هیپرآلژزی وضعیتی است که در آن فرد دارای حساسیت بیشتری نسبت به درد دارد. آنچه ممکن است برای اغلب مردم آسیب زننده نباشد میتواند در فرد دچار هیپرآلژی باعث بروز درد قابل ملاحظهای گردد.
اگرچه به طور بالقوه هیپرآلژزی میتواند علل متعددی داشته باشد، گمان میرود که این وضعیت نتیجۀ بروز تغییراتی در مسیرهای عصبی است، که باعث میشود سیستم عصبی فرد پاسخ نامتناسب و بیش از حدی نسبت به درد نشان دهد.
برای پیشگیری از تشدید علایم هیپرآلژزی در فرد روش‌های درمانی و داروهایی در دسترس است.
علل هیپرآلژزی
چندین مسیر یا عصب "درد" در بدن وجود دارد که در آنها پیامها میتوانند با یکدیگر دچار خطا در ارتباط شوند که نتیجۀ آن بروز هیپرآلژزی خواهد بود.
برخی دانشمندان بر این اعتقادند که هیپرآلژزی وقتی بروز میکند که مواد شیمیایی کاهش دهندۀ درد دچار اختلال میشوند. دیگران بر این عقیدهاند که هیپرآلژزی وقتی اتفاق میافتد که "خطای اتصالات" در سیستم عصبی مانع میشود تا پیامهای درد به شکل درست انتقال پیدا کنند.
انواع هیپرآلژزی
پزشکان معمولاً هیپرآلژزی را به دو دستۀ اولیه و ثانویه تقسیم میکنند. هر دوی این اختلالات به علت ترومای بافت اولیه و التهاب رخ میدهند.
هیپرآلژزی اولیه
این نوع هیپرآلژزی زمانی رخ میدهد که درد بیش از حد در بافتی بروز مییابد که دچار آسیب شده است. یک مثال در این مورد شامل وقتی است که فرد جراحی آرنج انجام میدهد و آنگاه درد به مرور زمان به جای تخفیف دچار تشدید میشود.
هیپرآلژزی ثانویه
این نوع هیپرآلژزی مربوط به زمانی است که به نظر میرسد درد به بافت یا بافتهای آسیب ندیده انتشار پیدا میکند.
انواع دیگر هیپرآلژزی
نوع دیگر هیپرآلژزی نوع هیپرآلژزی ناشی از داروهای مخدر (OIH) است. OIH زمانی است که فرد تشدید درد یا بروز دردی تازه را در نتیجۀ مصرف یک مادۀ مخدر مثل مورفین، هیدروکودون یا فنتانیل برای تسکین درد احساس میکند.
مداوای هیپرآلژزی
اگر هیپرآلژزی ناشی از القاء مخدر باشد، دکتر ممکن است دوز مصرف اُپیوئید را کاهش دهد. اگرچه فرد ممکن است در ابتدا افزایشی را در میزان درد به دلیل این تغییرات احساس کند، این فرکانس راهی برای کاهش تجربۀ درد در افراد دچار هیپرآلژزی است.
در عین حال امکان تجویز یک داروی غیر مخدر به عنوان جایگزین از سوی دکتر وجود دارد.
در عین حال کلاس‌های مختلفی از داروهای مخدر وجود دارد که دکتر میتواند آنها را تجویز کند. یک مثال در این مورد شامل متادون است، دارویی که درد را تسکین میدهد و با وجود این نشان داده شده است که از OIH پیشگیری کرده یا آن را کاهش میدهد.
به هر جهت، این امکان وجود دارد که فرد در عین مصرف متادون همچنان دچار هیپرآلژزی شود.
داروی دیگر در این مورد بوپرنورفین است، که میتواند از طریق بلوک کردن گیرندههایی در مغز و طناب نخاعی میزان بروز هیپرآلژزی را کاهش دهد.
کتامین نیز که برخی گیرندهها را بلوک میکند در این مورد گزینۀ دیگری محسوب میشود. تمامی این داروها و همچنین متادون نیازمند پایش دقیق پزشکی هستند.
