سندرم درد منطقه‌ای پیچیده (CRPS) بیماری است که در آن فرد احساس درد پایدار و شدیدی را دارد. اگر چه بیشتر موارد CRPS به واسطه آسیب ایجاد می‌شود، اما درد ناشی از آن بسیار شدیدتر و طولانی‌تر از حالت طبیعی است. این درد معمولا به یک عضو محدود می‌شود. اما گاهی اوقات نیز میتواند به سایر قسمت های بدن گسترش یابد.
پوست بدن بعد از آسیب دیدگی میتواند خیلی حساس شود. به طوری که فقط یک لمس، ضربه و حتی تغییر در درجه حرارت میتواند شدت درد را تحریک کند. مناطق آسیب دیده همچنین میتوانند متورم و سفت شده و یا تغییر نوسان در رنگ یا درجه حرارت آن منطقه ایجاد شوند.
بسیاری از موارد سندرم درد منطقه‌ای پیچیده (CRPS) به تدریج تا حدی بهبود می‌یابند. گاهی نیز به طور کامل بهبود می‌یابند. با این حال، برخی از موارد CRPS هرگز از بین نرفته و فرد مبتلا درد زیادی را تجربه می‌کند. در ادامه این مطلب در مورد مشکلی به نام سندرم درد منطقه‌ای پیچیده صحبت خواهیم کرد.
علائم سندرم درد منطقه‌ای پیچیده
علامت اصلی سندرم درد پیچیده منطقه‌ای (CRPS) دردی است که گاهی اوقات میتواند شدید، مداوم و ناتوان‌کننده باشد. این درد معمولا به یک عضو محدود می‌شود. اما در بعضی موارد ممکن است به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد.
درد مزمن
درد ناشی از CRPS اغلب ناشی از آسیب است. اما بسیار شدیدتر و طولانی تر از حد معمول است. این درد ممکن است ترکیبی از احساسات سوزش، کوفتگی یا خارش باشد. اما گاهی نیز احساس سوزن شدن و بی‌حسی وجود دارد.
دوره‌های درد چند روز یا چند هفته طول می‌کشند. اما اگر عود کند معمولا شدیدتر و بدتر می‌شود. به طور خاص استرس میتواند موجب عود بیماری شود. به همین دلیل است که تکنیک‌های آرام بخش و آموزش ذهنی میتواند بخش مهمی از درمان CRPS باشد. اگر CRPS دارید، پوست شما در منطقه آسیب دیده میتواند بسیار حساس باشد. به طوری که حتی کوچکترین لمس، ضربه یا تغییر دما درد شدید را تحریک می‌کند.
شما ممکن است این درد را در بیماری های زیر نیز احساس کنید:
پردردی: احساس درد ناشی از فشار یا دما که به معمول نباید درد داشته باشند.
آلدینیا: تجربه درد ناشی از ضربه بسیار ناچیزی به پوست آسیب دیده
علائم دیگر
علاوه بر درد مزمن، CRPS میتواند طیف وسیعی از علائم دیگر مانند موارد زیر را نیز ایجاد کند:
-
ایجاد احساسات عجیب و غریب در اندام آسیب دیده: ممکن است احساس کنید که اندام آسیب دیده متعلق به بدن شما نیست، یا ممکن است احساس کنید بزرگتر یا کوچکتر از حد معمول است.
-
تغییرات متناوب بر روی پوست: گاهی اوقات پوست در اندام آسیب دیده ممکن است گرم، قرمز و خشک باشد در حالی که گاهی اوقات ممکن است سرد، آبی و عرقی باشد.
-
تغییرات مو و ناخن: مو و ناخن در اندام آسیب دیده ممکن است به آرامی یا با سرعت غیرعادی رشد کند و ناخن‌ها شکننده باشند.
-
سفتی مفصلی و تورم در اندام آسیب دیده
-
لرزش و اسپاسم عضلانی (دیستونی(
-
مشکل در حرکت دادن بخش آسیب دیده
-
بی خوابی
-
پوکی استخوان در اندام آسیب‌دیده: شواهدی وجود ندارد که این پوکی میتواند منجر به شکستگی شود.
