اعصاب بین دنده ای از نخاع در ستون فقرات سینه ای منشا می گیرند و در فضای بین دنده های به سمت جلو می آیند. این اعصاب در مسیر خود با شریان ها و ورید های بین دنده ای همراه می شوند. عروق و اعصاب بین دنده ای (intercostal) در فضاهای بین دنده ای قرار دارند و به محتویات این فضاها و پوست ناحیه مجاور خون رسانی و عصب دهی می کنند.
آناتومی عروق و اعصاب بین دنده ای:
این اعصاب در نهایت از جداری قدامی قفسه سینه به سمت پوست می آیند و به پوست ناحیه قدامی قفسه سینه و شکم (اعصاب بین دنده ای 7 تا 11) عصب دهی می کنند:
اختلال اعصاب بین دنده ای می تواند باعث درد قفسه سینه شود. همچنین با لمس شدن عصب بیمار به حملات دردی دچار می شود که با احساس گزگز و مور مور شدن دنبال می شوند.این اختلال عصب معمولا به دلیل تحت فشار قرارگرفتن آن توسط یک برچستگی داخل بافتی مانند تومور به وجود می آید.
تشخیص:
انجام رادیوگرافی برای تمام بیمارانی که در این ناحیه درد دارند الزامی است تا عدم وجود بیماری های استخوانی و غضروفی دنده ها، مانند شکستگی ها و تومور ها، اثبات شوند. بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص پزشک آزمایشات دیگری مانند شمارش کامل سلول های خونی نیز انجام می شود. درصورت شک پزشک به بیماری های داخلی قفسه سینه یا وجود تومور انجام توموگرافی شکم الزامی است.
درمان:
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده اساس روش های درمانی بر پایه جلوگیری از عمل جراحی و کاهش درد بیمار با استفاده از روش های غیرتهاجمی و استفاده از روش های ترکیبی طب نوین است.
بعد از تایید شدن تشخیص می توان روش های درمانی مختلفی را به کار برد. بهترین روش درمانی از میان روش های مختلف درمان، بلاک عصب است. بلاک عصبی مهم ترین بخش درمان اختلال عصب بین دنده ای است و به دو صورت مختلف انجام می شود: تزریق مواد بی حسی یا رادیوفرکونسی (RF)
بلاک عصب به قطع کردن مسیر عبور پیام عصبی با تزریق مواد بی حسی در اطراف عصب گفته می شود. تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی محل تزریق را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل بافت هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.
مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.
معمولا بعد از تزریق با قرار دادن کمپرس سرد روی محل تزریق، از التهاب و درد بعد از تزریق جلوگیری می شود. اثرگذاری ماده بی حسی تقریبا از 15 دقیقه بعد از انجام تزریق شروع می شود و بستگی به مقدار آن حداقل 2 ماه یا بیشتر ادامه می یابد. در طول این مدت عصب بهبود می یابد و درد ناشی از اختلال عصب به طور کامل درمان می شود.
در روش RF، از انرژی رادیویی برای تولید گرما و انتقال آن به عصب استفاده می شود که عصب را برای مدت 6 تا 9 ماه بلاک یا به اصطلاح مسدود می کند. معمولا بعد از نیم ساعت درد بیمار به طور کامل کنترل می شود و تا 6 تا 9 ماه آینده علائم بیماری دیگر تکرار نمی شود.
همچنین معمولا با یک بار بلاک عصب، چه به روش RF و چه روش تزریق، بیماری به طور کامل درمان می گردد و دیگر نیازی به تکرار مجدد بلاک نیست.
در صورتی که اختلال عصب ناشی از حمله تومور به آن باشد، نیاز به تخریب کردن کامل عصب برای درمان درد است. برای تخریب عصب نیز از تکنیکی مشابه بلاک عصب استفاده می شود اما به جای مواد بی حسی از مواد تخریب کننده عصب استفاده می شود که عصب را به صورت دائمی بی حس می کنند.
دیگر کاربرد های بلاک عصب بین دنده ای درمان هرپس زوستر (زونا) ناحیه قفسه سینه، بی حسی موضعی قفسه سینه و نواحی بالایی شکم برای جراحی، تسکین درد بیمار بعد از جراحی های قفسه سینه و تشخیص علت سندروم های درد مختلف این ناحیه هستند.
هرپس زوستر:
بلاک عصب به همراه استروئید ها در درمان درد بعد از توراکوتومی، درد های سرطانی، شکستگی های دنده و تومور های پخش شوند کبد استفاده می شوند.
کاربرد تشخیصی و پیشبینی کننده این تزریق به این صورت است که بعد از انجام بلاک اگر درد بیمار درمان شد می توان نتیجه گرفت که درد بیمار مربوط به این عصب است. قبل از تخریب کامل عصب برای درمان درد های سرطانی از این روش تشخیصی برای مطمئن شدن از نتیجه دادن تخریب عصب برای درمان درد ناشی از تومور استفاده می شود.