پارکینسون یک بیماری پیش رونده سیستم عصبی است که می تواند بر حرکت های بدن تاثیر گذارد. این بیماری به تدریج در بدن انسان توسعه پیدا می کند و گاهی اوقات با ایجاد لرزش آشکار فقط در یک دست آغاز می گردد.
اما با وجودی که لرزش یکی از شناخته شده ترین علائم پارکینسون است، این بیماری همچنین می تواند باعث سفت شدن عضلات و کندی حرکت فرد نیز بشود. در مراحل اولیه بیماری پارکینسون، حالت های احساسی صورت همچون خوشحالی و ناراحتی کاهش یافته یا از بین می رود یا دست های فرد در زمان راه رفتن حرکت نمی کند. در این حالت صحبت کردن فرد نیز ممکن است دچار اختلال شود. علائم بیماری پارکینسون با پیشرفت بیماری در گذر زمان تشدید می شود.
هر چند پارکینسون قابل درمان نیست، مصرف داروهای مناسب می تواند علائم آن را بهبود بخشد. در بعضی موارد، پزشک ممکن است به بیمار توصیه نماید از عمل جراحی برای ترمیم بعضی از نواحی مغز و بهبود علائم بیماری استفاده کند.
علائم و نشانه ها
علایم و نشانه های بیماری پارکینسون از فردی به فرد دیگر متفاوت است. علائم اولیه این بیماری ممکن است خفیف بوده و قابل توجه نباشد. این علائم اغلب از یک طرف بدن شروع شده و به تدریج در همان طرف شدید می شود. در ادامه ممکن است این بیماری دو طرف بدن را تحت تاثیر خود قرار دهد. علائم و نشانه های بیماری پارکینسون به شرح زیر است:
لرزش: لرزش یا رعشه ناشی از این بیماری معمولاً از یک عضو که اغلب دست یا انگشتان است، شروع می شود. در این حالت ممکن است فرد با حرکت عقب و جلوی انگشت شست و سبابه مواجه شود که در اصطلاح به این شرایط لرزش به صورت تسبیح گردانی می گویند. علاوه بر این یکی از علائم دیگر ابتلا به پارکینسون لرزش دست در زمان استراحت است.
کُند شدن حرکت (برادیکینسیا): با گذشت زمان، بیماری پارکینسون توانایی فرد برای حرکت کردن را کاهش می دهد و به این ترتیب حرکت های بیمار کند می شود. در نتیجه این شرایط انجام وظایف روزانه دشوار و زمان بر خواهد شد. در این حالت قدم های بیمار معمولاً در زمان راه رفتن کوتاه تر خواهد شد و فرد ممکن است با مشکل در هنگام بلند شدن از صندلی مواجه شود و تعادل نداشته باشد. علاوه بر این، ممکن است فرد هنگام راه رفتن پای خود را بر روی زمین کشیده و راه رفتن دشوار گردد.
سفت شدن عضلات: سفت شدن عضلات ممکن است در هر یک از بخش های بدن ایجاد شود. سفت شدن عضلات می تواند باعث ایجاد محدودیت در دامنه حرکتی و درد بیمار شود.
وضعیت نامناسب بدن و عدم تعادل: در این حالت ممکن است بدن بیمار دچار خمیدگی شود یا فرد مشکل حفظ تعادل در نتیجه ابتلا به بیماری پیدا کند.
از دست دادن حرکت های خودکار بدن: هنگام ابتلا به پارکینسون، فرد ممکن است با کاهش توان خود برای انجام حرکت های ناخودآگاه شامل پلک زدن، خندیدن، یا نوسان دست ها در هنگام راه رفتن مواجه شود. همچنین در زمان صحبت کردن فرد نمی تواند ژست های عادی صورت خود را داشته باشد.
تغییر در نحوه صحبت کردن: هنگام ابتلا به پارکینسون فرد ممکن است دچار مشکلات خاص در ارتباط با صحبت کردن شود. علاوه بر این، ممکن است به خاطر ایجاد اختلال در صحبت، فرد بیمار در برخورد با دیگران خجالت زده شود. گاهی اوقات صحبت کردن فرد در نتیجه این بیماری حالت تکرار پیدا کرده و ریتم یکنواخت خود را از دست می دهد. در این شرایط از خدمات یک متخصص گفتار درمانی برای کمک به بهبود مشکلات ایجاد شده در صحبت کردن می توان استفاده کرد.
تغییر در توانایی نوشتن: نحوه نوشتن فرد ممکن است کوچک به نظر رسیده و ناخوانا شود.
