فیبرومیالژی Fibromyalgia بیماری است که مشخصه آن درد در بسیاری از نقاط بدن همراه با احساس خستگی است. فیبرومیالژی یک بیماری مزمن است که مفصل را گرفتار نمیکند. این سندروم عوارض جدی در پی ندارد اما بسیار ناراحت کننده است و معمولاً فرد را از انجام فعالیتهای روزمره و شغلی باز می‌دارد.

با این حال به نظر میرسد منشا مشکل در عضله و تاندون نبوده و در واقع در مغز و سیستم عصبی است ولی درد در نهایت در روی عضلات و تاندون ها حس میشود.

ویژگی‌های اصلی فیبرومیالژی درد منتشر در بافت نرم است که معمولاً با جملاتی نظیر سوزش، خارش و … بیان می‌شود. درد ممکن است در گردن، پشت، سینه، بازوها و پاها حس شود. بعلاوه بیماران ممکن است از خشکی صبحگاهی، خستگی، اختلالات خواب یا سردرد شاکی باشند. بیماری‌های شایع همراه، شامل سندرم روده تحریک پذیر، سندرم خستگی مزمن، افسردگی، سردرد مزمن، آلرژی‌های دارویی متعدد،سندرم پیش از قاعدگی و اختلالات اضطرابی است.

علل فیبرومیالژی

علت فیبرومیالژی به درستی شناخته شده نیست. تحقیقات نشان داده که بیماران مبتلا به فیبرومیالژی دچار تغییراتی در سطح نوروترانسمیترها Neurotransmitters در مغز و اعصاب که توسط اعصاب تولید شده و نقش مهمی در انتقال پیام های عصبی میشوند. امروزه به نظر می‌رسد برخی عوامل ژنتیک و فیزیولوژیک نیز مانند ناهنجاری‌های سیستم عصبی، اختلالات هورمونی و... در بروز این دردها دخیل باشند. عوامل بیرونی ار جمله جراحت، عفونت وضربه شدید جسمی نیز تأثیرگذار خواهند بود، با این حال علت دقیق این ناراحتی هنوز مشخص نیست .

به نظر میرسد افراد مبتلا به فیبرومیالژی به پیام های دردی که به مغزشان میرسد حساسیت بیش از معمول دارند. در واقع فشارهایی که در افراد معمولی موجب درد نمیشود در این افراد ایجاد درد میکند.

فیبرومیالژی تغییر ساختاری در بدن ایجاد نکرده، موجب تغییر شکل اندام نمیشود و به مفاصل آسیبی نمیزند. شدت علائم این بیماری متغیر است. گاهی اوقات علائم بیماری برای چند ماه یا چند سال محو شده ولی بعد از مدتی دوباره برمیگردد. کیفیت زندگی در این بیماران به علت درد مزمن و ناتوان کننده ای که ایجاد میکند دستخوش تغییر میشود.

درصد شیوع فیبرومیالژیا در زنان بیشتر است یا مردان؟

بیماری فیبرومیالژی در دو درصد مردم دیده میشود. در زنان هفت برایر شایعتر از مردان بوده بطوریکه بیش از 80 درصد بیماران از خانمها هستند. این بیماری معمولا در سنین بالاتر از 25 سال اتفاق می‌افتد و می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را دستخوش تغییر کند، زیرا چنین بیمارانی اغلب افسرده هستند و از اختلالات خواب و احساس خستگی نیز رنج می‌برند.
 

 علائم فیبرومیالژیا

فیبرومیالژی بیماری مزمنی است که مهمترین نشانه آن دردهای پراکنده در بدن و احساس خستگی است. درد میتواند در هر نقطه ای از بدن احساس شود و بعضی بیماران در همه بدنشان احساس درد میکنند. بیشترین احساس درد در گردن و پشت است.

فیبرومیالژیا به مفاصل و اندام‌ها آسیب نمی‌رساند، اما دردهای دائم و خستگی ایجاد می‌کند که تأثیر بسزایی بر کیفیت روند زندگی افراد دارد. در واقع این بیماری، طیفی از دردهای اسکلتی - عضلانی را شامل می‌شود که عموما با خستگی، خواب آلودگی، مشکلات حافظه و خلق و خو همراه است. محققان باور دارند این بیماری با تأثیر بر چگونگی پردازش سیگنال‌های درد در مغز افراد، احساس درد را تشدید می‌کند.

 درد بصورت عمقی است و یک احساس سوزش شدید در بعضی نقاط بدن حس میشود. شدت درد بعضی روزها کمتر و بعضی روزها بیشتر است و در روزهایی که فرد دچار استرس های عصبی است بیشتر میشود. شدت درد همچنین بر اثر سرما یا فعالیت بدنی بیشتر میگردد. بیمار ممکن است صبح بعد از برخاستن از خواب در بدنش احساس خشکی کند.

 
محل های شدت درد در فیبرومیالژی

یکی دیگر از علائم فیبرومیالژی وجود نقاط متعدی در بدن است که به فشار حساس بوده و فشار دادن آن نقاط موجب افزایش درد میشود. به این نقاط Tender point یا Trigger point میگویند. این نقاط بیشتر در پشت گردن و ستون مهره، شانه ها، قفسه سینه، لگن، آرنج و زانو هستند.

