پانکراتیت
شیوع پانکراتیت در جامعه 5 در صد بوده و مرگ و میر آن در آمریکا حدود 1 تا 5/1 در صد می باشد. شایع ترین علت آن سنگ کیسه صفرا می باشد. از دیگر علل آن می‌توان به عفونت ویروسی، داروها، علل متابولیک، بیماری‌های بافت همبند و وراثتی اشاره کرد.
پانکراتیت میتواند خود را به دو شکل حاد و مزمن نشان دهد.
پانکراتیت حاد
در دل تابلوی شایع پانکراتیت حاد بوده که ممکن است از یک درد خفیف تا شدید که دارای خصو صیات سوزش و مداوم در ناحیه اپی گاستریک است. درد به ناحیه پهلوها و قفسه سینه انتشار پیدا نمی کند. اگر چه چگونگی اثر دقیق آن هنوز به‌خوبی مشخص نشده است ولی به نظر می رسد بعلت تجمع آنزیم های درون مجاری پانکراس بوده که موجب التهاب سلول های آسینی (سلول های پانکراس) شده و خود آنها واسطه های التهابی را تولید می کنند که باعث ایجاد یک فعالیت شدید در سیستم کمپلمانت (بخشی از سیستم ایمنی بدن) می گردند.
علایم و نشانه ها
بیماران غالبا ظاهری مریض و عصبی داشته و بعلت کاهش حجم داخل عروقی دچار تندی ضربان قلب و کاهش فشار خون هستند.
معمولاً تب خفیف هم دارند. این بیماران دچار نکروز (از بین رفتن) بافت چربی زیر جلدی شده که موجب بروز درد استخوانی درون مغز استخوان و ایجاد درد اندام تحتانی می گردد. حدود 20 درصد از بیناران دچار علایم ریوی شده و سندرم دیسترس حاد تنفسی خود را نشان می دهد. دل درد بیمار با دراز کشیدن تشدید پیدا می کند و بیمار ترجیح می دهد که به حالت نشسته و خمیده به جلو خود را نگه دارد.
هم چنین، دچار تهوع و استفراغ و بی اشتهایی نیز شده و امکان دارد دچار درد منتشر شکمی گردد. در بعضی مواقع ممکن است یک توده پانکراس بعلت کیست کاذب پانکراس یا ادم (ورم) خود پانکراس لمس گردد. گاهی اوقات بعلت خونریزی یک اکیموز (تغییر رنگ) در اطراف ناف بوجود می آید که به آن علامت کولن گفته میشود. بعلاوه این تغییر رنگ ممکن است در ناحیه پهلوها دیده شود که به آن علامت ترنر می گویند.
کاهش کلسیم خون در پانکراتیت می تواند بسیار شدید باشد.
تشخیص های افتراقی
بیماری‌های مختلف زیادی میتواند سبب اختلال در تشخیص پانکراتیت گردد و بعنوان تشخیص افتراقی آن مطرح باشند که شامل زخم معده پاره شده، سنگ کلیه، می باشد.
درمان
در بیشتر موارد این بیماری خود به خود محدود شونده است و میتواند در طی 5 تا 7 روز فروکش کند. اولین کار استراحت دادن به پانکراس است که با ناشتا کردن بیمار انجام می گیرد. اگر ایلنوس (تجمع گاز در روده کوچک) وجود داشت می‌توان با گذاشتن لوله بینی معدی مقداری از گازهای روده بیمار را خارج کرد.
برای درمان درد ناشی از پانکراتیت حاد راه های مختلفی وجود دارد. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی احتمال خطر خونریزی را افزایش داده و بهتر است در این موارد تجویز نگردد. از این رو بهترین درمان شامل تجویز مخدرها ی کوتاه اثر می باشد. اگر بیمار دچار ایلئوس هم بود از مخدرهای تزریقی استفاده میشود.
انجام بلوک گانگلیون سلیاک با استفاده از داروهای بی‌حس‌کننده موضعی و استروئید در مراحل اولیه آن میتواند باعث تسریع در بهبودی پانکراتیت شود. باید توجه نمود که بهبودی موقت در این بلوک نشان دهنده موفقیت طولانی نمی باشد.
کاهش حجم داخل عروقی را باید به سرعت درمان نمود. در موارد طولانی مدت ابتلا به پانکراتیت باید تغذیه کامل وریدی را جهت جلوگیری از عوارض ناشی از سوء تغذیه بعلت ناشتا بودن بیمار در نظر داشت. گاهی اوقات احتیاج به روش های جراحی برای درناژ (تخلیه) کیست کاذب هم چنین دبریدمان (برداشتن بافت) بافت های نکروزه (مرده) پانکراس می باشد.
