بلاک اعصاب پاراورتبرال کمری-Lumbar paravertebral تحت هدایت فلوروسکوپی
بلاک عصب به معنی مسدود کردن انتقالهای پیام درد با استفاده از تزریق مواد بیحسی (در بلاک موقتی) و مواد تخریبکننده عصب (در بلاک دائمی) گفته میشود. در مواردی داروهای ضد التهابی نیز به محل عصب تزریق میشوند که باعث کاهش التهاب عصب و شروع فرآیند بهبودی میشوند.
آناتومی اعصاب پاراورتبرال کمری
اعصاب پاراورتبرال کمری اعصابی هستند که مستقیما از نخاع در کمر خارج میشود. این اعصاب بعد از خروج از نخاع با به هم رسیدن بعد از خروج از نخاع شبکه عصبی کمری را تشکیل میدهند که شاخههای خارج شده از این شبکه مسئولیت تامین حس و حرکت دیواره شکم، کشاله ران و پاها را بر عهده دارند.
در تصویر زیر این اعصاب نشان داده شده اند:
برتری های تصویربرداری فلوروسکوپی
در گذشته به دلیل عدم دسترسی به تصویربرداریهای همزمان حین تزریق، اکثر تزریقات مدیریت درد با استفاده از مشخص کردن ساختارهای آناتومیک بدن با لمس محل تزریق انجام میشدند. عیب این روشها دقت پایین آنها در مشخص کردن محل دقیق تزریق و امکان اشتباه قرار گرفتن سوزن داخل بدن (به دلیل عدم مشاهده آن با تصویربرداری همزمان) است. در حال حاضر از تصویربرداریهای همزمان بسیاری مانند فلوروسکوپی، سونوگرافی و CT Scan برای مشاهده ساختارهای داخلی بدن و هدایت سوزن به سمت هدف استفاده میشود. تصویربرداری فلوروسکوپی یکی از روتینترین روشهای انجام تصویربرداری همزمان حین تزریقات است.
فلوروسکوپی برتریهایی نسبت به دیگر روشها دارد که از بین آنها میتوان به امکان تزریق ماده حاجب (برای تایید درست قرار گرفتن محل نوک سوزن) و عبور پرتوها از بافت چربی (این موضع در افراد با چاقی شدید کمک کننده است) اشاره کرد. همچنین پزشک میتواند با مشاهده ساختارهای داخل قبل از تزریق، روش مناسب را برای بیمار انتخاب کند. استفاده از تصویربرداری همزمان دقت و موفقیت تزریق را بالا میبرد، عوارض جانبی احتمالی را به شدت کاهش میدهد و به دلیل بالاتر رفتن دقت تزریق، میزان داروی مورد نیاز برای اثربخشی تزریق کاهش پیدا میکند. به دلیل استفاده از پرتوهای یونیزان در این نوع تصویربرداری، استفاده از آن در خانمهای باردار توصیه نمیشود.
کاربردها
بلاک اعصاب پاراورتبرال برای تشخیص و درمان دردهای کمر، دیواره شکم، کشاله ران و پاها کاربرد دارد. کاربرد تشخیصی به این صورت است که اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار کنترل شد یعنی این عصب در ایجاد درد برای بیمار نقش داشتهاست یا پیامهای درد را منتقل میکردهاست.
دیگر استفاده بلاک اعصاب پاراورتبرال کنترل دردهای حاد و اورژانسی مانند دردهای ناشی از شکستگیهای فشاری ستون فقرات، درد ناشی از سرطان و درد ناشی از هرپس زوستر (زونا) است. در بیمارانی که به دلیلی مانند سرطان به انجام این بلاک نیاز پیدا میکنند اما دردشان بعد از مدتی دوباره عود میکند میتوان از بلاک دائمی (تخریب عصب) استفاده کرد. برای پیشبینی مقدار بیدردی و محدودیت حرکتی بعد از بلاک دائمی و مقدار اختلال حرکتی بعد از آن، ابتلا چند بلاک موقتی انجام میشود تا بتوان اثر بلاک دائمی را پیشبینی کرد.
ممنوعیتها
در بیماران با اختلال انعقادی (به دلیل مصرف دارو و یا بیماری) باید قبل از انجام تزریق اختلال را برطرف کرد. در مواردی که اختلال انعقادی به علت دارو باشد (مانند افرادی که داروهای قلبی مصرف میکنند) باید با صلاح دید پزشک این داروها قبل از انجام تزریق قطع شوند. البته در بیماران مبتلا به سرطان با توجه به شدت درد در بعضی از موارد ممکن است بلاک بدون درمان اختلال انعقادی انجام شود.
در صورت ابتلا بیمار به ضعف سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، مصرف طولانی کورتیکواستروئیدها) باید در پیگیریها به دنبال نشانههای عفونت گشت تا در صورت بروز درمان شود. تزریق در صورت ابتلا بیمار به عفونت محل تزریق و یا عفونت گسترده در بدن ممنوع است و باید بعد از درمان عفونت انجام شود.
نحوه انجام بلاک
برای انجام بلاک اعصاب پاراورتبرال سوزن از پشت کمر، از کنار خط وسط، با تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی به سمت این عصب هدایت میشود. بیمار به حالت خوابیده به شکم قرار میگیرد و تا دسترسی به ستون فقرات کمری آسانتر باشد. بعد از قرارگیری بیمار در حالت مناسب با کمک تصویربرداری و لمس ستون فقرات کمری محل ورود سوزن مشخص میشود. در نهایت سوزن با کمک تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی وارد بافت میشود و تزریق انجام میشود.
تصاویر فلوروسکوپی سوزن در محل اعصاب پاراورتبرال کمری:
نحوه انجام بلاک:
عوارض جانبی احتمالی و روشهای پیشگیری
تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا مدتی تحت نظر قرار میگیرند تا اثربخشی تزریق ارزیابی شود و از اتفاق نیافتادن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. به دلیل وجود عروق بسیار در بافت محل تزریق ممکن است هماتوم (تجمع خون در بافت) ایجاد شود. برای جلوگیری از تشکیل هماتوم میتوان از سوزنهای نازک، گذاشتن پکهای سرد روی محل تزریق تا 20 دقیقه و یا فشار دادن محل ورود سوزن بعد از تمام شدن تزریق استفاده کرد.
با کمک تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، آسیب دیدن ساختارهای مجارو مانند شریان و وریدهای ناحیه، آسیب دیدن نخاع یا اعصاب نخاعی توسط نوک سوزن به ندرت اتفاق میافتد و میتوان از این گونه عوارض جلوگیری کرد. دیگر عارضه احتمالی این تزریق افزایش درد موقتی است که در بعضی از بیماران اتفاق میافتد و به دلیل ورود سوزن به بافت است و خود به خود بهبود پیدا میکند. عفونت محل تزریق به ندرت و اکثرا در بیماران با نقص سیستم ایمنی (دیابت، سرطان، ...) اتفاق میافتد و به دلیل انجام پروسیجر به صورت استریل نادر است.