پارگی روتاتور کاف به انگلیسی: ( rotator cuff tear) آسیب یک یا چند تاندون یا عضله از مجموعه روتاتور کاف شانه است. علائم ممکن است شامل درد شانه (که اغلب با حرکت بدتر می شود) و ضعف باشد. همچنین ممکن است توانایی افراد را برای مسواک زدن یا پوشیدن لباس محدود شود. شاید صدای کلیک نیز حین حرکت بازو شنیده شود.
پارگی‌ها ممکن است به دلیل یک فشار ناگهانی، یا به تدریج و در طول زمان رخ دهد. عوامل خطر شامل فعالیت‌های تکراری خاص، سیگار کشیدن و سابقه خانوادگی این بیماری است. تشخیص بر اساس علائم، معاینه و تصویربرداری پزشکی است.
روتاتور کاف تشکیل شده است از:
-
سوپرااسپیناتوس supraspinatus
-
اینفرااسپیناتوس infraspinatus
-
ترس ماینور teres minor
-
ساب‌اسکاپولاریس subcapularis
آسیب سوپرااسپیناتوس بیشترین شیوع را دارد.
انقباض این عضلات موجب می شود سر استخوان بازو در حفره گلنوئید فشرده شده و مفصل شانه محکم و پایدار شود. این عضلات همچنین کمک می کنند تا بازو به بالا برود یا بچرخد. تاندون عضله سوپرااسپیناتوس در بالای مفصل شانه، تاندون عضله اینفرااسپیناتوس در پشت آن و تاندون عضله ساب اسکاپولاریس در جلوی مفصل شانه قرار دارد. مهم ترین این تاندون ها که در آسیب های روتاتور کاف آسیب میبیند تاندون عضله سوپرااسپیناتوس است.
علت پارگی روتاتور کاف
پارگی روتاتور کاف ممکن است بدنبال یک ضربه ناگهانی به ناحیه شانه بوجود آید که بدنبال آن بیمار بمدت چند ماه دچار درد شانه میشود. با اینحال اکثر پارگی ها بدنبال ضربات خفیف ولی مکرری که در مدت چند سال به شانه وارد میگردد ایجاد میشود. علت اصلی این ضربات مکرر، بد کار کردن با شانه و رعات نکردن اصول درست کار با اندام فوقانی است.در بسیاری فعالیت های بدنی که در آنها دست به بالای سر میرود فشارهای زیادی به ناحیه شانه و روتاتور کاف وارد میشود و همین عامل میتواند در دراز مدت موجب پارگی آن شود. ورزش هایی مانند بیس بال، تنیس، وزنه برداری و پارو زدن از این دسته فعالیت ها هستند. این بیماری در سن بالای ۴۰ سال بیشتر است. در این سنین تاندون روتاتور کاف ضعیف شده و با فشارهای کمتری آسیب میبیند. عوامل زیر میتوانند موجب بروز بیشتر این عارضه شوند
-
با افزایش سن و بخصوص با انجام مکرر فعالیت های بدنی خاص، خونرسانی به تاندون کم شده و همین امر موجب ضعیف شدن تاندون گردیده و موجب میشود تاندون راحت تر پاره شود.
-
با افزایش سن و کاهش خونرسانی به تاندون توانایی آن در ترمیم هم کم میشود.
-
گاهی اوقات استخوان های اضافی که در سطح زیرین زائده آکرومیون بوجود میاید موجب فشار مداوم به تاندون شده و زمینه را برای آسیب به آن فراهم میکند.
-
پارگی روتاتور کاف اگر درمان نشود به مرور زمان گسترش یافته و بیشتر میشود. گرچه ممکن است این گسترش در ظاهر بدون درد و علامت باشد.
