دردهای ناشی از استرس پس از سانحه PTSD

روند بهبود PTSD یک روند تدریجی و ادامه‌داراست. نشانه‌های PTSD به ندرت به طور کامل ناپدید می‌شوند، اما درمان می‌تواند آسیب دیدگان را برای مقابله‌های موثرتری در زندگی یاری نماید.درمان می‌تواند نشانه‌های PTSD را ضعیف‌تر و محدودتر کند و توانایی فرد، برای مدیریت احساسات مربوط به واقعه فاجعه بار را افزایش دهد.

اختلال PTSD  پیامدی طولانی از واقعه‌ای دردناک است که به وسیله ترس‌های شدید، درماندگی و یا وحشت‌هایی همانند تهدید اجسمی یا جنسی، مرگ غیر منتظره یکی از افراد مورد علاقه ، یک تصادف، جنگ یا بلایای طبیعی به وجود می‌آید. این اختلال در اثر حوادث و رویدادهایی بوجود می آید که این وقایع فراتر از طاقت و  ظرفیت روانی فرد باشد. حوادثی مثل سیل،زلزله،جنگ و از دست دادن نزدیکان در تصادفات رانندگی،تجاوز جسی و هر رفتار خشونت بار و وحشیانه،تولید PTSD میکنند که مهمترین ویژگی آن اضطراب دائمی و گوش به زنگی بیش از حد،افسردگی و تجربه مجدد حادثه (reexperience) در خواب و بیداری است.
احساس غم و ناراحتی پس از اینگونه وقایع امری طبیعی است ولی اگر این غم و اندوه و خشم با گذشت زمان رو به بهبود نرود و همراه با مرور مکرر خاطرات و کابوس های شبانه باشد،به آن اختلال استرس پس از سانحه می گویند.

خانواده‌های قربانیان نیز می‌توانند مبتلا به PTSD شوند، همانند کارکنان امداد و نجات موقعیت‌های اضطراری.اکثر افرادی که وقایع دردناک را تجربه می‌کنند واکنش‌هایی از خود نشان خواهند داد که ممکن است شامل شوک، خشم، عصبانیت، ترس و حتی احساس گناه باشد. این عکس العمل‌ها،معمول و متداول است و این نشانه‌ها دراغلب افراد پس از گذشت زمان از بین می‌رود. برای فردی که مبتلا به PTSD است، این احساسات ادامه دارد و حتی به قدری افزایش می‌یابد و قدرتمند می‌گردد که فرد را از ادامه زندگی عادی‌اش بازمی‌دارد.افراد PTSD دارای نشانه هایی طولانی تر از 1 ماه هستند و نمی‌توانند عملکردی مانند پیش از وقوع حادثه داشته باشند. گاهی این بیماری در درون سایر بیماریها پنهان میشود و روان شناس (حتی بالینی) در مواردی قادر به تشخیص درست این بیماری نیست.متاسفانه این بیماری در ایران شیوع زیادی دارد.اگر مبتلا به PTSD هستید آنرا از روانشناس خود پنهان نکنید. شما خاطرات تلخ خود را بگوئید و اگر درمانگر کاربلد باشد می تواند تشخیص داده و در درمان آن به شما کمک کند.

PTSD چقدر متداول است؟

تقریبا 3.6 درصد از بزرگسالان امریکا- تقریبا حدود 5.2 میلیون نفر- از PTSD در طی دوره‌ای از سال رنج می‌برند و تقریبا 7.6 میلیون امریکایی PTSD را در یک نقطه از زندگی‌شان تجربه خواهند کرد. PTSD می‌تواند در هر سنی حتی کودکی روی دهد. زنان نسبت به مردان به احتمال بیشتری دچار PTSD می‌شوند. این امر ممکن است به این دلیل باشد که زن‌ها به احتمال بیشتری قربانیان خشونت‌های خانوادگی و سوءاستفاده‌ها هستند.

چه زمانی PTSD تشخیص داده می‌شود؟

اگر نشانه‌های PTSD وجود داشته باشند، دکتر با انجام یک معاینه فیزیولوژیکی و تاریخچه پزشکی به ارزیابی بیمار می‌پردازد.هر چند هیچ‌گونه آزمایش مخصوصی جهت تشخیص PTSD وجود ندارد اما دکتر ممکن است آزمون‌های گوناگونی را جهت تعیین بیماری جسمانی به کار برد. اگر هیچ‌گونه بیماری جسمانی پیدا نشد شما ممکن است به یک روان‌پزشک ، روان‌شناس و یا متخصصین بهداشت روان ارجاع داده شوید.
روانپزشکان و روانشناسان از مصاحبه و وسایل سنجش ویژه‌ای که برای ارزیابی فرد جهت اختلالات اضطرابی طراحی شده است استفاده می‌کنند. دکتر، مبنای تشخیص PTSD را بر اساس نشانه‌های گزارش شده بیمار که شامل تمامی مشکلات نشانه‌های PTSD نیز می‌شود، می‌گذارد. سپس تعیین می‌کند که آیا نشانه‌ها و میزان بدکاری آن‌ها بیان کننده PTSD هست یا نه؟
PTSD زمانی تشخیص داده می‌شود که نشانه‌های آن برای مدتی بیشتر از یک ماه تداوم داشته باشند.

