در درمان دردهای مزمن معمولاً از روش بلوک کردن عصب استفاده میشود. برای بلوک عصب، روشهای مختلف جراحی و غیر جراحی وجود دارد. روش جراحی دشواری بیشتری نسبت به روشهای غیر تهاجمی دارد که از آن جمله میتوان به امکان ایجاد نوروما و دردهای پس از عمل اشاره نمود. به همین دلیل ترجیح بر عدم انجام عمل جراحی مگر در مواقع ضروری است. از این میان، سه روش غیر جراحی برای بلوک کردن عصب کاربرد بیشتری یافتهاند:
- تزریق مواد نورولیتیک (از بین برنده عصب) مانند الکل خالص، گلیسیرین یا فنول به عصب که همزمان با مشاهده X-ray برای از بین بردن واحدهای بزرگی مانند شبکه سیلیاک مناسب است. از عوارض جانبی این روش میتوان به احتمال پخش شدن ماده نورولیتیک و وارد کردن اثرات جبران ناپذیر به اطراف عصب، اشاره کرد.
- فریز کردن اعصاب محیطی (Cryoanalgesia) که دقیقتر از روش قبلی است اما از معایب آن، تأثیر کوتاه مدت در حدود 6-3 ماه است.
- درمان به وسیله امواج رادیوفرکوئنسی که روشی مطمئنتر از دو روش قبلی است و بر پایه تخریب دمایی برخی از اعصاب با استفاده از الکترودی با قابلیت تولید حرارت قرار دارد.
موارد کاربرد
دردهای رویه مفصل
بسیاری از دردهای کمر و گردن از رویههای مفصلی نشأت میگیرد. این دردها را میتوان با تزریق اپیدورال مواد کورتونی به ناحیه مورد نظر، تسکین داد اما اثر این تزریق موقتی است. با ایجاد ضایعه بر روی شاخه وسطی عصب اصلی راموس پشتی میتوان به مدت طولانیتری از این دردها خلاصی یافت. احتمال موفقیت این عمل 80-70 درصد است که با توجه به عدم وجود روشهای درمانی مؤثر جز داروهای مسکن و فیزیوتراپی، نتیجه قابل قبولی میباشد.
دردهای با منشأ دیسک بین مهرهای
دردهایی که از دیسک بین مهرهای نشأت میگیرند، علل شایعی برای دردهای کمر و گردن هستند. برای دیسکی که بیرون نزده باشد معمولاً عمل جراحی تجویز نمیشود. آنولوس فیبروس یا همان قسمت خارجی دیسک، با عصب سینوسی مهرهای (سینوورتبرال) و ارتباطات شاخی خاکستری (Gray Rami) مرتبط است. پس از شناسایی دیسک دردناک، درمان با رادیوفرکوئنس برای از بین بردن جزئی عصب دیسک و یا از بین بردن عصبهای بین دیسکی انجام میشود.
دردهای مربوط به رکتوم و دنبالچه
این دردها نیز میتوانند با استفاده از تکنیک رادیوفرکوئنس و با تخریب عصب دنبالچه و یا گانگلیون ایمپار انجام شود.
دردهای سمپاتیک
دردهایی که از طریق عصب سمپاتیک منتقل میشوند میتوانند با ایجاد ضایعه بر روی رشته سمپاتیک در ناحیه مهرهای یا در گانگلیون استلیت، درمان شوند. همچنین این تکنیک برای کنترل دردهای ناشی از ایسکمی (نرسیدن خون به یک ارگان) به کار میرود که این امر از طریق کاهش درد و افزایش جریان خون در موضع انجام میشود.
گانگلیونوتومی
موارد دیگر استفاده از تکنیک رادیوفرکوئنس شامل درمان دردهای ناشی از عصب سه قلو با بلوک کردن گانگلیون گاسریان، ایجاد ضایعه بر روی گانگلیون اسفنوپالاتین و سایر موارد میشود.
فرآیند انجام عمل
پس از بیحسی موضعی ناحیه تحت درمان، پزشک از تصویربرداری همزمان با اشعه X جهت هدایت یک سوزن کوچک به ناحیه درد استفاده میکند. سپس اعصاب نزدیک به نوک سوزن را تحریک کرده تا محل دقیق عصب را پیدا کند. هنگامی که محل دقیق عصب پیدا شد، درمان با ایجاد ضایعه توسط رادیوفرکوئنس آغاز میشود. حین عمل، دستگاه تولید کننده رادیوفرکوئنس جریان کمی را به نوک سوزن انتقال میدهد. این جریان در نوک سوزن تولید گرما میکند. سپس بسته به نوع درد و اندازه عصب، پزشک مدت زمان معینی سوزن را در محل نگه میدارد و بعد از محل خارج میکند. برای درمان کامل ممکن است پزشک این عمل را در چند ناحیه انجام دهد.
ایجاد ضایعه توسط رادیوفرکوئنس معمولاً 45-15 دقیقه طول میکشد.
چه کسانی برای انجام این عمل مناسب هستند؟
این روش تنها برای درمان دردهای شدید و مزمن به کار میرود. دردهایی که بر زندگی بیمار تأثیر مخربی داشته و حتی باعث کنارهگیری بیمار از بسیاری از فعالیتهای اجتماعی میشود. پیش از انجام عمل، بررسیهای کاملی بر روی سیستم عصبی بیمار انجام میشود.