مصرف داروهای مناسب می تواند تا حدود زیادی علائم بیماری را کاهش دهد. این داروها می تواند مقدار دوپامین مغز را افزایش داده یا آن را جایگزین نماید. دوپامین یک ماده شیمیایی سیگنال دهی خاص (انتقال دهنده عصبی) در مغز است که افراد مبتلا به پارکینسون دارای سطح تمرکز به نسبت پایین این ماده شیمیایی در مغز خود هستند.
علت ها و دلایل
در موارد ابتلا به پارکینسون، سلول های عصبی خاص (نورون ها) در مغز به تدریج تجزیه شده یا از بین می روند. بسیاری از این علائم به خاطر از بین رفتن نورون هایی است که یک انتقال دهنده شیمیایی به نام دوپامین را تولید می کنند. هنگامی که سطح این ماده در مغز کاهش می یابد، فعالیت مغز غیر عادی شده و در نهایت علائم بیماری پارکینسون در فرد مشاهده می شود.
دلایل ابتلا به بیماری پارکینسون ناشناخته است، اما به نظر می رسد فاکتورهای متعدد در ابتلا به این بیماری نقش دارند. بعضی از مهمترین این فاکتورها به شرح زیر هستند:
مسائل ژنتیک: محققان متوجه شده اند که جهش های ژنتیک خاص می تواند باعث ابتلای فرد به بیماری پارکینسون شود، اما این عامل در موارد نادر باعث ابتلا به این بیماری می شود، مگر اینکه بسیاری از اعضای خانواده به این بیماری مبتلا شده باشند. به هر حال، تغییر ایجاد شده در بعضی ژن های خاص می تواند ریسک ابتلا به پارکینسون را افزایش دهد، اما هر یک از این تغییرات ژنتیک با ریسک پایین ابتلا به پارکینسون همراه است.
عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض مواد سمی یا فاکتورهای محیطی می تواند ریسک ابتلا به بیماری پارکینسون را افزایش دهد، اما این ریسک به نسبت کم و ناچیز است.
در مجموع، لازم است تحقیقات زیادی برای شناسایی فاکتورهای تاثیرگذار بر ابتلا به بیماری پارکینسون انجام شود. بعضی از مهمترین تغییرات ایجاد شده در وضعیت مغز افراد مبتلا به این بیماری به شرح زیر است:
تشکیل توده هایی به نام لویی بادی: تجمع مواد خاص در سلول های مغزی می تواند نشانه های میکروسکوپی از ابتلای فرد به پارکینسون باشد. در اصطلاح به این مشکل لویی بادی گفته می شود. محققان اعتقاد دارند لویی بادی نقش با اهمیت در ابتلا به بیماری پارکینسون دارد.
مشاهده پروتئین سینوکلئین A در توده های لویی بادی: هر چند بسیاری از مواد مختلف در توده های لویی بادی مشاهده می شود، محققان اعتقاد دارند مهمترین این مواد یک پروتئین طبیعی و شایع به نام سینوکلئین آلفا است. این پروتئین در همه توده های لویی بادی به شکل انبوه مشاهده می شود و سلول ها نمی توانند این پروتئین را تجزیه کنند. در حال حاضر این پروتئین توجه اصلی محققان در حوزه بیماری پارکینسون را به خود جلب کرده است.
فاکتورهای ریسک و خطرات
عوامل تاثیرگذار در ابتلا به بیماری پارکینسون به شرح زیر هستند:
سن: افراد کم سن و سال به ندرت به بیماری پارکینسون مبتلا می شوند. این بیماری در حالت عادی در سنین میان سالی یا پیری ایجاد می شود و ریسک ابتلا به آن با بالا رفتن سن افزایش می یابد. افراد مختلف معمولاً در سنین حدود ۶۰ سالگی یا بالاتر آن به این بیماری مبتلا می شوند.
ارث: وجود یک عضو نزدیک خانواده که مبتلا به بیماری پارکینسون شده می تواند احتمال ابتلا به این بیماری را برای سایر افراد خانواده افزایش دهد. به هر حال، در این شرایط ریسک ابتلا به این بیماری هنوز پایین است، مگر اینکه بسیاری از اعضای خانواده فرد به این بیماری مبتلا باشند.
جنسیت: مردان بیشتر از زنان به بیماری پارکینسون مبتلا می شوند.
قرار گرفتن در معرض مواد سمی: قرار گرفتن در معرض سموم علف کش و ضد آفت می تواند باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری پارکینسون شود.
آزمایش و تشخیص
هیچ آزمایش مشخصی برای تشخیص ابتلا به بیماری پارکینسون وجود ندارد. یک پزشک متخصص در حوزه سیستم عصبی (نورولوژیست) می تواند ابتلا به بیماری پارکینسون را بر اساس سابقه بیماری، بررسی علائم و نشانه ها، و معاینه سیستم عصبی و فیزیکی بیمار تشخیص دهد. علاوه بر این پزشک ممکن است از سایر آزمایش ها برای تشخیص مشکلات دیگری که ممکن است باعث ایجاد این علائم شده باشند، استفاده کند.