روتاتور کاف مجموعه ای از چهار عضله است که در اطراف مفصل شانه قرار گرفته و آن را پایدار میکنند. مفصل شانه به علت شکل آناتومیک آن ذاتا مفصل ناپایداری است. سر استخوان بازو نسبتا بزرگ و حفره گلنوئید که سر استخوان بازو در آن قرار میگیرد کوچک و کم عمق است. پس مفصل پایداری زیادی ندارد. پایداری مفصل شانه عمدتا به توسط رباط ها و عضلات اطراف آن تامین میشود که مهمترین عضلات در این بین عضلات روتاتور کاف هستند. عضلات سوپرااسپیناتوس، اینفرااسپیناتوس، ترس مینور و ساب اسکاپولاریس دورتا دور مفصل شانه را گرفته و سر استخوان بازو را محکم درون حفره گلنوئید پایدار نگه میدارند.گاهی اوقات بدنبال ضرباتی که به مفصل شانه وارد میشود تاندون این عضلات پاره میشود.مکانیسم اصلی این پارگی گیر کردن تاندون روتاتور کاف در ناحیه شانه بین دو استخوان، یکی استخوان بازو و دیگری زائده آکرومیون ( که جرئی از استخوان کتف یا اسکاپولا بوده و در بالای سر استخوان بازو قرار میگیرد) است. وقتی که فرد سعی میکند دست خود را بالای سرش ببرد این دو استخوان به یکدیگر نزدیک می شوند. در این حال اگر این دو استخوان خیلی به یکدیگر نزدیک شوند ممکن است تاندون مشترک روتاتور کاف بین آنها گیر کرده و فشرده شود. اگر این فشردگی خیلی شدید باشد موجب پارگی ناگهانی تاندون میشود. این وضعیت بیشتر در جوانانی که درگیر فعالیت های شدید بدنی هستند دیده میشود.در سنین بالا معمولا مکانیسم پارگی قدری متفاوت است. در این سنین فشرده شدن تاندون با شدت کمتر ولی بطور مکرر ایجاد شده و موجب پارگی های خفیف تر در تاندون روتاتور کاف میشود که به مرور زمان و با تکرار ضربات گسترش یافته و شدیدتر میشود. همچنین همانطور که گفتیم با افزایش سن خونرسانی به تاندون کم شده و همین امر موجب ضعیف شدن تاندون گردیده و موجب میشود تاندون راحت تر پاره شده و توانایی آن در ترمیم هم کم میشود. این اتفاقات موجب میشود بافت تاندون بشدت ضعیف شود. در این حال فشار کمی با شانه مانند افتادن روی شانه و یا حتی فشار دادن یک در برای باز کردن آن هم میتواند موجب پارگی تاندون شود.
علائم پارگی روتاتور کاف در ناحیه مفصل شانه
مهمترین علائم این بیماری عبارتند از :
درد شانه
شدت درد شانه با بالا بردن دست بیشتر میشود و بعد از مدتی بیمار به علت درد نمیتواند دست را به بالای سرش ببرد. در این حال انجام بسیاری از فعالیت های روزمره مانند شانه زدن سر مشکل میشود.
محل درد شانه در پارگی روتاتور کاف
-
درد در هنگامی که دست خود را از بالای سر به پایین میاوریم
-
ضعیف و لاغر شدن عضلات اطراف شانه
-
ضعف دست وقتی میخواهیم دست را به بالای سر ببریم
-
صدا دادن شانه وقتی میخواهیم دست را حرکت دهیم
همانطور که گفته شد، این علائم ممکن است بطور ناگهانی و بدنبال وارد شدن یک ضربه به شانه مثل افتادن روی شانه بوجود آید و یا ممکن است بطور مزمن و در طی یک زمان طولانی تر ایجاد شود.در پارگی روتاتور کاف معمولاً درد در جلوی شانه است و ممکن است به بازو تیر بکشد. در ابتدا درد ممکن است خفیف بوده و فقط در حین بالا بردن دست ایجاد شود ولی بتدریج بیشتر شده بطوریکه ممکن است درد در حین استراحت هم وجود داشته باشد و یا ممکن است شبها وقتی بیمار روی شانه مبتلا میخوابد ایجاد شود.برای شروع ابداکشن ( ابداکشن شانه به معنای بالا آوردن اندام فوقانی از کنار تنه است و وقتی فردی هر دو اندام فوقانی را ابداکت میکند بدن او بصورت صلیب در آمده و امتداد طولی هر دو اندام فوقانی عمود بر امتداد طولی بدن قرار میگیرد) عضلات روتاتور کاف باید منقبض شوند تا سر استخوان بازو در حفره گلنوئید پایدار شود و سپس با انقباض عضله دلتوئید اندام در حالت ابداکشن قرار میگیرد.