عوارض
مهم ترین مساله در طی درمان ناتوانی در تشخیص شدت بیماری و عدم درمان کامل عوارض خارج از پانکراس بیماری می باشد.
پانکراتیت مزمن
عوامل گوناگونی باعث ایجاد انگراتیت مزمن میشود که می‌توان به مصرف الکل، سنگ کیسه صفرا، داروها، ضربه شکم، بیماری‌های وراثتی، عفونت های ویروسی، ناهنجاری های پانکراس و روده، اشاره نمود.
در این بیماری ترشحات برون ریز پانکراس کاهش پیدا کرده و دچار اختلال میشود، لذا جذب چربی کاهش یافته و دل درد غالبا وجود داشته که معمولاً شدت ضعف دارد. این درد با مصرف الکل و غذا های چرب کاهش می یابد.
علایم و نشانه ها
دل درد شایع ترین علامت این بیماران است که میتواند از ضعیف تا متوسط باشد. برخلاف پانکراتیت حاد که به شکل شدیدی بیمار و رنجور به نظر می رسند این بیماران به‌صورت مزمن بیمار بوده که دارای ظاهر آرام تری هستند.
تندی ضربان قلب و کاهش فشار خون نسبت به پانکراتیت حاد کمتر اتفاق می افتد و اگر وجود داشته باشد نشان دهنده پیشرفته بودن بیمار است و یا باید به سایر تشخیص های افتراقی مانند زخم معده پاره شده فکر کرد. همانند پانکراتیت حاد، تهوع و استفراغ و بی اشتهایی هم دیده میشود.
آزمون های تشخیصی
رادیوگرافی ساده قفسه سینه میتواند نشان دهنده عوارض بیماری در ریه باشد. رادیوگرافی شکم سی تی اسکن ممکن است کوچک شدن پانکراس همراه با کلسیفیه (تجمع کلسیم در بافت) شدن را نشان دهد.
تشخیص افتراقی
تشخیص افتراقی پانکراتیت مزمن شامل همان مواردی است که در تشخیص افتراقی پانکراتیت حاد ذکر شده است ولی باید بد خیمی را هم در نظر داشت.
درمان
برای درمان باید اقدام به درمان سوء جذب و درد نمود که اولین قدم با قرار دادن پانکراس در حال استراحت می باشد.
در مواردی که بیمار دچار دردهای شدید است استفاده از مقادیر بالای ترامادول عوارض کمتری نسبت به مورفین دارد، علاوه بر روش های بلوک های اپیدورال و سلیاک که در نوع حاد بیان شده است می‌توان از اقدام به کار گذاری کاتتر نمود.
عوارض
همانند نوع حاد مهم ترین مشکل این بیماران عدم توجه کافی به شدت بیماری و عوارض خارج از پانکراس بوده که منجر به درمان ناکافی می گردد.
آنمی داسی شکل
تاریخچه
در سال 1910 سلولهای قرمز داسی شکل پیدا شدند. در سال 1923 طریق وراثت آن مشخص گردید. در سال 1927 معلوم شد که کمبود اکسیژن باعث داسی شدن سلولهای قرمز می گردد.
نوع Hbss شایع ترین هم پر سر و صداترین این نوع از بیماری می باشد. آنمی داسی شکل میتواند یک طیف وسیعی از مشکلات شامل انسداد های عروقی و ایسکمی را بوجود آورد؛ که در زیر به توضیح برخی از موارد آن اشاره می گردد.
سکته مغزی در حدود 11% از افراد مبتلا قبل از 20 سالگی مشاهده شده.
سندرم قفسه صدری حاد
ریه مهم ترین ارگان مورد هدف در عوارض حاد و مزمن بیماری آنمی داسی شکل است. عامل شایع مرگ و میر در کودکان و بزرگسالان مبتلا به این بیماری است. یک بیماری حاد است؛ که خود را به‌صورت تب و علایم تنفسی و بوجود آمدن یک کانون جدید روی رادیوگرافی سینه نشان می دهد. اینحالت شایع ترین عارضه بعد از عمل جراحی در این افراد است و دومین علت بستری شدن در بیمارستان این افرادمی باشد.
اختلالات کلیوی
این تغییرات در طول سرتاسر نفرون (لوله های میکروسکوپی در کلیه که عمل تصفیه را انجام می دهند) مشاهده میشود. این بیماری سبب ایجاد انسداد عروقی در کلیه ها میشود.
