روماتیسم مفصلی یک بیماری التهابی خود ایمنی است که بر روی غشای سینوویال مفاصل بزرگ و کوچک تأثیر می‌گذارد. هنگامی‌که روماتیسم مفصلی در ران و لگن رخ می‌دهد علائمی مانند درد شدید لگن و ران، سفتی و تورم را ایجاد میکند. درد روماتیسم مفصل لگن و ران ممکن است باعث ناراحتی و سفتی در ران و کشاله ران نیز شود. روماتیسم مفصلی ران و لگن یک اختلال کروموزومی ژنتیکی یا غیرطبیعی نیست .اختلال عملکرد خود ایمنی ممکن است پس از عفونت ویروسی، باکتری یا انگل در برخی افراد که انواع خاصی از ژن مانند PTPN22 و PAD14 را حمل میکنند ایجاد شود.
روماتیسم مفصلی (RA) معمولاً بر مفاصل دست‌ها، پاها و زانوها در هر دو طرف بدن تأثیر می‌گذارد. حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از مبتلایان به آرتروز از روماتیسم مفصلی ران یا روماتیسم لگن رنج می‌برند. اغلب افراد با پیشرفت بیماری آرتروز خود به روماتیسم مفصلی ران مبتلا شده‌اند.
روماتیسم میتواند لگن یا مفصل ران را هم درگیر کند. دو بیماری روماتیسمی مهم که میتوانند در مفصل ران در ناحیه لگن ایجاد التهاب کنند عبارتند از آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی و اسپوندیلیت انکیلوزان
در این بیماری ها غضروف مفصل ران بتدریج نازک شده و بعد از مدتی از بین میرود. این آسیب غضروف موجب بروز علائم بیماری بصورت درد و محدودیت حرکتی میشود
توجه به این نکته ضروری است که در روماتیسم مفصلی، بیماری لوپوس و بسیاری بیماری های روماتیسمی دیگر داروهای کورتیکوستروئیدی ممکن است جزئی از درمان بیمار باشند. مصرف این داروها ممکن است موجب نکروز و یا سیاه شدن سر استخوان ران شود و سیاه شدن سر استخوان ران میتواند موجب بروز علائم درد و محدودیت حرکت در مفصل ران شود.
به عبارت دیگر در بعضی بیماری های روماتیسمی این خود بیماری نیست که مفصل را خراب میکند بلکه مصرف کورتن به منظور درمان بیماری میتواند موجب سیاه شدن سر استخوان ران شود که در نهایت مفصل را خراب میکند.
آناتومی ران
مفصل ران یک مفصل گوی و حفره ای است. حفره به وسیله استابولیوم یا حفره حقه‌ای که قسمتی از استخوان بزرگ لگن است شکل می‌گیرد. گوی سر استخوان ران در قسمت بالای استخوان ران است.
بافت لغزنده‌ای که به آن غضروف مفصلی می گویند سطح گوی و حفره را پوشانده است. غضروف مفصلی، سطحی هموار با اصطکاک کم می‌سازد که به استخوان‌ها کمک میکند تا به راحتی روی هم بلغزند. سطح مفصل به وسیله پوشش نازکی به نام سینوویوم پوشیده شده است. در یک ران سالم، سینوویوم مقدار کمی مایع برای روان کردن غضروف و کمک به حرکت تولید میکند.
علل و عوامل خطر
علل روماتیسم مفصلی ران و لگن شامل موارد زیر است:
-
التهاب مفصلی ران و لگن: التهاب سینوویوم موجب تورم غشای سینوویال، هیپرتروفی بافت فیبرهای سینوویال و ترشح بیش‌ازحد مایع سینوویال در مفصل میشود.
-
آسیب غضروف: تداوم التهاب باعث فرسایش غضروف مفصلی میشود.
-
کمبود ویتامین D: مطالعات متعدد نشان داده است که بین کمبود ویتامین D و ایجاد روماتیسم مفصلی ارتباط وجود دارد.
-
سیگار کشیدن: روماتیسم مفصلی در میان سیگاری‌ها بیشتر از افراد غیر سیگاری است. روماتیسم مفصلی در بیمارانی که سابقه سیگار کشیدن دارند سه برابر از افراد غیر سیگاری شایع است.