ناتوانی در بالا آوردن دست
در پارگی کامل روتاتور کاف وقتی تاندون سوپرااسپیناتوس بصورت حاد و کامل پاره میشود بیمار توانایی شروع ابداکشن شانه را از دست میدهد ولی اگر اندام فوقانی او را در حالت ابداکشن قرار دهیم میتواند با انقباض عضله دلتوئید آنرا در همین حالت حفظ کند. از این پدیده میتوان بعنوان یکی از معاینات مهم پارگی کامل روتاتور کاف استفاده کرد.
تشخیص پارگی روتاتور کاف در ناحیه شانه
بعد از اینکه پزشک معالج در مورد علائم بیماری از بیمار اطلاعاتی را کسب کرد شانه را معاینه میکند. روش های تصویربرداری مثل ام آر آی میتواند به تشخیص کمک کند.
برای آنکه پزشک تشخیص دهد که روتاتور کاف شخص دچار پارگی شده یا تندینیت، یک بی‌حسی موضعی به شانه تزریق میکند. اگر شخص دچار تندینوپاتی شده باشد، داروی بی‌حسی باعث تسکین درد شده و معمولاً قدرت عضله به حد طبیعی‌اش برمی‌گردد. اما اگر روتاتور کاف پاره شده باشد، بی‌حسی درد را تسکین میدهد، اما عملکرد عضله بهبود نمی‌یابد.
در اکثر موارد، برای تشخیص تندینوپاتی نیازی به عکس رادیولوژی و سایر تست‌ها‌ی تصویربرداری نیست. البته، اگر بعد از انجام یک دوره درمان محافظه‌کارانه علائم شخص بهبود نیافتند، برای تأیید تشخیص، یک تست تصویربرداری (مانند، عکس رادیولوژی، اولتراسوند و یا ام‌آرآی) تجویز میشود.
معمولاً در مواردی که پزشک احتمال میدهد روتاتور کاف پاره شده، برای تأیید وجود پارگی یک تست تصویربرداری (اولتراسوند یا ام‌آرآی) تجویز میکند. عمدتاً، پارگی‌های کوچکتر با درمان‌های محافظه‌کارانه‌ای مثل استراحت، گذاشتن یخ و تمرینات کششی و تقویتی درمان می‌شوند.
درمان پارگی روتاتور کاف
تصمیم به نوع درمان به عوامل بسیاری مثل شدت ناراحتی بیمار، اینکه بیمار تا چه حد فعالیت بدنی شدید دارد، وجود دیگر بیماریها و ... وابسته است.
درمان غیر جراحی
در نصف موارد پارگی روتاتور کاف، درمان های غیر جراحی میتواند علائم بیماری را بهبود دهد. درمان های غیر جراحی گرچه در بعضی موارد میتواند درد و دامنه حرکتی شانه را بهبود دهد ولی تاثیری روی ضعف عضلانی ناشی از بیماری ندارد، وسعت پارگی ممکن است به مرور زمان بیشتر شود و لازم است بیمار سطح فعالیت های بدنی خود را کاهش دهد.
مهمترین درمان های غیر جراحی عبارتند از :
* کم کردن فعالیت هایی که در آن دست به بالای سر میرود
*استراحت دادن به شانه با مدتی آویزان کردن دست به گردن
*استفاده از داروهای ضد التهابی
*بندرت تزریق کورتیکواستروئید در شانه به توسط متخصص ارتوپدی
*درمان پارگی روتاتور کاف با فیزیوتراپی و انجام تمرینات نرمش هایی جهت تقویت عضلات شانه.
*فیزیوتراپی.
*تزریق اوزون.
*بلاک عصب با لیزر.
* رادیو فرکوئنسی (RF)
در مطب دکتر مؤمن‌زاده تمامی این خدمات با راهنمایی اولتراسوند انجام میگیرد.