سر درد اولیه(میگرن)

سندرم های سردرد اولیه

سردرد های اولیه اختلالاتی هستند که بروز سردرد و خصوصیات همراه آن، در غیاب علل خارجی اتفاق می افتند. شایع ترین علل آن شامل میگرن، سردرد تنشی و سردرد خوشه ای می باشد.

سردرد میگرنی

میگرن دومین علت شابع سردرد است و در 15% خانم ها و 6% آقایان دیده می شود. معمولا یک سردرد اتفاقی و حمله ایست و با علائمی همچون حساسیت به نور، صدا یا حرکت، تهوع و استفراغ همراه است. مغز افراد میگرنی به محرک های حسی و محیطی حساس است. این افراد به راحتی به محرک های حسی عادت پیدا نمی کنند. این حساسیت در دوران قاعدگی زنان شدت پبدا می کند. عواملی همچو نور بسیار شدید، صدا، گرسنگی، استرس شدید، فعالیت فیزیکی، هوای طوفلانی یا تغییرات فشار بارومتریک، نوسانات هورمونی طی دوران قاعدگی، کم خوابی یا پرخوابی، الکل و سایر محرک هاس شیمیایی می توانند باعث شروع یا تشدید سردرد میگرنی شوند.

تشخیص و خصوصیات بالینی

برای تشخیص میگرن باید همیشه به وجود آن فکر کرد. آورای میگرن (شامل اختلال بینایی به صورت نورهای درخشان یا خطوط زیگزاگ که از عرض میدان بینایی عبور می کنند، یا سایر علائم نورولوژیک (عصبی)) فقط در 20 تا 25% بیماران دیده می شود.

به بیمارانی که هر روز دچار حملات میگرن می شوند، موارد مزمن میگرن اطلاق میگردد. سردرد تنشی شایع ترین سردرد اولیه در کلینیک بوده و باید میگرن را از آن افتراق داد. بسیاری از بیمارانی که سردرد ناتوان کننده دارند احتمالا مبتدا به سردرد میگرنی هستند. به طور کلی، میگرن یک سردرد با خصوصیات همراه آن بوده، درحالی که سر درد تنشی بدون خصوصیات ویژه می باشد.

بیماران مبتلا به موارد بدون سردرد میگرن، در بسیاری از اوقات دچار علائم نورولوژیک راجعه همراه با تهوع و استفراغ، ولی با سردرد خفیف یا بدون سردرد می شوند. سرگیجه می تواند یکی از علائم مهم این بیماران بوده، به طوری که تخمین زده می شود 35% بیمارانی که برای سرگیجه یا گیجی مراجعه می کنند مبتلا یه میگرن هستند.

معیار های ساده سردرد میگرنی

حملات تکراری سردرد با طول بیشتر از 4 تا 72 ساعت یا وجود معاینات فیزیکی و عدم وجود دلیل منطقی برای آن به علاوه:

حداقل دو مورد از:

1. درد یکطرفه
2. درد ضربان دار
3. تشدید با حرکت
4. شدت متوسط تا شدید

و حداقل یکی از:

1. تهوع/استفراغ
2. فتوفوبی (ترس از نور)

درمان سردرد های میگرنی:

به دنبال تشخیص میگرن باید شدت و میزان ناتوانی در بیمار میتلا به سردرد میگرنی را ارزیابی کرد. مقیاس نمره بندی میزان ناتوانی میگرن یک وسیله خوب برای این منظور است. آموزش به بیمار یکی از جوانب مهم در درمان میگرن است. دانستن اینکه بیماران باید بدانند که میگرن یک سردرد ارثی است و با تعدیل شیوه زندگی و دارو می توان آن را کنترل نمود، ولی قابل ریشه کنی نمی باشد. همچنین برای بیماران مفید است که بدانند میگرن بجز موارد خاص (مانند برخی زنان میگرنی که قرص های جلوگیری از بارداری یا قرص های استروژنی مصرف می کنند) به عنوان یک بیماری خطرناک و تحدیدکننده حیات در نظر گرفته نمی شود.