در موارد بسیار نادر، CRPS میتواند به عوارض فیزیکی بیشتری مانند موارد زیر منتهی شود:
-
عفونت‌های پوستی و ایجاد زخم‌های باز
-
آتروفی عضلانی
-
پوسیدگی عضلانی (در این بیماری ماهیچه‌ها کوتاه می‌شوند و محدوده طبیعی حرکت خود را از دست می‌دهند(
مشکلات روانی در CRPS
فشار عاطفی زندگی با درد مزمن گاهی میتواند به مشکلات روحی مانند افسردگی و اضطراب منجر شود. در طول دوره‌های شدید درد، برخی افراد ممکن است حتی فکر خودکشی داشته باشند. اگر در گذشته احساس افسردگی یا خودکشی را تجربه کرده‌اید، در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علت ایجاد سندرم درد منطقه ای پیچیده
آسیب‌های گذشته
این بیماری معمولا در عرض یک ماه پس از آسیب جزئی یا جدی ایجاد می‌شود. این آسیب‌ها عبارتند از:
-
شکستگی استخوان
-
رگ به رگ شدن و کشیدگی
-
سوختگی
-
بریدگی
اکثر افراد پس از این آسیب‌های ناگهانی، بدون هیچ‌گونه اثرات بلندمدت قابل ملاحظه به زندگی خود ادامه می‌دهند. اما افرادی که مبتلا به CRPS هستند، دچار درد شدید و طولانی تر از حد معمول می‌شوند. درد میتواند در بیشتر موارد از آسیب اصلی گسترش یافته و بر روی کل اندام تاثیر بگذارد. به عنوان مثال، CRPS ممکن است پس از آسیب به انگشت ایجاد شده و پس از مدتی کل دست را فرا گیرد. گاهی نیز این بیماری پس از عمل جراحی ایجاد می‌شود.
CRPS پس از آسیب
معلوم نیست چرا برخی افراد CRPS پس از آسیب را تجربه می‌کنند. با توجه به ماهیت پیچیده علائم، بعید است که این بیماری تنها یک دلیل ساده داشته باشد. بعضی افراد حتی معتقدند که CRPS نباید به عنوان یک بیماری در نظر گرفته شود. زیرا علائم آن ممکن است در نتیجه چندین مورد متفاوت ایجاد شود.
یکی از تئوری‌های اصلی نشان می‌دهد که CRPS نتیجه واکنش غیرعادی گسترده به آسیب‌دیدگی است که باعث می‌شود چندین سیستم بدن از جمله موارد زیر از کار بیافتد:
-
سیستم عصبی مرکزی: مغز و نخاع
-
سیستم عصبی محیطی: اعصابی که در خارج از سیستم عصبی مرکزی قرار دارند
-
سیستم ایمنی بدن: دفاع طبیعی بدن علیه بیماری و عفونت
-
سیستم رگ‌های خونی: مجموعه‌ای از شریان‌ها و رگ‌های خونی که خون را به بخش‌های مختلف بدن حمل می‌کنند.
این سیستم‌ها مسئول بسیاری از فعالیت‌های بدن هستند که اغلب در افراد مبتلا به سندرم درد منطقه‌ای پیچیده تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این فعالیت‌ها عبارتند از:
تشخیص درد و انتقال سیگنال‌های درد
-
التهاب (تورم(
-
کنترل دما و حرکت
همچنین نظریه‌ای وجود دارد که می‌گوید بعضی از افراد ممکن است به علت عوامل ژنتیکی نسبت به CRPS حساس باشند. با این حال این علت کاملا اثبات شده نیست. در گذشته برخی معتقد بودند که سندرم درد منطقه‌ای پیچیده ممکن است یک بیماری روحی باشد که باعث می‌شود افراد فکر کنند که درد دارند. این تئوری تا حد زیادی اثبات شده است.
