سردرد های ارجاعی یا همان سردرد ناشی از مصرف دارو بر اثر استفاده منظم و طولانی مدت از داروهای درمان انواع سردرد مانند میگرن به وجود می آید. داروهای ضد درد داروهایی هستند که برای تسکین درد گاه به گاه تجویز می شوند اما اگر بیش از چند روز متوالی از آن ها استفاده کنید ممکن است به سردرد ناشی از مصرف دارو مبتلا شوید.
به نظر می رسد که استفاده از هر نوع داروی ضد دردی می تواند منجر به این نوع سردرد شود. اما محققان بر این باورند که افرادی که اختلال سردرد دارند، بیشتر تحت تاثیر این درد قرار دارند. از طرفی داروهای ضد دردی که برای مشکلات دیگر از جمله آرتریت استفاده می شود نمی توانند منجر به سردرد های ارجاعی شوند. در واقع کسانی که هرگز اختلال سردرد نداشته اند، با استفاده از داروهای ضد درد معمولا به سردرد ناشی از دارو مبتلا نمی شوند.
سردرد های ارجاعی معمولا زمانی که مصرف داروهای ضد درد متوقف می شود، از بین می رود. اما این تسکین درد معمولا کوتاه مدت است و پس از مصرف دارو مجددا به سراغتان خواهد آمد. بنابراین اگر می خواهید سردردتان کامل برطرف شود پیشنهاد می شود که به پزشک مراجعه کنید.
علائم سردرد ناشی از مصرف دارو
علائم و نشانه های سردرد های ارجاعی ممکن است با توجه به نوع سردرد اصلی که تحت درمان با دارو است، متفاوت باشد. اما این نوع سردرد معمولا در شرایط زیر رخ می دهند:
* سردرد پس از مصرف دارو معمولا هر روز بعد از بیدار شدن از خواب و صبح های زود رخ می دهد.
* این درد با متوقف کردن دارو تسکین می یابد اما بعد از مصرف دارو، مجددا ایجاد می شود.
سایر علائم و نشانه های سردرد ناشی از مصرف دارو عبارتند از:
* حالت تهوع
* بی حالی
* بی قراری و مشکل در تمرکز کردن
* اختلال در حافظه
* کج خلقی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
سردرد گاه به گاه رایج است. اما این مهم است که بدانید سردرد به طور جدی باید توسط پزشک بررسی شود. زیرا برخی از انواع سردرد می تواند کشنده باشد.
اگر سردردتان شرایط زیر را دارد بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
* ناگهانی و شدید شود.
* با تب، سفتی گردن، بثورات جلدی، گیجی، تشنج، دو بینی، ضعف، بی حسی یا مشکل در صحبت کردن همراه باشد.
* سردرد بعد از ضربه سر ایجاد شود.
* علیرغم استراحت و مصرف داروهای ضد درد، علائم بدتر شود.
* سردرد جدیدی که در افراد بالای ۵۰ سال رخ می دهد.
* سردرد به گونه بوده که از خواب بیدارتان می کند.
ضمن این که با وجود موارد زیر حتما با پزشک مشورت کنید:
* اگر دو یا چند سردرد در طول یک هفته داشتید.
* برای تسکین سردرد بیش از دو بار در هفته مسکن استفاده می کنید.
* به بیش از دوز توصیه شده از داروهای ضد درد برای تسکین سردرد نیاز دارید.
* الگوی سردردتان تغییر کرده است.
* سردرد شما هر روز بدتر می شود.
علت سردرد ناشی از مصرف دارو
سردرد های ارجاعی، در اغلب موارد بعد از مصرف دارو ایجاد می شوند. اگر چه خطر ابتلا به سردرد ناشی از استفاده بیش از حد از دارو بسته به نوع دارو متفاوت است. اما هر نوع دارو سردردی پتانسیل ایجاد این درد را دارد. مهمترین داروهایی که منجر به سردرد پس از مصرف دارو می شوند عبارتند از:
داروهای ضد درد ساده: داروهای ضد درد رایج مانند آسپرین و استامینوفن ممکن است به سردرد های ارجاعی کمک کنند. به خصوص اگر بیش از دوزهای توصیه شده روزانه از آن ها استفاده شود. داروهای ضد درد مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم خطر کمتری برای ایجاد این نوع سردرد دارند.