درمان های غیر دارویی

میگرن را می توان تا حدودی با روش های غیردارویی درمان کرد. آگاهی و اجتناب از عوامل محرک سردرد معمولا برای بیماران مفید است. یک روش زندگی منظم شامل رژیم سالم، ورزش مرتب، خواب منظم، اجتناب از استرس زیاد، می تواند مفید باشد. بیماران میگرنی نسبت به افراد مشابه غیرمیگرنی مواجه با استرس بیشتری نیستند، بلکه به نظر می رسد پاسخ شدیدتری به استرس می دهند. از آنجایی که استرس های زندگی اجتناب ناپذیر هستند کاهش پاسخ به استرس با روش های مختلف برای بیماران سودمند می باشد. این روش ممکن است شامل عبادت، یوگا، تمرکز، هیبنوتیزم، و بیوفیدبک باشد. این روش ها در اکثر موارد به عنوان مکملی برای دارودرمانی هستند. هنگامی که روش های غیردارویی قادر به پیشگیری از بروز حملات نباشند، می توان از درمان های دارویی استفاده نمود.

اقدامات غیردارویی برای کنترل میگرن:

1. تغییرات سبک زندگی و اجتناب از محرک ها
2. برنامه غذایی منظم و اجتناب از حذف وعده غذایی و روزه
3. برنامه خواب و بیداری منظم
4. کاهش خستگی و اجتناب از خواب زیاد
5. برقراری برنامه ثابت در تعطیلات و مسافرت
6. محدودیت غذایی
7. کاهش مصرف کافئین
8. اجتناب از مصرف زیاد قند و کربوهیدرات
9. اجتناب یا محدود کردن مصرف الکل
10. اجتناب از محصولات تنباکو
11. حفظ برنامه ورزشی منظم
12. ورزش های ایروبیک
13. برنامه های تمدد اعصاب و تطابق
14. اداره استرس
15. آموزش شل سازی
16. آموزش بیوفیدبک

درمان های حمله حاد میگرن

اساس درمان دارویی استفاده درست از یک یا چند دارو موثر در میگرن می باشد. مهم ترین عامل در انتخاب روش مناسب درمان میزان شدت حمله میگرن است. حملات خفیف را معمولا می توان با داروهای خوراکی درمان نمود (با موفقیت 50 تا 70 درصد). ولی حملات شدید ممکن است نیاز به درمان تزریقی داشته باشند.

سه گروه اصلی از دارو ها در درمان میگرن عبارت اند از داروهای ضدالتهابی، آگونیست های گیرنده سرتونین از انواع (1B/1d) و آنتاگونیست های گیرنده دوپامین هستند. روش درمان میگرن در هر بیمار مخصوص به خود بیمار است و یک روش استاندارد برای درمان همه بیماران وجود ندارد. البته تا تشخیص رژیم خاص برای هر بیمار، ممکن است نیاز به تغییر مداوم، ممکن است نیاز به تغییر مداوم رژیم درمانی باشد.

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی

این دارو ها در کاهش شدید و مدت حمله میگرن موثر هستند. بسیاری از بیماران با مصرف خودسرانه این داروها حملات خود را درمان می کنند. بیشترین تاثیر این داروها زمانی است که در زمان شروع یک حمله استفاده شوند. تاثیر این دارو ها در حملات متوسط تا شدید میگرنی کمتر از میزان مطلوب است. ترکیب استامینوفن، آسپرین و کافئین به وسیله سازمان غذا و دارو برای درمان حملات خفیف تا متوسط مورد تایید قرار گرفته است. عوارض جانبی مهم ابن ترکیبات سوهاضمه و تحریک معده و روده است.

آگونیست های سرتونین

این ترکیبات به سه روش خوراکی، نازال و تزریقی استفاده می شوند.

ترکیبات نازال: فرآورده هایی وجود دارد که در عرض 30 تا 60 دقیقه به سطح خونی قابل توجهی می رسند، اگرچه از نظر تئوری به نظر می رسد که  انواع نازال این ترکیبات باعث بهبود سریع تر و موثرتر حملات میگرن می شوند، ولی تاثیر این ترکیبات فقط 50 تا 60 درصد بوده است.

تزریقی: این روش برای درمان حملات حاد مبگرن مورد تایید سازمان غذا و دارو قرار گرفته است. تزریق داخل وریدی بعد از 3 دقیقه، داخل عضلانی لعد از 30 دقیقه و زیرجلدی بعد از 45 دقیقه به حداکثر غلظت خونی خود می رسد. اگر یک حمله به حداکثر شدت خود نرسیده باشد تزریق زیر جلدی با داخل عضلانی در 80 تا 90 درصد بیماران کفایت می کند.

