سندروم درد میوفاسیال یک اصطلاح علمی برای توصیف دردهای عضلانی است و به درد و التهاب در بافتهای نرم بدن اشاره دارد.
در حقیقت کلمه میوفاسیال ترکیبی از دو کلمه "میو" و "فاسیال" است. "میو" به معنی " عضله" و "فاسیال" به معنی "مربوط به فاسیا" می باشد. سندرم درد میوفاسیال یک بیماری مزمن است که فاسیا (بافت همبند پوشش‌دهنده عضلات) را تحت تأثیر قرار می‌دهد که بین و دور بسیاری از بافتهای بدن مثل عضلات، عروق، اعصاب، مفاصل و ... قرار دارد.
در سندروم درد میوفاسیال، یک نقطه دردناک و حساس در یک نقطه از بدن ایجاد می گردد که باعث می شود هم درد در محل خودش ایجاد شود و هم به یک یا چند محل اطرافش منتشر گردد؛ این محلها ممکن است نزدیک و یا دور از محل اولیه باشند. به این نقطه دردناک اولیه، نقطه ماشه ای یا تریگر (Trigger point)پوینت می گویند؛ این اسم (نقطه ماشه ای) به خاطر این است که با تحریک نقطه اولیه، دردی ایجاد می شود که به چندین محل دور یا نزدیک آن هم می رسد.
نقاط دردناک در این بیماری در حقیقت، برجستگی هایی از عضلات و همین لایه فاسیایی است که با فشار به آنها درد ایجاد می شود و می تواند به سایر جاها نیز گسترش یابد.سندروم درد میوفاسیال یک بیماری مزمن مربوط به درد می‌باشد. در این بیماری فشار بر روی نقاط حساس در عضلات، سبب درد در قسمت‌های به ظاهر نامربوط بدن میشود. به این نوع درد، درد ارجاعی گویند.
چه نقاطی در بدن دچار درد سندروم میوفاسیال می شوند؟
درد شانه ناشی از سندرم درد میوفاسیال از شایعترین محلهای اولیه این درد، پشت کتف است. در این حالت یک نقطه درناک و حساس در پشت کتف (معمولاً در بالای زاویه داخلی کتف) قرار دارد؛ یعنی جایی که به پایین ستون فقرات گردنی نزدیک است. از سایر نقاط شایع این درد در پشت کتف، می توان به کناره داخلی کتف یعنی بین کتف و ستون فقرات سینه ای اشاره کرد.
اوایل، درد در همین محل رخ می دهد و بعداً با پیشرفت بیماری، درد به پشت و یا بغل گردن، پشت قفسه سینه، جلوی قفسه سینه در همان سمت، و از همه مهمتر به شانه، بازو و حتی به انگشتان دست هم میرسد. گاهی همزمان با این این درد بیمار احساس ضعف در عضلات اطراف شانه و بازو نیز دارد.
علل سندرم درد میوفاسیال
علت سندرم درد میوفاسیال ناشناخته است. با این‌وجود، آسیب قبلی، الگوی خواب نامناسب، زندگی پراسترس و افسردگی از علل اصلی شایع هستند که ممکن است در تحریک و تشدید سندرم درد میوفاسیال نقش داشته باشند.
عوامل دیگرکه ممکن است در ایجاد سندرم درد میوفاسیال نقش داشته باشند:
● کشیدگی ماهیچه‌ای
● حرکات تکراری
● فعالیت بیش از اندازه
● اختلالات وضعیت بدن و مشکلات عضلانی اسکلتی
● پیچ خوردگی
● آسیب دیسک بین مهره‌ای
● خستگی عمومی
● مشکلات پزشکی همانند حمله قلبی و سوزش معده
● عدم فعالیت به دنبال شکستگی‌ها
● جنس و سن. سندرم درد میوفاسیال در زنان و در سنین میانسالی بیشتر رخ می‌دهد که علت آن نامشخص است
علایم و نشانه‌های سندرم میوفاسیال
● درد ماهیچه‌ای موضعی که احتمال انتشار نیز دارد.
● وجود نقاط ماشه‌ای (Trigger point) که ممکن است با یک گره یا باند سفت همراه باشد که در لمس حساس است.
● سفتی ماهیچه‌ای
● سفتی مفصل در نزدیکی عضله درگیر
● بدتر شدن درد با فعالیت و سرما و کاهش علایم به هنگام استراحت.
● مشکلاتی از قبیل اضطراب، افسردگی و خستگی عمومی
● احتمال اختلال خواب
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
اگر دچار درد عضلانی شدید که با گذشت زمان رفع نشد، به پزشک مراجعه کنید. تقریباً همه افراد گاه و بی‌گاه دچار درد عضلانی می‌شوند. اما اگر این درد با وجود استراحت ادامه یابد، به پزشک مراجعه کنید.