علاوه بر معاینات انجام شده، پزشک احتمالاً برای بیمار داروی لوودوپا تجویز می نماید که یک داروی مناسب برای تشخیص ابتلا به بیماری پارکینسون است. در صورتی که علائم بیمار با مصرف این دارو بطور چشمگیر بهبود پیدا کرد، آنگاه ابتلای فرد به بیماری پارکینسون تایید می شود. در این رابطه باید دوز مناسب دارو برای بیماری تجویز شود تا به این ترتیب بتوان تاثیر آن را بر روی وضعیت بیمار مشاهده کرد. به عبارت دیگر تجویز دوز پایین این دارو برای یک یا دو روز نتایج قابل اتکا به همراه ندارد. برای اطمینان از دستیابی به نتایج بهینه، این دارو لازم است با شکم خالی و حداقل یک ساعت قبل از خوردن غذا مصرف شود.
گاهی اوقات تشخیص بیماری پارکینسون به زمان نیاز دارد. به همین خاطر لازم است فرد بیمار با پزشک متخصص اعصاب بطور منظم ملاقات نماید تا به این ترتیب بتوان پیشرفت شرایط بیماری و علائم آن را با گذشت زمان بررسی کرده و ابتلای احتمالی به بیماری پارکینسون را تشخیص داد.
عوارض
بیماری پارکینسون اغلب با مشکلات اضافی دیگر به شرح زیر همراه است که امکان دارد این مشکلات ایجاد شده برای فرد بیمار، قابل درمان باشند:
مشکلات عقلی: بیمار ممکن است با مشکل در ارتباط با فهمیدن مسائل (زوال عقل) مواجه شود و توانایی فکر کردن خود را از دست بدهد. این مشکل معمولاً در مراحل نهایی ابتلا به بیماری مشاهده می شود. این نوع از عوارض بیماری معمولاً به خوبی به روش های درمانی واکنش نشان نمی دهند.
افسردگی و تغییرات احساسی: افراد مبتلا به پارکینسون ممکن است دچار افسردگی شوند. به هر حال کنترل کردن این علائم با مصرف دارو ساده تر از درمان سایر علائم ناشی از بیماری پارکینسون است. علاوه بر این فرد مبتلا به پارکینسون ممکن است با تغییر در وضعیت احساسات خود مواجه شده و با احساساتی همچون ترس، تشویش، یا از دست دادن انگیزه روبرو شود. به هر حال، پزشک می تواند داروهای مناسب جهت درمان این علائم برای بیمار تجویز نماید.
مشکلات بلع غذا: با پیشرفت شرایط بیماری، فرد ممکن است با مشکلات خاص در ارتباط با بلع غذا مواجه شود. در شرایط عادی ابتلا به این بیماری، این مشکل کمتر حالت جدی پیدا می کند. به این ترتیب ممکن است به خاطر کُند شدن فرآیند بلع، بزاق در دهان تجمع کرده و فرد دچار آبریزش دهان شود.
مشکلات و اختلالات خواب: افراد مبتلا به بیماری پارکینسون اغلب دارای مشکلات خواب هستند که این مشکلات شامل بیدار شدن مکرر در طول شب، بیدار شدن زودتر از موقع یا خواب آلودگی فرد در طول روز است. علاوه بر این، بعضی افراد مبتلا به این بیماری ممکن است با مشکل حرکت سریع چشم در زمان خواب دیدن مواجه شوند. به هر حال مصرف دارو می تواند به رفع مشکلات خواب کمک موثر نماید.
مشکلات مثانه: بیماری پارکینسون می تواند باعث ایجاد مشکلات مثانه برای فرد شود که شامل ایجاد مشکل در کنترل ادرار (تکرر ادرار) یا شب ادراری است.
یبوست: بسیاری از افراد مبتلا به پارکینسون به یبوست دچار می شوند که علت آن به خاطر آهسته شدن فرآیند گوارش در روده ها است.
علاوه بر این، بیماران پارکینسون ممکن است با علائم زیر نیز مواجه شوند:
تغییر در فشار خون: فرد ممکن است احساس سرگیجه یا سر در گمی در زمان ایستادن شود که علت آن به خاطر افت ناگهانی فشار خون است (افت فشار خون وضعیتی).
ایجاد اختلال در سیستم بویایی: بیمار ممکن است با مشکل در ارتباط با احساس بو مواجه شود. به این ترتیب بیمار امکان تشخیص بوهای خاص را ندارد و نمی تواند تفاوت بوها را تشخیص دهد.