آنتاگونیست های دوپامین

خوراکی: آنتاگونیست های دوپامین را باید به عنوان مکمل درمان میگرن در نظر گرفت. جذب دارو طی زمان حمله میگرن به علت کاهش حرکت روده و معده مختل می شود. تاخیر جذب حتی در غیاب تهوع هم اتفاق می افتد که بستگی به شدت حمله داشته و ارتباطی با مدت آن ندارد. بنابراین، هنگامی که دارو های خوراکی ضدالتهابی غیراستروئیدی شکست می خورند، می توان از آنتاگونیست دوپامین به منظور بالا بردن جذب دارو از معده به داروهای فوق افزود. به علاوه، آنتاگونیست های دوپامین باعث کاهش تهوع و استفراغ شده و حرکت معده را به حالت طبیعی برمیگردانند.

تزریقی: آنتاگونیست های تزریقی دوپامین می توانند باعث بهبود سریع و قابل توجه حمله میگرن شوند. همچنین می توان این ترکیبات را همراه با آگونیست های اختصاصی سرتونین نیز به کار برد.

سایر داروها برای حمله حاد میگرن:

خوراکی: مصرف 1  یا 2 کپسول ترکیبی شامب استامینوفن و دیگر داروها توسط مورد تایید سازمان غذا و دارو برای درمان میگرن قراره گرفته است.

نازال: ترکیب نازال بوتورفانول برای درمان درد حاد، در دسترس بوده ولی همانند سایر مخدرها باید استفاده از این ترکیب را محدود نمود.

تزریقی: مخدرها در درمان حاد میگرن موثر هستند، ولی این روش برای بیماران با حملات راجعه کمتر از حد مطلوب اثر دارد. مخدرها عامل اصلی سردرد را درمان نمی کنند، بلکه حس درد را تغییر می دهند. به علاوع، در بیمارانب که مخدرهای خوراکی مصرف می کنند، اعتیاد به این ترکیبات می تواند درمان میگرن را دچار اختلال کند. تمایل زیاد به مصرف این ترکیبات یا قطع آن ها می تواند سردرد میگرنی را تشدید کند. بنابراین مخدرها را باید فقط برای موارد حملات شدید و با دفعات کم استفاده نمود که به سایر داروها پاسخ نمی دهند.

سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو

داروهاییکه در حمله حاد به کار می روند به ویژه کدئین یا مسکن های ترکیبی، تمایل به افزایش دفعات سردرد و ایجاد سردردهای روزانه یا تقریبا روزانه دارند، که به آن سردرد ناشی از مصرف دارو می گوییند. این حالت یک سردرد جداکانه نبوده بلکه واکنش بیماران میگرنی به یک داروی خاص می باشد. بیماران میگرنی که در هفته دو روز یا بیشتر سردرد دارند باید مراقب استفاده مکرر از مسکن ها باشند.

درمان های پیشگیری کننده برای میگرن

بیمارانی که دفعات حملات میگرن آن ها افزایش یافته است، یا دپار حملاتی هستند که به درمان مرحله حاد پاسخ نداده سا به خوبی پاسخ نمی دهند، کاندیدهای مناسبی برای درمان های پیشگیرانه هستند. به طور کلی، درمان پیشگیرانه را باید در بیمارانی در نظر گرفت که دچار 5 حمله یا بیشتر در ماه شده اند. استفاده از بسیاری از این داروها همراه با عوارض جانبی قابل توجهی می باشد. همچنین تعیین مقدار دارو می تواند دشوار باشد، زیرا مقادیر توصیه شده برای مواردی غیر از میگرن در نظر گرفته شده است. چگونگی اثر این داروها به خوبی مشخص نشده است. به نظر می رسد که این داروها موجب کاهش حساسیت مغز به عنوان زیربنای میگرن می گردند. در ایتدا کمترین مقدار ممکن را برای شروع توصیه می کنند و سپس می توان مقدار دارو را تا رسیدن به بیشترین اثر قابل قبول افزایش داد.

این داروها را باید روزانه مصرف کرد و معولا یک فاصله تاخیری 2 تا 12 هفته تا شروع اثرات مفید دارو وجود دارد.