دلایل سندروم فیبرومیالژیا
مناطق حساسی از فیبرهای عضلانی سفت می‌توانند پس از آسیب یا استفاده مفرط از عضلات مناطق حساسی ایجاد کنند. این نواحی حساس، نقاط ماشه‌ای نام دارند. یک نقطه ماشه‌ای در یک عضله می‌تواند سبب کشش و درد در طول عضله شود. اگر این درد ادامه دار باشد یا بدتر شود، پزشکان به این حالت سندروم درد میوفاسیال می‌گویند
عوامل تشدید کننده سندروم میوفاسیال
درد ناشی از این بیماری نیز مثل سایر بیماریهای اسکلتی – عضلانی مانند آرتروز مفاصل، با سرما و استرس و ناراحتی بیشتر شده و با گرما و آرامش کمتر می شود. این دردها معمولاً شبها و با دراز کشیدن و استراحت کردن بدتر می شوند و ممکن است مانع خواب راحت بیمار گردند؛ و یا در طول شب چندین بار او را از خواب بیدار کنند و حتی مانع خواب شوند. ممکن است با فشار دادن، کوبیدن و ضربه زدن روی نقطه دردناک احساس خوشایندی همراه با کاهش درد به بیمار دست دهد. بندرت ممکن است بیمار احساس درد بسیار شدیدی کند و مجبور شود حتی شب به اورژانس مراجعه کند.
سندروم میوفاسیال یا عوارض ناشی از دیسک گردن؟
این بیماری ممکن است با دردهای گردن (بیماری دیسک گردن) و یا بیماریهای قلبی هم اشتباه شود.
اگر درد به پشت و یا بغل گردن برسد و بخصوص به بازو و دست هم تیر بکشد، شبیه دردهای گردن می شود و لازم است پزشک معالج، هم دردهای گردنی و هم این بیماری را مد نظر داشته باشد تا دچار اشتباه تشخیصی نگردد. در دردهای گردنی معمولاً حرکات گردن دردناک است و درد آن بصورت تیز و تیر کشنده به بازو و بویژه دست و انگشتان دست منتشر می شود و ممکن است شبیه حالت برق گرفتگی احساس شود؛ در حالیکه در سندرم درد میوفاسیال، حداکثر درد، روی نقطه حساس اطراف کتف وجود دارد و از آنجا به بازو و دست میرسد ولی حالت تیز ندارد و بصورت مبهم و گنگ منتشر می شود، و حرکات گردن هم واضحاً دردناک نیست. اشتباه بین این دو بیماری بسیار شایع است و حتی بندرت دیده شده است که بیمارانی مبتلا به سندرم درد میوفاسیال بوده اند و به اشتباه بعنوان بیماری دیسک گردن تحت عمل جراحی نیز قرار گرفته اند.
برای جلوگیری از این اشتباه، مهمترین وسیله، گرفتن شرح حال کامل و معاینه دقیق بیمار است. اگر پزشک فقط به عکس و ام آر آی (MRI) اکتفا کند، احتمال اشتباه بسیار زیاد است، چرا که حتی در افراد نرمال جامعه هم که اصلاً درد و بیماری گردن ندارند، بویژه در سنین میانسالی و یا بالاتر، اگر عکس و ام آر آی گرفته شود احتمال دیدن بیماری دیسک گردن وجود دارد.
به عبارت دیگر اگر فرد کاملاً سالمی بویژه در سنین متوسط و یا بالا را تحت عکسبرداری و ام آر آی قرار دهیم، ممکن است که آرتروز گردن و یا بیرون زدگی دیسک گردن را به درجاتی ببینیم. پس مهمترین راه افتراق سندرم درد میوفاسیال از بیماریهای گرن همان شرح حال و معاینه دقیق است.
گاهی ممکن است این سندرم، با بیماری های گردن و یا قلبی همزمان گردد که باید هر دوی آنها درمان شوند. بیماران نباید با مطالعه این مطلب، خودشان برای بیماری خودشان تشخیص بگذارند، بلکه باید به پزشک مراجعه نمایند تا او بیماری را درست تشخیص دهد؛ وگرنه ممکن است باعث عوارض جبران ناپذیری گردد. این مطلب که در حال مطالعه آن هستید فقط برای اطلاع بیماران است و به هیچ وجه جایگزین کار پزشک نمی شود.
عوامل خطرزا
سندروم درد میوفاسیال توسط یک تحریک ایجاد میشود، مانند فشار، که نقاط ماشه‌ای را در عضلات روشن میکند. عوامل خطرزا عبارتنداز:
-
آسیب عضله
-
استرس و عصبانیت.