علائم کی شروع می شود ؟

علائم PTSD می تواند بعد از یک تاخیر  چند هفته ای و یا چند ماهه شروع گردند.آنها معمولآ در طی ۶ ماه پس از حادثه ناگوار ظاهر میگردند. بسیاری از بیماران، احساس غم عمیق ، افسردگی ، اضطراب، احساس گناه و یا عصبانیت می کنند . به غیر از این احساسات  قابل درک ، سه نوع عمده علائم دیگرهم  وجود دارند :

۱- فلش بک و کابوس:

آن حادثه و صحنه دلخراش دایماً پیش چشمتان  تکرار می شود. این علامت ممکن به صورت فلش بک (تکرار حادثه در ذهن و خیال و حتی در خواب) ظاهر شود. این تجربیات ممکن است آن چنان واقعی و طبیعی به نظر برسند که شما احساس کنید واقعا آن حادثه در حال اتفاق افتادن است. شما آن را در ذهن خود می بینید اما ممکن است احساسات (ترس،تعریق) و یا حواس فیزیکی (اعم از شنوایی،بویایی،درد)که همراه حادثه بوده است، دوباره احساس و تجربه شود.

چیزهای معمولی ممکن است باعث فلش بک شوند. بعنوان مثال اگر شما یک حادثه رانندگی در یک هوای بارانی داشته اید یک روز بارانی ممکن است باعث فلش بک شود.

۲- دوری گزینی و بی تفاوتی:

دوباره زنده کردن خاطرات ممکن است بسیار افسرده کننده باشد بنابراین ممکن است شما بخواهید به آنها بی توجهی کنید مثلا شما خودتان را با سرگرمی ،  زیاد کار کردن،  یا حل کردن جدول و یا معما مشغول می کنید. شما از مکانها  و افرادی که باعث به یاد آوردن حادثه می گردند  اجتناب می ورزید.

 شما ممکن است خود را به بی تفاوتی کامل بزنبد. شما کمتر با دیگران ارتباط برقرار می کنید و در نتیجه زندگی کردن و کار کردن با شما سخت تر می گردد.

۳- در حالت گارد به سر بردن (On guard):

 شما ممکن است همیشه در حالت آماده باش بسر ببرید، گویی که منتظر خطر می باشید. شما نمی توانید احساس آرامش کنید. احساس اضطراب دارید و به سختی به خواب فرو میروید. اطرافیان شما می بینند که شما بیقرار و نا آرام هستید این حالت را گوش به زنگی هم می گویند(انگار خطری در راه است).

4- احساس درد در نواحی مختلف بدن ممکن است رخ دهد

دردها ممکن است در تمامی نواحی بدن احساس شود حتی ممکن است درد در ناحیه قفسه سینه به شکل دردهای اسپاسمی احساس شود که با ناراحتی قلبی اشتباه گرفته شود یا در نواحی دیگر مانند سر وگردن و همچنین ممکن است به شکل معده درد پدیدار شود

- علایم دیگر:

· مرور مکرر خاطرات ناراحت کننده از رویداد

· بازگشت به گذشته (این احساس که این رویداد دوباره اتفاق می افتد)

· کابوس (یا از این رویداد و یا از دیگر چیزهای ترسناک دیگر)

· احساس پریشانی

· واکنش های فیزیکی شدید در زمان یادآوری رویداد (مانند تپش قلب ، تنفس سریع، حالت تهوع، گرفتگی عضلانی، تعریق)

· افسردگی و اضطراب شدید

· کابوس های ترسناک شبانه

· از دست دادن علاقه به فعالیت ها ی مورد علاقه در گذشته و عدم میل به ادامه زندگی

· کاهش تمرکز و توجه

· خشمگین شدن و عصبانی شدن بی دلیل

· سایر مشکلات خواب  
واکنش احساسی به استرس اغلب با دردهای عضلانی، ضربان قلب نامنظم ،اسهال،ترس ،افسردگی،مصرف مواد مخدر، استفاده از الکل و … همراه هستند.

