سندرم تونل کارپال چیست؟

سندروم تونل کارپال ( به انگلیسی: Carpal tunnel syndrome یا به اختصار CTS) گیر افتادگی و فشرده شدن عصب در داخل تونل کارپال می باشد. این سندروم همچنین به سندروم تایپیست ها معروف است! (علت را در ادامه خواهیم فهمید)

این عصب حس انگشت شست، انگشت اشاره، وسط و بخشی از انگشت حلقه را فراهم می کند. همچنین حرکت عضلاتی که به انگشت شست می روند را نیز امکان پذیر می کند. سندروم تونل کارپال می تواند در هر دو دست اتفاق بیوفتد.

ورم یا التهاب در محل مچ دست باعث فشردگی این عصب می شود و تونل کارپال را ایجاد می کند. این فشردگی می تواند منجر به حس گز گز، ضعف و بی حسی در سمت انگشت شست بشود.

این سندروم، سندرومی نسبتا شایع است و خانم ها را ۲ برابر بیشتر از آقایان درگیر می کند. بیشتر افراد درگیر میانگین سنی ۵۴ سال را دارند.

تونل کارپال چیست و چه چیزهایی را در برمی گیرد؟

تونل کارپال یک ساختار محکم استخوانی-فیبری است که از استخوان های مچ و لیگامان (رباط) عرضی ساخته شده است. این ساختار همانطور که از اسمش پیداست مانند تونلی می ماند که اجزایی از درون آن عبور می کنند و از ساعد وارد دست می شوند.

مجموعا ۹ تاندون از طریق این تونل از ساعد وارد دست می شوند. علاوه بر اینها یک عصب و یک شریان هم از این طریق وارد دست می شود. نام این عصب، مِدیَن Median است. این عصب انگشت های شست، اشاره، وسط و نیمه ای از انگشت حلقه را عصب می دهد و حس آنها را تامین می کند. به علاوه این عصب به چندین عضله ی عموما مرتبط با شست هم عصب می دهد و پیام حرکتی را به آنها منتقل می کنند.

بنابراین، اگر این عصب تحت فشار قرار بگیرد، هم می تواند علائم حسی بدهد و در موارد شدیدتر منجر به ظهور علائم حرکتی شود. اگر به نحوه ی عصب دهی عصب مدین دقت کنید، در ادامه متوجه می شوید که به چه دلیل علائم اینگونه بروز می کنند!

عوامل بوجود آورنده سندروم تونل کارپال چیست؟

سندرم تونل کارپال در اثر فشرده شدن عصب مدین در مچ بوجود می آید که این ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. برای نمونه، این فشره شدن ممکن است در اثر ضربه باشد مثلا در اثر شکستگی انتهای ساعد و یا در اثر خم و راست کردن تکراری و طولانی مدت مچ دست و انگشتان این اتفاق بیافتد!

برخی از عوامل شایع مرتبط با سندروم تونل کارپال عبارتند از:

• دیابت
• بدعملکردی تیروئید
• تجمع آب در بدن از دوران بارداری یا یائسگی
• فشار خون بالا
• بیماری های خود ایمنی مثل روماتیسم مفصلی (یا آرتریت روماتوئید)
• شکستگی یا ضربه به مچ دست

سندروم تونل کارپال می تواند در اثر کشیدگی مکرر تشدید و بدتر بشود. حرکت بیش از حد مچ دست می تواند باعث فشردگی یا التهاب عصب مدین دست بشود. این علائم می تواند در نتیجه ی موارد زیر ایجاد شود:

• موقعیت مچ دست شما زمانی که از موس یا کیبورد استفاده می کنید.
• قرار گرفتن در معرض وسایلی که لرزش زیادی دارند به مدت طولانی
• هر حرکت تکراری که در آن مچ دست بیش از حد در حالت کشیده قرار دارد مثل تایپ کردن

سندروم تونل کارپال چه علائمی دارد؟

این علائم معمولا در نتیجه ی فشردگی در مسیر عصب مدین ایجاد می شود. دست شما ممکن است در طول روز مکررا به خواب برود و اشیاء از دست شما بیوفتد. دیگر علائم شامل:

• درد، بی حسی و گزگز در قسمت هایی که توسط این عصب تغذیه می شوند؛ یعنی، در انگشت های شست، اشاره، وسط و انگشت حلقه در سمت کف دست، احساس می شود. این علائم می تواند در همه ی این انگشتان باشد یا فقط در یک یا چندتای آنها باشد.
• درد و بی حسی هنگام شب هم از علائم شایع آن است. درد های شبانه عموما به خاطر خم بودن یا باز بودن طولانی مدت مچ دست در زیر سر یا بالشت فرد اتفاق می افتد.
• کار های معمول روزانه مثل رانندگی، نگه داشتن فنجان و تایپ کردن هم ممکن است درد را بدتر کند.

