آرتروز دست دلایل متعددی دارد ولی شایع ترین دلیل آن ممکن است به دلیل ضرباتی باشه که به مفاصل دست وارد می شود و به آرتروز دست منجر می شود.
آرتروز دست:
مفاصل متعددی در دست وجود دارند . توانایی انجام حرکات گوناگون در این مفاصل به مجموعه دست به عنوان یک واحد ، امکان انجام ظریف ترین و پیچیده ترین حرکات را می دهد . در هر مفصلی در بدن ، دو استخوان در مجاورت یکدیگر قرار دارند . روی هر یک از این دو استخوان لایه ای لغزنده از جنس غضروف پوشیده شده است و این مجموعه ( انتهای دو استخوان مجاور و لایه ی غضروفی پوشاننده هر یک ) در داخل پوششی از جنس بافت همبند به نام کپسول مفصلی قرار می گیرند . در داخل فضای مفصلی لایه ای از بافت پوشاننده به نام سینوویوم وجود دارد که سلول های آن با ترشح مایع شفاف و لغزنده ای به سهولت و نرمی حرکات دو استخوان روی یکدیگر کمک می کند .
در آرتروز یا پدیده ساییدگی ، غضروف مفصلی شروع به فرسایش و تخریب می کند به طوری که لایه غضروف به تدریج نازک شده و از بین می رود ، در نتیجه دو استخوان مجاور در مفصل در تماس مستقیم با یکدیگر قرار می گیرند و حرکات آن ها روی هم از یک طرف باعث ایجاد درد و ناراحتی شده و از طرف دیگر تحریک ناشی از این تماس و رها شدن عناصر ریز غضروفی و استخوانی در فضای مفصل باعث تحریک لایه پوشاننده سینوویوم و ایجاد پدیده التهابی به صورت تورم ، درد بیشتر و تجمع مایع در مفصل می شود .
شدت التهاب در آرتروز یا ساییدگی مفصل متغیر بوده و بسته به شدت بیماری زمینه ای و میزان فشاری که به مفصل تحمیل می شود می تواند کاهش یا افزایش پیدا کند . در طول زمان و در نتیجه تلاش برای بازسازی بیمارگونه در مفصل ، استخوان سازی جدیدی دورتادور مفصل صورت می گیرد که به صورت برجستگی های استخوانی در حاشیه مفصل در رادیوگرافی ساده رویت شده و در مفاصل سطحی در زیر پوست به دست می خورند . درد ناشی از اصطکاک سطوح استخوانی و ممانعت حاصل از برجستگی های شکل گرفته به تدریج دامنه حرکات مفصل را کاهش داده و باز و بسته شدن آن بخصوص در انتها دچار محدودیت می شود . عدم استفاده از عضو دردناک باعث تحلیل رفتن و لاغر شدن ماهیچه ها در آن عضو شده و متقابلاً عضوی که عضلات آن ضعیف و ناتوان باشند فشار ناشی از فعالیت ها به صورت مضاعف بر مفاصل آن عضو تحمیل می گردد . و این چرخه بیمارگونه ادامه پیدا می کند .
علت آرتروز دست:
برخی از افراد به صورت ذاتی مستعد ابتلا به آرتروز مفاصل می باشند . ساییدگی مفاصل در این افراد به صورت منتشر بوده و علاوه بر مفاصل زانو و ستون مهره ها ، مفاصل دست نیز در سنین میان سالی دچار آرتروز و ساییدگی می شوند . فشارها و صدماتی که در طول سال ها در اثر اشتغال به فعالیت های سنگین به مفاصل وارد می شوند ، به تدریج به غضروف های مفصلی آسیب زده و در نهایت مفاصل را مستعد ابتلا به آرتروز و ساییدگی می سازند . آسیب های شدید مانند شکستگی هایی که سطح مفصلی را درگیر می کنند اگر به طور صحیح و کامل درمان نشوند و با یک درمان مناسب ، سطح مفصلی پیوسته و بدون جابجایی اعاده نگردد پس از مدتی در اثر اصطکاک سطوح ناصاف ، غضروف مفصلی تخریب شده و منجر به آرتروز و ساییدگی می گردد.
در دست مفاصل متعددی وجود دارند که یک یک آن ها با علت های توضیح داده شده در بالا می توانند مبتلا به آرتروز و ساییدگی گردند . اما از این میان سه ناحیه زیر با احتمال به مراتب بیشتری مستعد ابتلا می باشند :
۱ مفاصل بین بند انتهایی و میانی انگشتان
۲ مفاصل بین بند میانی و ابتدایی انگشتان
۳ مفصلی که در قاعده استخوان اول کف دست قرار داشته و در حقیقت شصت را به مچ دست متصل می نماید .