داروهای ضد درد ترکیبی: داروهای ضد دردی کهاز ترکیب کافئین، آسپرین و استامینوفن درست می شوند نیز ممکن است آغاز گر این درد باشند. این گروه همچنین شامل داروهای تجویزی مانند فیورینال است که حاوی آرامبخش بوتال بیتال می باشند. ترکیبات بوتال بیتال، خطر ابتلا به سردرد بعد از مصرف دارو را بالا می برند. بنابراین توصیه می شود برای درمان سردرد از آن ها استفاده نکنید. اگر مجبور به استفاده هستید، بیش از ۴ روز آن ها را مصرف نکنید.
داروهای میگرن: داروهای مختلف درمان میگرن که با سردرد ناشی از مصرف دارو در ارتباط هستند شامل ارگوت های خاص مانند ارگوتامین و تریپتان ها می باشند. این داروها خطر ابتلا به این نوع سردرد را در حد متوسط نگه می دارد. به نظر می رسد که دی هیدرو ارگوت (D.H.E. 45) پتانسیل کمتری برای ایجاد این مشکل دارد.
داروهای مخدر: مسکن های مشتق شده از افیون ها و یا از ترکیبات تریاک مصنوعی شامل ترکیبی از کدئین و استامینوفن نیز به این سردرد مرتبط هستند. این داروها خطر ایجاد سردرد پس از مصرف آن ها را افزایش می دهند.
کافئین: قهوه، چای، نوشابه و داروهای ضد دردی که حاوی این محرک خفیف هستند نیز ممکن به سردرد ناشی از مصرف دارو منتهی شوند. بنابراین اگر سابقه این نوع سر درد را دارید توصیه می شود قبل از خرید هر نوع ماده غذایی به میزان کافئین موجود در آن توجه کنید.
عوامل خطر ابتلا به سردرد های ارجاعی
سابقه سردرد مزمن: سابقه میگرن، یا هر نوع دیگری از سردرد های تنشی یا مزمن شما را در معرض خطر این بیماری قرار می دهد.
استفاده مکرر از داروهای ضد سردرد: عوامل افزایش دهنده خطر با استفاده از مسکن های ترکیبی، ارگوتامین یا تریپتان بیش از ۱۰ روز یا بیشتر از یک ماه و یا استفاده از مسکن های ساده بیش از ۱۵ روز در ماه، به خصوص اگر این داروها به طور منظم به مدت سه ماه یا بیشتر استفاده شوند، تشدید می شود.
تشخیص سردرد ناشی از دارو معمولا بر اساس سابقه سردرد مزمن و استفاده مکرر از دارو انجام می شود و نیاز به تست خاصی ندارد.
پیشگیری از سردرد ناشی از مصرف دارو
برای کمک به جلوگیری از سردرد های ارجاعی می توانید از روش های زیر استفاده کنید:
* برای رفع سردرد فقط از داروهای تجویزی استفاده کنید.
* اگر بیش از دو بار در هفته نیاز به استفاده از مسکن دارید، با دکتر خود تماس بگیرید.
* از داروهایی که حاوی بوتال بیتال یا مخدرها هستند استفاده نکنید.
* از مسکن کمتر از ۱۵ روز در ماه استفاده کنید.
* استفاده از تریپتان یا مسکن های ترکیبی را به کمتر از نه روز در ماه محدود کنید.
ضمن این که رعایت نکات زیر نیز روش های خوبی برای خود مراقبتی می باشند:
* ورزش کنید. فعالیت بدنی باعث می شود که بدن مواد شیمیایی تولید کرده که ارسال سیگنال های درد به مغز را متوقف می کنند. پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری برای این کار مفید هستند. برای جلوگیری از آسیب، این ورزش ها را به آرامی شروع کنید.
* استرس خود را کاهش دهید.
* سعی کنید از یوگا، مدیتیشن، گوش دادن به موسیقی، خواندن کتاب و یا حمام آب گرم استفاده کنید.
* وزن کم کنید. چاقی می تواند به سردرد کمک کند. بنابراین کاهش وزن، برای کنترل درد مفید است.
* سیگار نکشید.
* سابقه سردردهای خود را در یک دفترچه یادداشت کنید.
* به اندازه کافی بخوابید.
* هیچ کدام از وعده هایی غذایی خود را حذف نکنید.