طولانی کورتیکواستروئیدها) باید در پیگیری‌ها به دنبال نشانه‌های عفونت گشت تا در صورت بروز درمان شود. تزریق در صورت ابتلا بیمار به عفونت محل تزریق و یا عفونت گسترده در بدن ممنوع است و باید بعد از درمان عفونت انجام شود.
نحوه انجام بلاک
برای انجام بلاک عصب مدین سوزن از زیر سمت داخلی مچ به سمت این عصب هدایت می‌شود. بیمار به حالت خوابیده به پشت قرار می‌گیرد و دست خود را کنار بدن قرار می‌دهد تا سمت داخلی مچ دست بالا قرار بگیرد. بعد از قرارگیری بیمار در حالت مناسب محل ورود سوزن با کمک تصویربرداری و لمس تندون‌های مچ مشخص می‌شود. در نهایت سوزن وارد بافت می‌شود و بعد از اطمینان از درست بودن نوک سوزن تزریق انجام می‌شود.
نحوه انجام بلاک:
عوارض جانبی احتمالی و روش‌های پیشگیری
تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا مدتی تحت نظر قرار می‌گیرند تا اثربخشی تزریق ارزیابی شود و از اتفاق نیافتادن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. به دلیل وجود عروق بسیار در بافت محل تزریق ممکن است هماتوم (تجمع خون در بافت) ایجاد شود. برای جلوگیری از تشکیل هماتوم می‌توان از سوزن‌های نازک، گذاشتن پک‌های سرد روی محل تزریق تا 20 دقیقه و یا فشار دادن محل ورود سوزن بعد از تمام شدن تزریق استفاده کرد. آسیب دیدن ساختارهای مجارو مانند شریان و وریدهای ناحیه، تزریق داخل عروقی (که می‌تواند باعث مسمومیت بیمار شود) و آسیب دیدن عصب توسط نوک سوزن به ندرت اتفاق می‌افتد و می‌توان از این گونه عوارض جلوگیری کرد. این بلاک جزو بلاک های امن است و عوارض جدی تقریبا هیچگاه اتفاق نمی افتند.
دیگر عارضه احتمالی این تزریق افزایش درد موقتی است که در بعضی از بیماران اتفاق می افتد و به دلیل ورود سوزن به بافت است و خود به خود بهبود پیدا می کند. عفونت محل تزریق به ندرت و اکثرا در بیماران با نقص سیستم ایمنی (دیابت، سرطان، ...) اتفاق می افتد و به دلیل انجام پروسیجر به صورت استریل نادر است.
نکات کلنیکی
بلاک عصب مدین یکی از روش های درمانی اصلی و با موفق بالا برای کنترل درد ناشی از سندروم تونل کارپال و دیگر بیماری‌هایی است که در آن‌ها عصب مدین در مچ دست تحت فشار قرار می‌گیرد. قبل از انجام بلاک باید بر اساس معاینه و الکترومایوگرافی (نوار عصب-عضله) این بیماری را از رادیکولوپاتی گردنی افتراق داد. در رادیکولوپاتی گردنی به دلیل تحت فشار قرار گرفتن اعصاب نخاعی گردنی، بیمار دچار درد منتشر شونده از گردن به دست می‌شود و در مواردی نیز درد فقط در محل دست وجود دارد. ممکن است در بعضی از بیماران رادیکولوپاتی گردنی همزمان با سندرم تونل کارپال اتفاق بی‌افتد که به این حالت سندرم دابل کراش (Double-crush syndrome) گفته می‌شود.