پیشگیری سندروم میوفاسیال
اگرچه سندرم درد میوفاسیال قابل پیشگیری نمی‌باشد، قطعاً اجتناب از پاره‌ای از عوامل زیر می‌تواند از تشدید این بیماری ممانعت کند. این عوامل عبارتند از:
-
اجتناب از آسیب
-
کاهش فشار
-
افزایش خواب مناسب
-
درمان هر گونه افسردگی زمینه‌ای
عوارض
عوارض مرتبط با سندروم درد میوفاسیال عبارتنداز:
تشخیص سندروم میوفاسیال
از مشخصه های سندرم میوفاسیال حساسیت به لمس و دردناک بودن و گرفتگی عضلات این نواحی است. این عارضه به‌طورمعمول عضلات نواحی نامتقارن بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به درد موضعی در بافت عضلات منتهی میشود. سندرم درد میوفاسیال به سادگی و بر اساس نواحی درد عضلانی تشخیص داده میشود و با حساسیت به لمس پس از معاینه در ارتباط است.
سندرم درد میوفاسیال می‌تواند به عوارض جسمی و روحی منتهی شود که نیازمند درمان صحیح می‌باشد. پزشک با به‌کارگیری یک رویکرد درمان چندجانبه و ترکیبی و بررسی واکنش به درمانهای مختلف می‌تواند بهترین پیشگیری را به بیمار ارائه دهد. درمان می‌تواند شامل دارو، تزریق و درمان فیزیکی باشد.
این بیماری ممکن است یک عضله یا گروهی از عضلات را درگیر سازد. در برخی موارد، ممکن است ناحیه‌ای که فرد در آن احساس درد میکند، ناحیه‌ای نباشد که عامل درد میوفاسیال در آن واقع‌شده است. کارشناسان معتقدند که نقاط واقعی آسیب‌دیده یا تحت‌فشار، شروع درد تریگر پوینت و نقاط ماشه‌ای را تسریع میکنند که این به‌نوبه‌ی خود باعث بروز درد در سایر نواحی میشود. این وضعیت به‌عنوان درد ارجاعی شناخته میشود.
تشخیص این بیماری فقط با گرفتن شرح حال و معاینه دقیق است و نیازی به گرفتن عکس (رادیوگرافیRadiography)، ام آر آی (MRI)، نوار عصب (EMG and NCV) و ... نمی باشد، مگر که همزمان به سایر بیماریهای شانه و یا گردن هم شک شود که برای تشخیص آنها باید از این کارهای تشخیصی استفاده شود.
در معاینه، با لمس و فشار به محل حداکثر درد که معمولاً در اطراف کتف است، درد موضعی رخ می دهد که ممکن است خفیف و یا شدید باشد. اگر به مدت حدود 5 ثانیه فشار نسبتاً زیاد و مداومی روی آن نقطه وارد شود، معمولاً درد به اطراف آن محل، یا بازو و دست و یا انگشتان میرسد.در لمس محل حداکثر درد، معمولاً یک برجستگی در عضلات و فاسیای آن محل لمس می شود که با لمس آن درد رخ می دهد و در کلینیک با استفاده از دستگاه مخصوص این بیماری را تشخیص دهد.
درمان سندرم درد میوفاسیال
برای درمان صحیح میوفاسیال ارزیابی و شناخت علل زمینه ای این بیماری مهم است. بهترین درمان سندرم درد میوفاسیال می‌تواند یک درمان ترکیبی باشد. تمامی درمان‌ها توسط یک پزشک برنامه‌ریزی شده و متناسب با شرایط هر بار در طول زمان اجرا میشود.
به عنوان مثال بیماری که دچار علائم دیسک کمر شده و همزمان مشکل میوفاسیال دارد در صورتیکه بدون توجه دیسک بیمار جراحی شود بیمار بهبودی نخواهد یافت.بهترین درمان درد میوفاسیال درمانهای غیر جراحی است.این روشها شامل موارد زیر است:
1) رعایت وضعیت استاندارد بدن و شانه ها
درمان اصلی این درد، برطرف کردن علت ایجاد کننده است. اگر وضعیت نامناسبی در هنگام کار، استراحت و یا ورزش وجود دارد باید اصلاح شود. بهتر است در طول زمانی که کار و یا ورزش یکنواختی انجام میگیرد، هر چند دقیقه یکبار، چند حرکت کششی ساده برای شانه انجام شود.
گاهی اشکال ساختاری در بدن وجود دارد، مثلاً ستون فقرات بیمار نوعی کجی و انحراف دارد که باعث بد قرارگیری شانه ها می شود و این اختلالات باید تحت درمان قرار گیرد. اگر سندرم درد میوفاسیال بدنبال بیماری دیگری در شانه رخ داده باشد، ابتدا باید آن بیماری درمان شود، که معمولاً آسیبها و پارگیهای تاندون روتاتور کاف شانه است.