درد و بی حسی گاهی اوقات با ماساژ دادن دست و یا تکان دادن آن، بهتر می شود.

شدت

1. خفیف: در این حالت، علائم گاهی ظاهر می شوند و گاهی احساس نمی شوند. و حس لامسه هم کاهش پیدا کرده است.
2. متوسط: علائم اغلب حضور دارند و عضلات شست ضعیف شده اند.
3. شدید: علائم همیشه حضور دارند، حس کاهش یافته است و عضلات شست به نظر لاغرتر شده اند.

عوامل مستعد کننده سندروم تونل کارپال

دیالیز، بارداری و استفاده از قرص های جلوگیری ممکن است فرد را مستعد این سندرم کند. با این حال CTS (یا همان سندروم تونل کارپال) به دنبال بارداری، موقتی است و خود به خود خوب می شود و جراحی نیاز ندارد.

دیابت، کم کاری تیروئید و مصرف الکل بطور کلی اعصاب محیطی را آسیب می زنند. و در نتیجه اگر به این دلایل آسیب ایجاد شده باشد، فقط عصب مدین را تحریک نمی کند و اختلال در اعصاب دیگر هم وجود دارد.

راه های پیشگیری از سندروم تونل کارپال

اگر مدت کوتاهی است که این علائم را تجربه کرده اید و یا شغلی دارید که شما را در معرض سندرم تونل کارپال قرار می دهد، نکات زیر کمک می کند که فشار از روی عصب برداشته شود و از ابتلا به CTS و یا بدتر شدن علائم، جلوگیری کند:

• ملایم تر کار کنید!

در طول روز به دستان خود بیشتر توجه کنید. دقت کنید که موقع گرفتن اشیا، چقدر نیرو وارد می کنید؟! به اندازه ی کافی نیرو وارد می کنید، یا بیش از اندازه ی مورد نیاز دستتان را سفت می کنید؟ یا موقع تایپ کردن، انگشتان خود را محکم روی صفحه کلید فشار می دهید یا فقط به آرامی انگشتانتان را روی صفحه کلید حرکت می دهید؟
در طول روز حواستان به دست هایتان باشد و سعی کنید تا جایی که امکان دارد حرکات را با کمترین نیرو و ملایم تر انجام دهید.

• بین کار به خودتان استراحت بدهید!

بهتر است هر یک ساعت، ده دقیقه تا یک ربع به خودتان استراحت بدهید و دستتان را خم و راست کنید و حتی کشش بدهید. بخصوص اگر با دستگاه هایی کار می کنید که ویبره دارند یا باعث می شوند نیروی زیادی وارد کنید!

1. دستتان را مشت کنید، و بعد انگشتانتان را روی دستتان بلغزانید تا جایی که مشتتان کاملا باز شود و یا
2. دستتان را مشت کنید، و بعد مشتتان را باز کنید طوری که انگشتانتان در حالت کشیده قرار بگیرند و از هم فاصله بگیرند.

تشخیص سندروم تونل کارپال چگونه است؟

پزشک شما با تاریخچه گیری، ارزیابی فیزیکی و دیگر تست ها به تشخیص سندروم تونل کارپال خواهد رسید.

ارزیابی فیزیکی به بررسی جزئی مچ دست، آرنج، شانه و گردن شما می پردازد و هر علت دیگری از فشردگی عصب را بررسی می کند. همچنین مچ دست شما را به خوبی بررسی می کند تا هرگونه علامتی از التهاب، دفورمیتی یا بدشکلی و… را ارزیابی کند.

همچنین سرعت انتقال پیام عصبی را در عصب دست می توانند ارزیابی کنند. اگر در این بررسی سرعت حرکت پیام عصبی در دست پایین باشد، می تواند نشان دهنده ی سندروم تونل کارپال باشد.