-
جنسیت: در زنان نسبت به مردان شایع‌تر است. (در زنان دو برابر مردان است)
-
سن: در افراد میان‌سال شایع‌تر است.
علائم روماتیسم لگن و مفصل ران چیست
درد در ناحیه کشاله ران، سطح خارجی ران و باسن مهمترین علامت التهاب مفصل ران در روماتیسم لگن و مفصل ران است. درد معمولاً در ابتدای بیماری در صبح ها بیشتر است و با فعالیت روزانه کمتر میشود.
با شدیدتر شدن بیماری شدت درد در حین انجام فعالیت های روزمره هم بیشتر میشود. در مراحل پیشرفته بیماری، بیمار حتی در حال استراحت هم در مفصل ران خود احساس درد میکند.
با پیشرفت بیماری به علت تخریب غضروف، مفصل ران دچار محدودیت حرکتی میشود و این محدودیت به مرور زمان بیشتر میشود.
تخریب مفصل ران در هر دو طرف بدنبال ابتلا به آرتریت روماتوئید
در موارد شدید، به علت تخریب سر استخوان ران اندام تحتانی طرف مبتلا کوتاه میشود. بیمار ممکن است به علت درد یا محدودیت حرکت یا کوتاه شدن اندام تحتانی در حین راه رفتن دچار لنگش شود.
در موارد مزمن، عضلات ناحیه لگن و ران ضعیف و لاغر میشوند. این ضعف و لاغری به این علت ایجاد میشود که بیمار به علت درد مفصل ران سعی میکند اندام تحتانی خود را کمتر حرکت دهد و این کاهش حرکت و فعالیت بتدریج موجب میشود عضلات لاغر و ضعیف شوند.
سایر علائم عبارتند از:
-
علائمی نظیر درد، چوب شدگی و تورم و التهاب
-
درد راکد، احساس ناراحتی و چوب شدگی در کشاله ران، ران بیرونی یا باسن
-
دردی که تا کشاله‌های ران، ران و باسن کشیده میشود
-
دردی که با راه رفتن یا ایستادن بدتر و بیشتر میشود
-
دردی که در هنگام صبح یا پس از مدتی نشستن یا استراحت کردن بدتر شده و با تحرک کاهش می‌یابد
-
دردی که حتی در زمان استراحت وجود دارد
-
قدم برداشتن به صورت لنگان لنگان
-
افزایش درد و چوب شدگی در زمان انجام فعالیت های شدید
-
ترک و شکستگی لگن
-
تورم مفصل ران و لگن
-
کاهش وزن
-
خستگی
-
تب
-
حساسیت مفصل ران و لگن هنگام معاینه
-
گرمی پوست مفصل ران و لگن
-
سوزش مفصلی ران و لگن
-
سفتی و انقباض مفصل ران و لگن به‌طورکلی در صبح دیده میشود.
-
مفاصل کوچک‌تر مانند انگشتان دست و دست‌ها در مراحل اولیه آسیب می‌بینند.
-
تغییر شکل مفصل دست و پا
تشخیص رماتیسم لگن مفصل ران
برای تشخیص روماتیسم لگن بعد از اینکه پزشک معالج در مورد مشکلات بیمار اطلاعات لازم را از وی کسب کرد مفصل ران را معاینه میکند.
در معاینه محدودیت حرکتی مفصل ران و افزایش درد در حین حرکت دادن مفصل وجود دارد. لاغری عضلات ران و لگن و کوتاهی احتمالی اندام تحتانی در طرف مبتلا هم از علائمی هستند که در حین معاینه مشاهده میشوند.
رادیوگرافی ساده و آزمایشات خون نیز به تشخیص بیماری کمک میکنند. در رادیوگرافی ساده لگن معمولا کاهش فاصله مفصلی در مفصل ران دیده میشود که علت آن نازک شدن غضروف مفصلی است. در مراحل پیشرفته تر بیماری ممکن است سر استخوان ران تغییر شکل بدهد.
آزمایش خون
آزمایش خون مشخص میکند که آیا عوامل روماتیسمی (یا آنتی بادی‌های دیگر که نشان دهنده آرتروز تورمی باشد) در بدن وجود دارد.