مشکلات خواب در افراد مبتلا به PTSD

افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) ممکن است تعدادی از انواع مختلف مشکلات خواب را تجربه کنند.

اختلالات خواب در اختلال استرس پس از سانحه:

• بی خوابی شبانه
• کابوس شبانه
• خواب شبانه سبک
• اضطراب و تپش قلب شبانه
• عدم توانایی در به خواب عمیق رفتن

درمان اختلالات خواب در اختلال استرس پس از سانحه:

درمان باید توسط یک متخصص روانپزشکی یا مغز و اعصاب مسلط به اختلالات خواب انجام شود. در درمان از داروهایی مانند سرترالین و پاروکستین و روش های روانشناختی استفاده میشود.

- چرا حوادث ناگوار بسیار تکان دهنده هستند؟

حوادث ناگوار و فراتر از ظرفیت روانی،این احساس را که زندگی زیبا و تا حد معقولی ایمن میباشد و ما ایمن هستیم راتحت تاثیر قرار میدهند. یک حادثه ناگوار بطور واضحی به ما می گوید که ما ممکن است در هر لحظه ای فوت کنیم. علایم PTSD قسمتی از یک واکنش طبیعی به یک حادثه بالقوه مرگ آور میباشد.

- آیا هرکسی بعد از یک حادثه دچار PTSD می شود؟

لزوما نه . اما تقریبا هر کسی علایم PTSD را در طی ماه اول تجربه خواهد کرد. این به شما کمک خواهد کرد که  به پیش بروید و همچنین  باعث فهم آن تجربیات تلخ می گردد. این یک  واکنش استرسی حاد میباشد. اغلب افراد پس از چند هفته به آرامی با اتفاقات پیش آمده کنار می آیند و علایم استرس به مرور از بین میروند.

 اما همه خوش شانس نیستند . حدود یک سوم افراد متوجه می شوند که علائمشان ادامه پیدامی کند و نمی توانند با آنچه که اتفاق افتاده است کنار بیایند . گویی که راه خلاصی وجود ندارد . علائم استرس پس از حادثه، اگر چه ذاتاً طبیعی می باشند ، اما وقتی علائم طولانی گردند ،خود تبدیل به یک مشکل می گردد که به آن بیماری استرس پس از حادثه (PTSD) می گویند

-چه چیزی PTSD را تشدید می کند؟

هر چه شدت حادثه اسفناکتر باشد احتمال ابتلا به بیماری استرس پس از سانحه  بیشتر می گردد .
اسفناک ترین حوادث عبارتند از :

- مرگ ناگهانی و غیر منتظره.

- حادثه مکرر و طولانی.

- وقتی نمی توانیم از حادثه فرار کنیم.

- حادثه ایجاد شده توسط  انسان.

- وقتی افراد زیادی فوت می کنند.

- حادثه منجر شونده به نقص عضو یا قطع دست و پا.

- وقتی کودکان قربانی می شوند.

درمان:

درمان این بیماری سابق بر این دشوار و حتی غیر ممکن تلقی می شد،ولی در یک دهه اخیر با پیشرفت تکنیکهای درمانی روان شناختی،درمان این بیماری ممکن شده است،به این شرط که تشخیص درست و به موقع داده شود و روش رواندرمانی مناسب مورد استفاده قرار گیرد.

چگونه PTSD درمان می شود؟

هدف از درمان PTSD کاهش نشانه‌های جسمانی و احساسی، جهت بهبود عملکرد روزانه و کمک به فرد برای مقابله با وقایع آغاز کننده این اختلال است. درمان PTSD ممکن است شامل روان درمانی (نوعی از مشاوره)، دارو درمانی و یا هر دو باشد.

-رواندرمانی:

همه انواع رواندرمانی های موثر در PTSD ، بر روی آن حادثه ناگوار که علائم را ایجاد کرده اند تمرکز می کنند نه بر روی زندگی گذشته بیمار. شما نمی توانید آنچه را که اتفاق افتاده است تغییردهید و یا فراموش کنید اما شما می توانید یاد بگیرید طور دیگری درباره آن ،درباره جهان  و درباره زندگیتان فکر کنید .

شما باید قادر باشید آنچه را که اتفاق افتاده است تا آنجایی که ممکن است بدون اینکه دچار وحشت و اضطراب شوید به خاطر آورید . این درمان ها به شما کمک می کند تا حوادث ناگواری که داشته اید را به زبان آورید .
از طریق یادآوری حادثه ، غلبه کردن بر آن و برخورد معقول با آن، ذهنتان می تواند کار طبیعی اش را که شامل زدودن خاطرات گذشته و پرداختن به کارهای دیگر است را انجام دهد.