درمان سندروم تونل کارپال چیست؟

درمان های موجود برای این سندروم به دو دسته ی غیر تهاجمی و تهاجمی تقسیم می شود. برای تمامی بیماران به جز در مواردی که سندرم تونل کارپ در اثر ضربه ایجاد شده باشد، ابتدا درمان غیر تهاجمی انجام می شود. (درمان های تهاجمی؛ یعنی، درمان هایی که در آنها پوست باز می شود مثل جراحی.)

درمان های غیر تهاجمی برای سندرم تونل کارپال شامل موارد زیر می باشد:

• فیزیوتراپی
• اسپیلنت

اسپیلنت شبانه و در صورت امکان روزانه داده می شود تا مچ را صاف نگه دارد. درواقع اسپلینت همان مچ بندی است که در تصویر فوق مشاهده می فرمایید. این اسپلینت با صاف نگه داشتن مچ دست کمک می کند مفصل کمتر حرکت کند. در نتیجه به مرور فشار از روی دست کاسته شده و بهبودی مشاهده می شود.

درمان های تهاجمی برای سندروم تونل کارپال شامل:

• تزریق کورتیزون

تزریق کورتیزون هم می تواند بهبودی موقت ایجاد کند اما اثر آن معمولا بعد از ۲ تا ۴ ماه از بین می رود. دارو های ضد التهابی هم ممکن است برای کاهش التهاب استفاده شوند اما به اندازه ی تزریق کورتیزون، موثر نیستند. 

• جراحی

فیزیوتراپی در سندروم تونل کارپال

قبل از جراحی

فیزیوتراپی یکی از  موثرترین درمان هایی است که برای این سندروم وجود دارد و در شرایطی که علائم حرکتی حضور ندارند و عضلات شست سالم اند، می تواند بهترین گزینه باشد. هر چه سریع تر مداخله شود، درمان موفق تر خواهد بود.

فیزیوتراپی، علائم مربوط به سندرم تونل کارپ را از طریق تمرینات لغزاندن عصب و همچنین لغزاندن تاندون ها در کنار هم کاهش می دهد.

در این درمان، علاوه بر عصب و عضلات مرتبط، مفاصل  آن ناحیه هم بررسی می شود و موبیلیزیشن ( انجام حرکات داخل مفصلی به صورت جزء به جزء)  مفصل هم انجام می شود.

به علاوه تمرینات تقویتی هم برای عضلات حرکت دهنده ی آرنج و مچ در دامنه ی بدون درد و علامت یاد داده می شود. فقط در کسانی که برای مدت طولانی به این سندرم مبتلا هستند و با درمان های غیر تهاجمی نتیجه نگرفته اند، جراحی نیاز می شود.

بعد از جراحی

بعد از جراحی، فیزیوتراپی برای رسیدن به بهبودی کامل نیاز است. توانبخشی بعد از جراحی شامل نکاتی در ارتباط با نگه داری صحیح از زخم و در صورت نیاز ماساژ بافت اسکار را هم شامل می شود.

تمرینات لغزاندن تاندون ها ضروری است که هم به افزایش دامنه ی حرکتی کمک می کند و هم با حرکت دادن تاندون ها در کنار یکدیگر، از چسبیدن آنها به همدیگر جلوگیری می کند.

بنابراین، به مرور درد کم می شود و حرکات دست برمی گردد. حساسیت زخم جراحی کم می شود و باعث می شود محل جراحی نرم تر شود. بعد به تدریج روی قدرت عضلات دست کار می شود. تا کم کم فرد بتواند کار های خودش را با دستش انجام دهد.

جراحی سندروم تونل کارپال

دو روش برای درمان جراحی این سندرم وجود دارد.

1. جراحی اندوسکوپیک: این روش با برش جراحی کوچک انجام می شود.
2. جراحی باز: غالبا این روش ترجیح داده می شود. در روش دوم احتمال بروز عوارض کمتر است و به همین دلیل ارجحیت بیشتری دارد.

در روش جراحی، لیگامان عرضی را برش می زنند و از این طریق فشار را از روی عصب مدین بر می دارند.

بعد از جراحی مچ دست را برای مدت کوتاهی بی حرکت می کنند. این بی حرکتی معمولا طولانی تر از ۲ هفته نیست. بی حرکتی طولانی تر از دو هفته احتمال عوارضی مثل ایجاد سفتی و جلوگیری از حرکت تاندون ها و عصب را افزایش می دهد.

از آنجایی که هدف از این جراحی ترمیم تاندون و عصب نیست و کاری با این اجزا ندارد، حرکت منعی ندارد و می توان تمرین ها را کم کم شروع کرد.