به همین ترتیب اگر بیماری دیسک گردن و ... علت زمینه این سندرم باشد باید درمان شود.
فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در درمان این بیماری دارد. پزشک متخصص، بخصوص با آموزش، اصلاح وضعیت بدن و تجویز تمرینات ورزشی به درمان این بیماری کمک می کند. البته گرم کردن، ماساژ درمانی (روی نقطه دردناک)، آزاد کردن و کشش عضلات و ... هم جزو درمانهای این بیماری است که توسط فیزیوتراپ مورد استفاده قرار می گیرد. کمپرس آب گرم یا سرد، و یا هردو (بصورت متناوب) نیز کمک کننده است. استفاده از امواج اولتراسوند (Ultrasound) و بخصوص شاک ویو (Shook Wave Therapy) نیز بسیار کمک کننده است که در حقیقت دو روش فیزیوتراپی هستند.
3) تجویز دارو
داروهای ضد التهاب (مسکنها)، ضد افسردگی، شل کننده عضلانی و.... در این بیماری مؤثر هستند که فقط باید توسط پزشک تجویز شوند، و در عین حال باید دانست که درمان اصلی و اساسی این بیماری نیستند.
به نقاط ماشه‌ای می‌تواند به کاهش درد کمک کند. در برخی افراد تنها فرو کردن سوزن می‌تواند کارساز باشد. به این روش سوزن‌کاری خشک می‌گویند. در این شیوه یک سوزن را به چند قسمت در داخل یا اطراف نقطه ماشه‌ای وارد میکنند. طب سوزنی نیز ممکن است برای برخی افراد مفید واقع شود.
5)تزریق اوزون(اوزون تراپی)
در این روش با استفاده دستگاه سونوگرافی گاز اوزون را به ناحیه مربوطه تزریق میکنند این روش کاملا بدون عوارض است وممکن است طبق صلاحدید پزشک در چند مرحله انجام گیرد.
6)لیزردرمانی
در این روش همانند روش بالا با کمک دستگاه سونوگرافی لیزر را در ناحیه مربوطه می تابانند و همانند این است که سنسور خطر یک ناحیه را خاموش کنند و در نتیجه درد بهبود یابد. این روش نیز ممکن است طی چند مرحله البته با صلاحدید پزشک همچنین طبق شرایط بیمار صورت گیرد.
این روش همانند روش بالاست فقط با امواج رادیویی صورت میگیرد و طیف گسترده ای را شامل میشود.
8)تزریق بوتاکس
برای کاهش درد میوفاسیال به ظاهر مفید است.
هنگامی که مقدار کمی بوتاکس به عضله تزریق شود، باعث مسدود کردن انقباض آن عضله می گردد.
در مطالعات مختلف نشان داده شده که بوتاکس برای کاهش درد میوفاسیال موثر است، اما هنوز نمی توان آن را ثابت کرد.
9)PRP یا تزریق پلاسمای غنی از پلاکت
پلاسمایی است که میزان بسیار بیشتری پلاکت، نسبت به حالت طبیعی خون، در خود حمل می کند. این درمان می تواند کمک مناسبی برای دارو درمانی، فیزیوتراپی و جراحی بیماران درد باشد.
انتخاب روش های بالا طبق صلاحدید پزشک و با توجه به شرایط بیمار، MRI، سونوگرافی و شدت درد بیمار صورت میگیرد.
10) درمان اختلالات همراه
اگرمشکلاتی از قبیل اضطراب، افسردگی و خستگی عمومی نیز وجود دارد باید تحت درمان مناسب قرار گیرد.
11)جراحی
اصولا این بیماری نیازی به جراحی ندارد، اما اگر زمینه آن اختلالاتی در شانه (مثل آسیب تاندون روتاتور کاف)، یا گردن (مثل بیرون زدگی دیسک گردن) و .... باشد که آن بیماریها نیاز به جراحی داشته باشند، پزشک معالج عمل جراحی را پیشنهاد خواهد کرد. گاهی خود استخوان کتف نوعی بد شکلی دارد و یا طوری بد قرار گرفته که موقع حرکت و چرخش به دنده های زیر خودش گیر میکند؛ در این حالت هم اگر با درمانهای غیر جراحی که ذکر شد بهبود ی رخ ندهد، جراحی لازم می شود. معمولاً در این حالت، بین استخوان کتف و دنده ها یک کیسه حاوی مایع به نام بورس وجود دارد که متورم، ضخیم و دردناک می گردد.