تکه تکه شدن طحال
این علامت بعلت تجمع و گیر افتادن سلول های قرمز درون طحال بوجود می آید که موجب کاهش هموگلوبین و ایجاد هیپوکسی (کمبود اکسیژن رسانی) می گردد. تکه تکه شدن طحال شایع ترین علت مرگ و میر در کودکان مبتلا به آنمی داسی شکل است.
انفارکتوس استخوانی
در گیری های ساختمان عضلانی در بیماری آنمی داسی شکل بطور شایع دیده میشود. در گیری هایی در استخوان و مفاصل بوجود می آید ناشی از سه موضوع می باشد.
-
هیپرپلازی (بزرگ شدن بافت) مغز استخوان بویژه در جمجمه، مهره ها و استخوان های بزرگ
-
انسداد های عروقی که منجر به نکروز (مرگ) استخوان در مناطق کنار مفصلی نیز میشود.
-
عفونت باکتری خون که سبب بروز استئومیلیت و آرتریت عفونی می گردد.
عفونت
عفونت یکی از مشکلات عمده بیماران مبتلا به آنمی داسی شکل بوده که علاوه بر رعایت نکات دقیق بهداشتی باید توجه ویژه ای به برنامه کامل واکسیناسیون بیمار نیز باشد.
درد
درد علامت اصلی بیماری آنمی داسی شکل بوده که به دلیل حوادث انسداد عروقی یا درد ناک می باشد. این درد از سنین 6 ماهگی شروع شده و ممکن است در تمام طول زندگی ادامه پیدا کند.
درد در بیماران مبتلا به آنمی داسی شکل خود را به سه شکل نشان می دهد:
-
درد حاد: شایع ترین شکل درد حاد در این بیماران است. غیر قابل پیش بینی بوده و شدت آن از خفیف تا متوسط دیده میشود. بیشتر به‌صورت احشایی بوده تا بدنی (سوماتیک) باشد و منشاء آن از اعضا توپر مانندکبد، کلیه و طحال است.
-
درد مزمن: درد مزمن دردی است که به مدت 3 تا 6 ماه ادامه داشته باشد. این درد بیشتر به‌صورت بدنی بوده تا احشایی باشد. این درد ساختمان های عمیقی مانند تاندون ها، رباط ها و استخوان ها را در گیر می کند. درد مزمن می‌تواندباعث ناتوانی بیمار از نظر فیزیکی و روانی گردد.
-
درد مخلوط: درد حاد ممکن است روی درد مزمن اضافه شود. درد نوروپاتیک (به علت اختلال سیستم عصبی) در این بیماران کمتر تشخیص داده میشود که بعلت آنمی ناشی از افزایش زیاد آهن است.
تشخیص
یکی از بررسی هایی که روی هموگلوبین های دوران نوزادی صورت می گیرد بررسی آنمی داسی شکل است. برای این کار هموگلوبین را در معرض مواد آنتی اکسیدان قرار می دهند و تغییر شکل آنرا بررسی می کنند.
درمان درد
برای درد بیمارانی که دردهای راجعه دارند بهترین مقدار همان حضوری است که درد قبلی بیمار را کاهش داده است. بعضی از پزشکان مرفین را انتخاب می کنند که بر حسب شدت بیماری، اندازه و سن بیمار و تجربه قبلی از مصرف مخدر است. برای دردهای شدید روش داخل وریدی توصیه میشود ولی در بعضی از بیماران با دردهای غیر قابل کنترل میتواند از تزریق داخل نخاعی استفاده کرد.
از استفاده از داروهای آرام بخش و ضد اضطراب به تنهایی باید خود داری کرد؛ زیرا میتواند بعضی از علایم عوارض آنمی داسی شکل را بپوشاند. در دردهای خفیف می‌توان از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی استفاده کرد.
در هنگام استفاده از داروها باید توجه به احتمال وجود عوارض کلیوی و کبدی در این بیماران بود. در صورت وجود دردهای نوروپاتیک، استفاده از داروهای ضدافسردگی و ضد تشنج میتواند مفید باشد.
اگر تصمیم به انجام پیوند مغز استخوان در این بیماران گرفته شود معیارهای آن شامل: سن کمتر از 16 سال و وجود بیماری شدید می باشد
عوارض
مهم ترین عوارض در طی درمان شامل مواردی مانند بروز تحمل، وابستگی فیزیکی، اعتیاد و اعتیاد کاذب است.