علائم آرتروز دست:
یک علامت مهم در آرتروز مفاصل درد است . درد ممکن است به صورت دائم وجود داشته باشد یا این که در هنگام فعالیت و استفاده از مفصل مورد نظر این درد تشدید شود . این درد استفاده از عضو مورد نظر را با مشکل و محدودیت همراه می سازد . گاهی در مفصل مبتلا التهاب تشدید شده و باعث تورم و افزایش درد می گردد . یکی از علائم مفاصل مبتلا به آرتروز خشکی صبحگاهی می باشد به طور که پس از برخاستن از خواب و برای مدتی در حدود پنج تا ده دقیقه در آن مفاصل احساس خشکی و محدودیت در حرکات وجود دارد . پدیدار شدن زوائد استخوانی در پیرامون مفصل باعث به وجودآمدن برجستگی هایی در ناحیه مفصل شده و در زیر پوست به صورت ندولهایی رؤیت می گردند . این زواید استخوانی ممکن است در جهاتی مانع حرکت مفصل شوند . زواید استخوانی ، محدودیت در حرکات و تورم در مفاصل باعث تغییر شکل در دست مبتلا می شوند .
پزشک معالج با معاینه بالینی می تواند تشخیص آرتروز و ساییدگی مفصل را به راحتی مطرح نماید . برای قطعیت تشخیص از رادیوگرافی ساده استفاده می شود . در رادیوگرافی ساده آرتروز مفصل به شکل نامنظمی و کاهش فاصله مفصلی ، زوائد استخوانی در دو سوی مفصل و به وجودآمدن تغییراتی در استخوان زیر غضروف به شکل کیست های کوچک استخوانی و تغییر دانسیته استخوانی با پدیدار شدن یک لایه سفیدتر در آن ناحیه دیده می شود
درمان آرتروز دست:
در مراحل اولیه درمان غیرجراحی برای کاهش درد و افزایش عملکرد آن مورد استفاده قرار می گیرد . طبیعتاً در این مرحله باید الگوی زندگی را تغییر داده و از مجموع فعالیت هایی که به مفصل فشار می آورد پرهیز کرد . حرکاتی که با افزایش درد در مفصل مبتلا همراه می باشند طبیعتاً به آن مفصل صدمه می زند و باید از آنها پرهیز نمود . بی حرکت کردن مفصل مبتلا برای مدتی می تواند از التهاب به وجودآمده در آن مفصل کاسته و به کاهش درد کمک نماید . برای مفاصل انگشتان می توان از آتل انگشتی برای استفاده در شب و برای استخوان اول کف دست می توان از مچ شصت بندهایی که برای همین منظور ساخته شده است استفاده نمود . استفاده دوره ای از داروهای ضد التهاب غیر کورتونی در زمان افزایش درد به بهبود آن کمک می کند . گرما درمانی به طرق مختلف در کنار سایر درمان ها می تواند با کمک به کاهش التهاب مکمل درمان های دیگر باشد . فیزیوتراپی نیز گاهی به صورت موقت به کنترل عارضه کمک می نماید . تزریق موضعی کورتون گرچه باعث بهبود و درمان ساییدگی مفصل نمی شود ولی با اثر ضد التهابی مؤثری که دارد برای مدتی به بهبود درد کمک می کند . داروهایی با عنوان غضروف ساز وجود دارند که برای بهبود عوارض ناشی از آرتروز و ساییدگی تجویز می شوند . این داروها از مواد تشکیل دهنده غضروف با نام گلوکزآمین و کندرویتین تشکیل شده اند و توسط برخی از پزشکان تجویز می گردند . در مورد میزان و نحوه تأثیر این داروها اختلاف نظر وجود دارد و رسیدن به اطمینان در مورد تأثیر بخشی این داروها در درمان آرتروز نیاز به بررسی و مطالعات بیشتری آینده دارد .
در مواردی که درد و محدودیت ناشی از آرتروز شدید بوده و با درمان های نگهدارنده و غیرجراحی نتیجه مطلوب حاصل نشود ، از درمان به روش های جراحی استفاده می شود . روش های جراحی متعددی برای درمان آرتروز مفاصل دست (hand joints arthrosis) وجود دارد که پزشک معالج با در نظر گرفتن مسائل مختلف از جمله شدت عارضه ، مفصل مبتلا ، سن فرد و توقعات و انتظارات او از درمان یکی از این روش های درمانی را برمی گزیند . یکی از روش های جراحی خشک کردن مفصل مبتلا می باشد . در این روش درد بیمار بهبود پیدا می کند ولی توانایی مفصل برای خم و راست شدن از بین می رود . این نوع جراحی بیشتر برای مفاصل انتهایی انگشتان مورد استفاده قرار می گیرد . در نواحی دیگر در صورت نیاز به عمل جراحی ، مفصل مبتلا تحت بازسازی قرار می گیرد به این صورت که سطوح مفصلی مبتلا برداشته شده و در محل آن یا از بافت نرم پیرامونی مانند قسمتی از تاندون مجاور و یا از پروتزهایی که برای این منظور ساخته شده و در دسترس می باشد استفاده می شود . در این روش جراحی گرچه توانایی حرکت در مفصل حفظ می شود ولی قدرت و توان آن کاهش پیدا می کند . در مواردی که برجستگی های استخوانی در اثر آرتروز مفصل با فشار روی بافت ها و لیگامان های اطراف باعث ایجاد درد و محدودیت شده باشد ، می توان ضمن عمل جراحی اقدام به تراشیدن این زواید استخوانی نمود .