 اگر شما بتوانید دوباره احساس امنیت داشته باشید و احساساتتان را کنترل کنید ، شما احتیاج زیادی به دوری گزیدن از آن خاطرات ناگوار را ندارید . در واقع ، شما می توانید دوباره خاطرات گذشته خود را به کنترل در آورید و بنابراین می توانید در رابطه با آنها تنها وقتی فکر کنید که شما می خواهید ، نه آنکه آنها به صورت خود به خود به ذهنتان هجوم آورید.

جلسات باید به صورت حداقل هفتگی برگزار شوند و باید به مدت ۱۲-۸ هفته طول بکشد. اگر چه جلسات حدوداً ۱ ساعت طول می کشند ، اما ممکن است تا ۹۰ دقیقه هم طول بکشند.

درمان شناختی – رفتاری : که شامل یادگیری، تشخیص و تغییر الگوهای فکری است که منجر به عواطف، احساسات و رفتارهای رنج‌آور شده است.
درمان شناختی رفتاری (CBT) راهی است که به شما کمک می کند تا به گونه دیگری درباره خاطرات نا مطلوبتان فکر کنید . بنابراین آنها کمتر استرس زا میشوند و بیشتر قابل کنترل می گردند . معمولاً ،این نوع درمان شامل چند جلسه آرامش بخشی (relaxation) هم میباشد. ضمنا حساسیت زدایی نظامدار و تکنیک بازپردازش حرکت چشم (ای.ام.دی.آر) بسیار موثر اعلام شده است.

درمان مواجهه سازی : نوعی درمان شناختی – رفتاری است که فرد در آن تجارب فاجعه آمیز را مجددا برای خود یادآوری می‌کند و یا اینکه در معرض موضوعات یا موقعیت‌هایی که باعث اضطراب می‌شود، قرار می‌گیرید. این امر طی روندی کنترل شده و در محیطی ایمن انجام می‌گیرید .

درمان مواجهه‌سازی ، فرد را در مواجه شدن با ترس‌هایش کمک می‌کند و به تدریج باعث می‌شود در شرایطی که سابقا ترس آور و اضطراب زا بوده، احساس راحتی کند. این موضوع در درمان PTSD بسیار موفقیت آمیز بوده است.

درمان روانکاوی : که بر روی تعارضات هیجانی مربوط به حادثه فاجعه آمیز و درمان آنها متمرکز است. خانواده درمانی : ممکن است به خاطر اینکه رفتار فرد می‌تواند بر روی سایر اعضای خانواده نیز تاثیر بگذارد مورد استفاده قرار گیرد. گروه درمانی : ممکن است به این خاطر که به فرد اجازه می دهد که در افکار، ترس‌ها، و احساسات افراد دیگری که حوادث فاجعه باری را تجربه کرده اند مشارکت نماید، مفید باشد .
پردازش مجدد و حساسیت زدایی با حرکات چشم(EMDR) : یک فرم پیچیده از روان درمانی است که ابتدا جهت کاهش درماندگی همراه با خاطرات فاجعه بار طراحی شده بود اما هم اینک در درمان فوبی‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

- درمانهای دارویی:

قرص های ضد افسردگی SSRI باعث کاهش شدت علائم PTSD می شوند و در رفع علائم افسردگی که به طور همزمان با اضطراب حضور دارند، موثر واقع میشوند. از سوی دیگر داروهای ضد اضطراب هم همزمان باید استفاده شوند.
این داروها باید توسط روانپزشک (متخصص اعصاب و روان) تجویز شوند.

دور نمای افراد PTSD چگونه است؟

روند بهبود PTSD یک روند تدریجی و ادامه‌داراست.نشانه‌های PTSD به ندرت به طور کامل ناپدید می‌شوند، اما درمان می‌تواند آسیب دیدگان را برای مقابله‌های موثرتری در زندگی یاری نماید.درمان می‌تواند نشانه‌های PTSD را ضعیف‌تر و محدودتر کند و توانایی فرد، برای مدیریت احساسات مربوط به واقعه فاجعه بار را افزایش دهد.
تحقیقات به سمت کشف عوامل دخیل در PTSD و یافتن درمان های جدید در حال انجام است .

آیا می توان از PTSD پیشگیری کرد؟

برخی مطالعات پیشنهاد می کنند که مداخلات زودهنگام درباره افرادی که از فاجعه ای رنج می‌برند ممکن است برخی نشانه های PTSD را کاهش دهد و یا کلا از بروز آنها جلوگیری نماید.