عصب فمورال (femoral) از نخاع کمری منشا می گیرد و از کشاله ران به سمت جلوی ران و سپس به سمت داخل حرکت می کند و به عضلات و پوست جلوی ران و داخل ران عصب دهی می کند.
آناتومی عصب فمورال (رنگ سبز):
در تصویر زیر ناحیه عصب دهی شده توسط عصب فمورال با رنگ سبز پررنگ نشان داده شده است:
اختلال عصب فمورال می تواند باعث درد ناحیه ران شود. همچنین با لمس شدن عصب بیمار به حملات دردی دچار می شود که با احساس گزگز و مور مور شدن دنبال می شوند. این اختلال عصب معمولا به دلیل تحت فشار قرارگرفتن آن توسط یک برجستگی داخل بافتی مانند تومور به وجود می آید. در بیماری رادیکولوپاتی کمری، اعصاب خارج شده از نخاع توسط مهره های ستون فقرات تحت فشار قرار می گیرند. در این بیماری ممکن است ریشه عصب فمورال نیز تخت فشار قرار بگیرد که باعث اختلال عصب و درد ران بیمار می شود.
تشخیص:
انجام رادیوگرافی برای تمام بیمارانی که در این ناحیه درد دارند الزامی است تا عدم وجود بیماری های استخوانی، مانند شکستگی ها و تومور های استخوانی، اثبات شوند. بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص پزشک آزمایشات دیگری مانند شمارش کامل سلول های خونی نیز انجام می شود. درصورت شک پزشک به وجود تومور در مسیر عصب انجام MRI الزامی است.
تصویر MRI نشان دهنده تومور در مسیر عصب فمورال:
درمان:
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده اساس روش های درمانی بر پایه جلوگیری از عمل جراحی و کاهش درد بیمار با استفاده از روش های غیرتهاجمی و استفاده از روش های ترکیبی طب نوین است.
بعد از تایید شدن تشخیص می توان روش های درمانی مختلفی را به کار برد. بهترین روش درمانی از میان روش های مختلف درمان، بلاک عصب است. بلاک عصبی مهم ترین بخش درمان اختلال عصب بین دنده ای است و به دو صورت مختلف انجام می شود: تزریق مواد بی حسی یا رادیوفرکونسی (RF)
بلاک عصب به قطع کردن مسیر عبور پیام عصبی با تزریق مواد بی حسی در اطراف عصب گفته می شود. تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی محل تزریق را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل بافت هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.
مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.
در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور دکتر سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.
معمولا بعد از تزریق با قرار دادن کمپرس سرد روی محل تزریق، از التهاب و درد بعد از تزریق جلوگیری می شود. اثرگذاری ماده بی حسی تقریبا از 15 دقیقه بعد از انجام تزریق شروع می شود و بستگی به مقدار آن حداقل 2 ماه یا بیشتر ادامه می یابد. در طول این مدت عصب بهبود می یابد و درد ناشی از اختلال عصب به طور کامل درمان می شود.
در روش RF، از انرژی رادیویی برای تولید گرما و انتقال آن به عصب استفاده می شود که عصب را برای مدت 6 تا 9 ماه بلاک یا به اصطلاح مسدود می کند. معمولا بعد از نیم ساعت درد بیمار به طور کامل کنترل می شود و تا 6 تا 9 ماه آینده علائم بیماری دیگر تکرار نمی شود.
همچنین معمولا با یک بار بلاک عصب، چه به روش RF و چه روش تزریق، بیماری به طور کامل درمان می گردد و دیگر نیازی به تکرار مجدد بلاک نیست.
بلاک عصب فمورال برای تشخیص درمان بیماری های این ناحیه استفاده می شود. همچنین در بعضی اعمال جراحی به همراه چند بلاک دیگر برای ایجاد بی حسی موضعی در بیمارانی که تحمل بیهوشی را ندارند کاربرد دارد. از بلاک عصب فمورال به همراه بی حسی موضعی برای تشخیص محل دقیق بیماری های درگیرکننده نواحی عصب دهی شده توسط آن استفاده می شود. در موارد اورژانسی که بیمار درد حاد دارد، مانند شکستگی های استخوان ران و سوختگی های جلوی ران، از این بلاک برا سکین موقت درد بیمار استفاده می شود تا داروهای مسکن اثر کنند. از این به بلاک به همراه بی حسی موضعی و استروئید ها برای درمان درد های مقاوم که به دلیل التهاب و یا قطع شدگی عصب فمورال ایجاده شده اند و درمان اختلالات عصبی ناشی از دیابت، استفاده می شود.
در صورتی که اختلال عصب ناشی از حمله تومور به آن باشد، نیاز به تخریب کردن کامل عصب برای درمان درد است. برای تخریب عصب نیز از تکنیکی مشابه بلاک عصب استفاده می شود اما به جای مواد بی حسی از مواد تخریب کننده عصب استفاده می شود که عصب را به صورت دائمی بی حس می کنند. کاربرد تشخیصی و پیشبینی کننده این تزریق به این صورت است که بعد از انجام بلاک اگر درد بیمار درمان شد می توان نتیجه گرفت که درد بیمار مربوط به این عصب است. قبل از تخریب کامل عصب برای درمان درد های سرطانی از این روش تشخیصی برای مطمئن شدن از نتیجه دادن تخریب عصب برای درمان درد ناشی از تومور استفاده می شود. اگر تخریب کامل عصب مدنظر پزشک باشد، این بلاک نشان دهنده حداکثر اختلالات حسی حرکتی ای است که بیمار بعد از تخریب عصب تجربه خواهد کرد.