خستگی: بسیاری از افراد مبتلا به پارکینسون انرژی خود را به سرعت از دست داده و دچار خستگی می شوند. علت مشاهده این مشکل در این افراد هنوز شناخته شده نیست.
درد: بسیاری از افراد مبتلا به پارکینسون با درد مواجه می شوند که این درد می تواند در نقاط خاص بدن یا در تمام بدن احساس شود.
راه ها و روش های درمان
درمان با فیزیوتراپی
به خاطر اینکه بیماری پارکینسون می تواند بر هر فرد تاثیرات مختلف داشته باشد، متخصص فیزیوتراپی با شما برای مدیریت شرایط فعلی ایجاد شده و پیشرفت احتمالی در وضعیت آتی این علائم همکاری می نماید. به همین خاطر در این زمان بیمار تنها نخواهد بود! در این حالت برنامه درمانی باید پس از ارزیابی گسترده وضعیت بیمار توسط متخصص فیزیوتراپی تهیه و تجویز شود. این ارزیابی شامل مطرح کردن سوالات متعدد درباره نحوه تاثیرگذاری بیماری پارکینسون بر زندگی روزمره بیمار است. علاوه بر این متخصص فیزیوتراپی از آزمایش های مناسب برای بررسی وضعیت، نیرومندی، انعطاف پذیری، نحوه راه رفتن، تعادل، و سایر مسائل مانند آن برای تشخیص بهتر شرایط بیمار استفاده خواهد کرد.
متخصص فیزیوتراپی می تواند به شما کمک کند سطح فعالیت عادی خود را تا حد ممکن حفظ نمایید. در این رابطه به شما تمرین های حرکتی و تکنیک های خاص آموزش داده می شود که با انجام آنها می توان با علائم ناشی از بیماری پارکینسون مقابله کرد. در واقع، متخصص فیزیوتراپی می تواند در حوزه های اصلی زیر به بیماران مبتلا به پارکینسون کمک نماید:
وضعیت بدن
دامنه حرکتی مفاصل
راه رفتن و چرخش
تعادل
جابجایی
ورزش
تمرینات ورزش از اهمیت خاص برای کنترل علائم بیماری پارکینسون برخوردار است. در حالت ایده آل لازم است این تمرین ها به صورت روزانه و پس از مصرف داروهای تجویز شده برای درمان بیماری پارکینسون انجام شود. در این رابطه لازم است به نکات زیر توجه داشته باشید:
ورزش نه تنها می تواند به حفظ وضعیت بدن شما کمک موثر نماید، بلکه علاوه بر این نقش قابل توجه در بهبود انعطاف پذیری، هماهنگی، تقویت و قدرت تحمل اندام ها دارد.
روش های فیزیوتراپی می تواند همچنین باعث کاهش سطح فشار و کمک به مثبت اندیشی بیمار شده و احساس امید را در بیمار زنده نگه دارد.
تمرین های حرکتی که ممکن است قبل از تشخیص بیماری برای شما تجویز گردد، لازم است به صورت مداوم تا حد امکان ادامه پیدا کند. در این حالت همچنین ممکن است در صورت نیاز نحوه انجام ورزش ها با پیشرفت در شرایط بیماری تغییر کرده و اصلاح شود. برای مثال ممکن است از بیمار خواسته شود به جای یک دوچرخه عادی از یک دوچرخه ثابت یا یک مجموعه از پدال ها استفاده نماید. این پدال ها همچنین می تواند برای تمرین های حرکتی بازو در صورت قرار گرفتن بر روی یک میز قابل استفاده باشند. ورزش های تجویز شده برای بیمار شامل موارد زیر هستند:
ورزش هایی که می بایست با تاکید بر وضعیت عضلات باز کننده (اکستنسور) یا ضد جاذبه انجام شود، زیرا این عضلات در نتیجه بیماری بیشتر از همه ضعیف می شوند.
حرکت های کششی می بایست با تمرکز بر چرخش عضلات (گردن، کمر، ران و شانه) انجام شده و باعث کشیدگی عضلات جمع کننده (برای مثال، عضلات جمع کننده ران، زردپی، پشت زانو و ماهیچه ساق پا) شود. به احتمال زیاد هنگام ابتلا به پارکینسون این عضلات سفت می شوند.
ورزش صورت می تواند برای بهبود وضعیت نمایش احساس در صورت مفید باشد.
ورزش های تنفسی به منظور ریلکس کردن و نیز کمک به حفظ وضعیت مناسب ریه مفید هستند.
ورزش های تعادلی نیز می توانند در برنامه های حرکتی بیمار مورد توجه قرار گیرند.