دیگر گزینه در این مورد بلوک عصب یا عضله است، که از یک بیحس کنندۀ موضعی برای بیحس کردن انگیزش دردناک یا ایجاد تأخیر در آن استفاده میکند. برخی از اوقات، درمان هیپرآلژزی نیازمند آزمون و خطا است، بدین معنی که در آن از داروهای مختلف به عنوان امتحان استفاده میشود تا رویکرد مناسب به دست آید.
علایم هیپرآلژزی
علامت اصلی هیپرآلژزی واکنش بیش از حد و افزایش یابنده نسبت به یک محرک دردناک است بدون اینکه آسیب دیدگی یا اختلال پزشکی تازهای رخ داده باشد. یک مثال در این مورد یک برش جراحی است که به مرور زمان دردناک‌تر میشود، حال آنکه محل جراحت عفونی نشده و فرد نیز دچار آسیب دیدگی تازهای نشده است.
هیپرآلژزی متفاوت از تحمل دارویی است اگرچه این دو فرآیند مشابه هم هستند.
اگر فرد نسبت به دارویی خاص دچار تولرانس شود این معمولاً به این معنی است که بدن نسبت به وجود این دارو در خود در دوز مورد استفاده عادت کرده است، و داروی مزبور دستکم در دوز مورد استفاده دیگر کارآیی لازم را ندارد. وقتی فردی در مورد دارویی دچار تولرانس یا تحمل شود، افزایش دوز مصرفی دارو معمولاً باعث کاهش میزان درد در فرد میشود.
تحمل دارویی متفاوت از هیپرآلژزی است، که در آن افزایش میزان داروی ضد درد مقدار درد احساس شده از سوی فرد را کاهش نمیدهد. برخی اوقات، افزایش دوز دارو باعث تشدید درد در فرد میگردد.
دیگر وضعیت پزشکی مشابه آلودینیا است. در این وضعیت فرد در پاسخ به یک محرک غیر دردناک دچار درد قابل توجهی میشود. در این وضعیت حتی دست کشیدن به پوست فرد نیز میتواند در وی تولید درد کند.
در هیپرآلژزی، فرد محرک دردناک مثل درد سرطان یا درد پس از جراحی را احساس کرده است، اما میزان درد احساس شده توسط وی بیش از میزانی است که انتظار آن میرود.
تشخیص هیپرآلژزی
هیپرآلژزی میتواند مشکلاتی برای پزشک ایجاد کند زیرا فرد ممکن است دچار OIH شده باشد.
برای تشخیص، دکتر از بیمار شرح حال میگیرد و مروری بر داروهای مصرفی وی انجام میدهد.
در عین حال ممکن است دکتر پرسش‌هایی در مورد طبیعت درد بیمار انجام دهد.
برخی از علایم که میتوانند نشان دهندۀ هیپرآلژزی باشند عبارتند از:
• درد در ورای ناحیۀ دردناک که در آن فرد در ابتدا دچار آسیب دیدگی شده بوده یا احساس درد میکرده، گسترش پیدا میکند. مثالهایی در این مورد شامل سردرد، درد گردن، درد ساق پا و درد پشت است.
• برخی از مردم این درد را به عنوان درد "منتشر" یا گسترش یابنده توصیف میکنند. برخی دیگر ممکن است از وجود درد در سراسر بدن خود شکایت داشته باشند.
• کیفیت یا تجربۀ درد متفاوت از آن چیزی است که بنا به قاعده باید باشد. درد ممکن است تند و تیز، آزاردهنده یا نیشدار شود حال آنکه فرد پیشتر درد را به طریق دیگری احساس میکرده است.
دکتر ممکن است برای پی بردن به این موضوع که فرد دچار هیپرآلژزی است یا خیر، دوز داروی مصرفی را افزایش دهد. اگر افزایش داروی ضد درد باعث افزایش میزان درد شود، این احتمال وجود دارد که فرد دچار هیپرآلژزی باشد.
در حال حاضر هیچ تست تشخیصی تعریف شدهای برای هیپرآلژزی وجود ندارد.