علامت دیگر بیماری که ممکن است از درد هم برای بیمار آزار دهنده تر باشد احساس خستگی شدید است که در 90 درصد بیماران دیده میشود. از علل مهم این احساس خستگی اختلالاتی است که در خواب این بیماران ایجاد میشود.

برای اینکه خواب موجب آرامش فرد شود باید عمق خواب زیاد باشد. در این بیماران عمق خواب کم بوده و به اصطلاح خواب سبکی دارند. بیمار وقتی از خواب برمیخیزد بجای شادابی احساس خستگی میکند، مثل اینکه کل طول شب را کار کرده اند.

حال بسیاری بیماران صبح ها بد و عصر ها بهتر است. این احساس خستگی موجب میشود بیمار قدرت تمرکز و تا حدودی حافظه خود را هم از دست بدهد. بیمار ممکن است دچار افسردگی یا اضطراب باشد.

علائم دیگری که ممکن است همراه با فیبرومیالژی دیده شوند عبارتند از

• سردرد

• تعداد دفعات ادرار کردن بیشتر میشود

• برور علائم بیمار به نام "سندروم روده تحریک پذیر" با علائمی شامل درد شکم، اسهال، گاهی یبوست و نفخ شکم

• 20 درصد بیماران مبتلا به فیبرومیالژی دچار بیماری "پای بیقرار" Restless leg syndrome هستند

• عادات ماهانه دردناک در خانمها

• احساس گزگز در انگشتان دست و پا.

درمان فیبرومیالژی

پس از تشخیص قطعی بیماری، درمان شروع می شود. لازم به ذکر است که فعلا درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و معمولا هدف از درمان، کمک به فرد مبتلا برای تسکین درد و مقابله با علایم یادشده می باشد.

 ورزش

اولین درمان عملی برای این دسته از مبتلایان، ورزش درمانی و رسیدن به تناسب اندام می باشد.

ورزشهایی که بریا فیبرومیالژیا مفید می باشد شامل:

-پیاده روی: پیاده روی می تواند به راحتی اکسیژن را به عضلات بدن برساند و درد و سفتی عضلات شما را کاهش دهد.

-شنا: شنا و ورزش سبک در آب گرم و باعث ایجاد ترکیب آرام بخش برای کمک به کاهش درد فیبرومیالژیا می شود. تحقیقات منتشر شده در مجله علوم فیزیوتراپی نشان داد که تمرین در استخر بیشتر از تمرین ورزشی یا نرمشهای خانگی موثر است که باعث کاهش علائم فیبرومیالژیا می شود.

-حرکات کششی: حرکات کششی سبک تا جایی که موجب درد نشود باعث کاهش درد ناشی از فیبرومیالژیا می شود.

روش های تسکین درد و غلبه بر استرس مانند ماساژ درمانی و نور درمانی هم استفاده می شود.

تجویز دارو

اگر این دسته از درمان ها موثر نبود، پزشک داروهای لازم را برای بهبود کیفیت خواب مبتلایان و بالا بردن آستانه تحمل درد تجویز می کند.

معمولا دارو درمانی همراه با ورزش به بیماران توصیه می شود.

 داروهایی که مورد استفاده قرار می گیرد شامل موارد زیر می باشد :

- داروهای ضد تشنج

 -داروهای ضد افسردگی

- داروهای شل کننده عضلات

 -داروهای ضد درد

- داروهای خواب آور

فیزیوتراپی با لیزر کم توان

در این روش با استفاده از پرتو لیزر کم توان فرآیند های ضدالتهابی و ترمیمی بافت مفصل فعال می شوند و به التیام هرچه سریع تر مفصل کمک می کنند.

اوزون تراپی

اوزون تراپی جز روش های نیمه تهاجمی و بدون عارضه است که در این روش پزشک متخصص گاز اوزون را در ناحیه مربوطه تزریق می کند. بنا به صلاحدید پزشک ممکن است اوزون تراپی چند مرحله تکرار شود.

لیزردرمانی

در این روش همانند روش بالا با کمک دستگاه سونوگرافی لیزر را در ناحیه مربوطه می تابانند و همانند این است که سنسور خطر یک ناحیه را خاموش کنند و در نتیجه درد بهبود یابد. این روش نیز ممکن است طی چند مرحله البته با صلاحدید پزشک همچنین طبق شرایط بیمار صورت گیرد.

رادیوفرکوئنسی RF

 این روش همانند روش بالاست فقط با امواج رادیویی صورت میگیرد و طیف گسترده ای را شامل میشود.

تغییر سبک زندگی

بدیهی است که حتی پس از درمان کامل بیماری، بدون تغییر سبک زندگی بیمار دوباره به بیماری مبتلا می شود. در نتیجه در حین فرآیند درمان و بعد از درمان کامل پزشک تمریناتی را برای بیمار تجویز می کند.

توصیه ها

- از رژیم غذایی متعادل پیروی کنید.

- وزن خود را متعادل نگه دارید و از چاقی بپرهیزید.

- از مصرف مواد کافئین دارکه موجب اختلال خواب می شود خودداری کنید.

- تمرین های تمدد اعصاب را برای داشتن خواب راحت و کافی داشته باشید.

تا کنون، هیچ گونه راه پیشگیری برای عدم ابتلا به این بیماری شناخته نشده است.