درد یکی از نشانه ها و عوارض رایج سرطان می باشد که در کنار افسردگی و اضطراب ناشی از بیماری و… قابلیت تشدید شونده نیز دارد. کنترل درد بیماران سرطانی، یکی از مسائل بسیار مهم برای پزشکان، بیماران و خانواده های آنها است لیکن پیشرفت سرطان لزوما توام با درد نمی باشد و مهار آن توسط روش های کنترل درد قابل دستیابی است. کنترل درد موجب تنظیم ریتم خواب شده که این دو مهم سبب بهبودکیفیت زندگی فرد مبتلا به بیماری می گردد.
مکانیسم دردهای سرطانی :
نوروپاتیک : دردی است که به علت آسیب دیدن رشته های اعصاب از راه شیمیایی، مکانیکی و حرارتی ایجاد می شود .
دردهای نوسیسپتیو : دردی است که به علت تحریک اعصاب و اندام ها به دلیل ترشح موادی که باعث صدمه به آنها می شوند ایجاد می شود .
دردهای احشایی : دردی است که به دلیل درگیری دستگاه عصبی سمپاتیک و بافت های داخلی بدن ایجاد می شود.
دردهای سوماتیک : به علت آسیب موضعی به یک عضو بدن ایجاد می شود.
دردهای استخوانی : دردهایی که به علت حمله تومور یا شیمی درمانی یا از بین رفتن خونسازی مغز استخوان بوجود می آید.
درمان دردهای سرطانی :
کنترل درد باعث بهتر شدن کیفیت زندگی بیماران می گردد. روش های کنترل درد بیماران سرطانی با توجه به علایم و شدت مشکلات متغیر هستند. روش های درمانی به شکل پلکانی بوده و از داروهای ساده تر و کم هزینه تر تا روش های اینترونشنال پیشرفته متغیر هستند. در مواردی از بیماری برطرف شدن کامل درد امکان پذیر نیست ولی با ترکیبی از تکنیک ها می توان شدت درد را کاهش و قابل تحمل نمود.
روش های درمان دردهای سرطانی :
درمان دارویی دردهای سرطانی
درد حاد در کانسر به دلیل تحریک گیرنده های درد اتفاق می افتد ولی علت درد های مزمن صدمه دیدن سلول های عصبی می باشد. گروه های دارویی خاصی جهت درمان هر یک از این دو نوع درد وجود دارد. دردهای سرطانی ، ترکیبی از هر دو نوع درد می باشند لذا هر دو مشکل می بایست درمان گردند. مرسوم ترین داروهای خوراکی که در بیماران سرطانی، با توجه به مرحله و میزان درد به کار می روند، مسکن های ساده، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد تشنج، استروئیدها و مخدرها هستند که مطابق با دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت موسوم به پلکان بی دردی قدم به قدم انجام می شود.
روش های اینترونشنال درمان دردهای سرطانی :
بلوک عصبی :
این روش درمانی بدون بیهوشی و در اتاق عمل دارای دستگاه اشعه ایکس(فلوروسکوپ) و در شرایط استریل و با بیحسی موضعی توسط فوق تخصص درد انجام می شود. پیشگیری از فعالیت عصب با استفاده از تزریق دارو و با بی حسی موضعی انجام می شود. دراین روش شارژ غیر طبیعی عصب ها بلاک می شود تا درد بیمار کنترل شود.
به این روش بلوک عصبی نیز گفته می شود که در آن انتقال پیام های درد به نخاع و مغز کم می شود و درد کاهش می یابد و بنابراین، نسبت به روش های دارویی، بهتر می توان درد را کنترل کرد. در این روش درمان، ابتدا برای مطمئن شدن از اینکه کدام عصب منتقل کننده پیام درد است ابتدا عصب مورد نظر بلوک عصبی می شود یعنی کارکرد منطقه مورد نظر به صورت موقت توسط دارو بلوک می شود و پس از حصول پاسخ درمانی مناسب و کاهش درد جهت مهار پالس های درد به شکل طولانی مدت از داروهای نورولیتیک (فنل ، الکل و…) و یا رادیوفرکوئنسی حرارتی استفاده می گردد.
در مواردی از بیماری پس از کنترل درد ممکن است در ماه ها و یا سال های بعد شاهد عود درد بیماری باشیم مثلا در مورد توموری که با سرعت زیاد رشد می کند، ممکن است مدتی بعد، یک شبکه عصبی دیگر را درگیر کند و باعث برگشت مجدد درد بیمار شود. متاسفانه، همانطور که باید با سرطان به صورت پیوسته مبارزه کرد، کاهش درد آن نیز، با توجه به میزان پیشرفت بیماری مستمر است.
بلوک شبکه عصبی اسپلانکنیک (احشایی) و سلیاک :
بلوک اعصاب اسپلانکنیک (احشایی)، یک روش موثر در درمان دردهای مزمن بالای شکم که ناشی از سرطان یا التهاب پانکراس است می باشد. اعصاب اسپلانکنیک که در دو طرف ستون فقرات هستند، پیام های درد را از اعضای مختلف شکمی به مغز انتقال می دهند. شبکه عصبی سیلیاک، محل برقراری ارتباط اعصاب اسپلانکنیک و در پایین آن قرار گرفته است. بلوک کردن شبکه عصبی سیلیاک با تزریق مواد بی حس کننده موضعی، برای کم کردن دردهای بعد از التهاب یا سرطان پانکراس و سایر دردهای گوارشی نیمه فوقانی شکم به کار می رود.
پمپ اینتراتکال :
به وسیله عمل جراحی، امکان قرار دادن دستگاه هایی در بدن به منظور ورود داروها به بدن یا تحریک الکتریکی اعصاب وجود دارد. در مراحل پیشرفته به علت درگیر شدن مجموعه های مختلف عصبی ممکن است مهار درد با بلوک کردن یک یا دو شبکه عصبی حاصل نگردد ولذا می بایست از تکنیک های پیشرفته تری جهت کنترل درد استفاده نمود که یکی از آنها پمپ های اینتراتکال است بدین شکل که کاتتر نازکی داخل فضای نخاعی و یا اپیدورال گذاشته شده و به یک پمپ دائمی زیر پوستی متصل می گردد و از طریق آن مورفین و سایر ترکیبات دارویی تزریق می شود و این داروها با تاثیرگذاری مستقیم بر سطح نخاع، منتقل کردن پیام های درد را متوقف می کنند و درد به مراکز عصبی بالاتر انتقال نمی یابد و بیمار متوجه درد نمی شود و به صورت کامل درد او از بین می رود.
البته کاهش درد با این روش، عوارض و هزینه بیشتری دارد و مراقبت از بیمارهم دقت، تجربه و آموزش بیشتری را لازم دارد. همچنین در روش های دیگری میتوان از باطری های نخاعی جهت کنترل درد استفاده نمود
درمان درد با تخریب رادیوفرکوئنسی تومور :
در این شیوه درمانی، تومور توسط یک الکترود سوزنی گرم می شود و از بین می رود. این عمل، درد را به مقدار قابل توجهی در بیمارانی که سرطان آنها در استخوان پخش شده است کاهش می دهد.