برخی از آزمایشات دیگر که میتواند برای تشخیص بیماری روماتیسم مفصل لگن مفید باشد عبارتند از:
-
ام – آر – آی
-
سونوگرافی
-
اسکن استخوان‌ها
درمان
با اینکه درمان قطعی برای درمان آرتروز تورمی وجود ندارد ولی برخی گزینه‌های درمانی برای پیشگیری از تخریب مفاصل وجود دارد. آرتروزهای تورمی غالباً به کمک یک تیم از متخصصان شامل متخصصان روماتولوژی، درمانگران طب فیزیکی و شغلی، مددکاران اجتماعی، متخصصان توانبخشی و جراحان ارتوپد درمان میشود.
روش‌های درمانی غیرجراحی
برنامه‌های درمانی برای مدیریت علائم روماتیسم مفصلی به میزان بیماری التهابی بستگی دارد. اغلب مردم دریافته‌اند که مجموعه‌ای ترکیبی از روش‌های درمانی به بهبودی علائم کمک بیشتری میکند.
داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAID)
داروهایی مثل ناپروکسن و ایبوپروفن به کاهش درد و التهاب کمک میکند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی هم بدون نسخه پزشک و هم به صورت تجویزی در دسترس بیماران قرار می‌گیرد.
کورتیکواستروئیدها
داروهایی مثل پردنیزون دارویی ضدالتهابی قوی است. این دارو به شکل قرص، تزریق و یا استعمال موضعی مستقیماً روی پوست به کار برده میشود.
داروهای اصلاح کننده ضد روماتیسمی (DMSRD)
این داروها با تأثیر یر سیستم ایمنی بدن بیمار باعث کند شدن پیشروی بیماری میشود. متروترگزات و سولفاسالازین معمولاً به عنوان داروهای اصلاح کننده ضد روماتیسمی تجویز میشوند.
فیزیوتراپی
تمرینات ورزشی خاص باعث افزایش محدوده حرکتی در ران‌ها و افزایش قدرت عضلات تکیه گاه مفاصل میشود.
به علاوه تمرینات منظم اصلاحی باعث کاهش حالت چوب شدگی و روند روبه رشد بیماری میشود. شنا یک ورزش خوب برای افرادی است که به اسپوندیلیت انکیلوزان که حرکت ستون فقرات را محدود میکند مبتلا هستند بسیار مفید است.
ابزارهای کمکی
عصا، واکر، چوبدستی و پاشنه کش های بلند میتواند به بیمار در انجام راحت‌تر امور روزمره خود کمک کند.
درمان به کمک عمل جراحی
اگر درمان های ذکر شده نتوانند درد بیماری را که روماتیسم لگن و مفصل ران او را درگیر کرده از بین ببرند پزشک معالج ممکن است تصمیم به عمل جراحی بگیرد. نوع عمل جراحی بسته به عوامل مختلفی مثل سن بیمار، نوع بیماری و شدت پیشرفت بیماری متفاوت است. این اعمال جراحی عبارتند از
دکمپرشن
یکی از عوارضی که معمولا به علت مصرف داروهای حاوی کورتن در این بیماران ایجاد میشود. نکروز یا سیاه شدن سر استخوان ران است.
اگر نکروز سر استخوان در مراحل ابتدایی بوده و هنوز پیشرفت زیادی نکرده باشد ممکن است از روش دریل کردن سر استخوان ران و یا پیوند استخوان استفاده شود.
سینووکتومی
در مواردی که روماتیسم لگن محدود به پرده سینوویال مفصل است و غضروف هنوز آسیب ندیده است ممکن است پزشک معالج تصمیم به برداشتن قسمتی یا همه این پرده کند. (پرده سینوویال Synovial membrane پرده نازکی است که سطح داخلی کپسول مفصل را پوشانیده و مایع مفصلی را ترشح میکند.
در بیماریهای روماتیسمی ممکن است سلول های این پرده رشد کرده و مواد مضری را از خود ترشح کنند). این روش درمانی بیشتر در روماتیسم مفصلی کاربرد دارد.
تعویض مفصل ران در ناحیه لگن
در حالات شدید و پیشرفته آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت انکیلوزان که غضروف مفصل کاملا از بین رفته است و درد بیمار با استفاده از دارو و دیگر روش های غیر جراحی تخفیف نمیابد عمل جراحی تعویض مفصل ران میتواند درد بیمار را از بین ببرد.