تشخیص سندرم درد منطقه‌ای پیچیده
هیچ تست واحدی برای تشخیص سندرم درد پیچیده منطقه‌ای (CRPS) وجود ندارد. معمولا با حذف بیماری دیگری که نشانه‌های مشابهی دارند، بیماری تشخیص داده می‌شود. برخی از آزمایشاتی که ممکن است برای رد کردن بیماری‌های دیگر انجام شود عبارتند از:
-
آزمایش خون برای رد کردن عفونت یا آرتریت روماتوئید
-
تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای رد مشکلات اساسی بافت یا استخوان‌ها
-
اشعه ایکس برای رد مشکلات مفاصل و استخوان‌ها
-
تست عصب برای رد آسیب به اعصاب
معاینه فیزیکی نیز ممکن است برای دیدن مواد زیر انجام شود:
-
تورم
-
تغییرات در درجه حرارت بدن
-
ظاهر پوست
درمان CRPS چیست؟
درمان زود هنگام بسیار موثر است و شامل آگاه کردن بیمار از شرایطی که در آن قرار دارد و کارهایی که در جهت کمک به بهبود هر چه سریعتر بیماری‌اش میتواند انجام دهد است.
اولین هدف درمانی برگرداندن استفاده کامل از اندام دردناک و مخصوصا انجام فعالیت‌های تحمل کننده وزن مثل ایستادن و راه رفتن است.
بازتوانی با فیزیوتراپی درمان بسیار موثری برای CRPS است. درمان شدید فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی حداقل دو بار در روز ضروری است .
حساسیت زدایی از پوست با استفاده از پوششهایی که به تدریج ضخامتشان افزایش می‌یابد از ابریشم تا حوله کمک‌کننده است. غوطه‌ور سازی متناوب اندام در آب گرم و سرد برای کاهش حساسیت به دما می تواند کمک کند.
داروی خاصی برای درمان کامل وجود ندارد ولی با داروهایی از قبیل مسکن‌ها (مثلا ایبوپروفن) ممکن است قسمتی از درد کاهش یابد. داروهای انتی دپرسان مثل امی تریپتیلین و ایمی پرامین گاهی برای درد های عصبی مفیدند.داروهای ضد تشنج گاباپنتین و پره گابالین و کابامازپین مفید بوده و میتوانند درد را کاهش دهند.
البته بهتر است، مصرف این داروها با تجویز پزشک استفاده .شود
سایر درمانها:
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) ممکن است به برخی بیماران کمک کند. در این روش الکترودهایی روی ناحیه دردناک چسبانده می‌شود که یک احساس قلقلک و طنین انداز دارد که درد را کاهش می‌دهد.
تحریک طناب نخاعی (spinal cord stimulation SCS) میتواند درمان موثری برای CRPS در برخی بیماران باشد. در این روش یک الکترود زیر پوست و یک الکترود نزدیک طناب نخاعی کاشته می‌شود. البته این درمان فقط در برخی مراکز تخصصی درد وجود دارد و برای کسانی که به سایر درمانها جواب نداده‌اند کاربرد دارد.
بلوک‌های عصبی: این درمانها ممکن است کمک کنند تا فیزیو تراپی قابل انجام باشد.
درمانها و حمایت های روانی: برخی درمانهای روانی میتوانند به کاهش استرس بیمار کمک کنند که توسط فرد ماهری در زمینه دردهای مزمن قابل انجام است و شامل درمانهای شناختی-رفتاری و تکنیک‌های ریلکسیشن است.
متخصصین درد چه کمکی میتوانند انجام دهند؟
متخصصین درد با تشخیص، برنامه ریزی و مداخله به موقع باعث مدیریت و کاهش درد بیمار و در نتیجه افزایش امکان فعال سازی اندام که موثرترین درمان این بیماری است باعث بهبود درد و کیفیت زندگی بیمار و بازگرداندن هر چه سریعتر اندام مبتلا به عملکرد طبیعی می‌شوند.
پیش آگهی CRPS چگونه است؟
اینکه چقدر این بیماری از نظر علایم شدید باشد یا چقدر این علایم طول بکشند بسیار متفاوت است. در بیمارانی که به موقع تشخیص داده و درمان نشده‌اند میتواند حتی تا چند سال طول بکشد.
آیا این بیماری قابل پیشگیری است؟
توصیه شده که بیمارانی که شکستگی و به دنبال آن بی‌حرکتی دارند دریافت خوبی از ویتامین ث داشته باشند اما هنوز هیچ راهی برای پیشگیری قطعی از این بیماری اثبات نشده است. و همچنان بهترین اقدام تشخیص سریع و به عملکرد طبیعی برگرداندن عضو مبتلا در اسرع وقت می‌باشد.