درد حسی ناخوشایند و تجربهای عاطفی مرتبط به آسیب دیدن بافت است. ایجاد درد به بدن امکان میدهد تا واکنش نشان داده و از آسیب دیدگی بیشتر خود پیشگیری کند.انسان هنگامی احساس درد می‌کند که پیامی از سوی الیاف عصبی به مغز فرستاده می‌شود تا مورد تفسیر قرار گیرد.
تجربۀ درد در مورد هر انسانی متفاوت است و راههای متفاوتی از احساس درد و تفسیر و توصیف آن وجود دارد. این موضوع تعریف درد و درمان آن را با مشکل مواجه می‌کند.درد ممکن است کوتاه مدت یا درازمدت باشد، میتواند به یک منطقه محدود شود یا در سراسر بدن گسترش یابد.
درد هنگامی حس می‌شود که عصبهایی خاص که آسیب دیدگی بافت را کشف میکنند پیامهایی برای تفسیر اطلاعات در امتداد طناب نخاعی به مغز ارسال میکنند. این عصبها زیر عنوان نوسیسپتور شناخته میشوند. آنگاه مغز تصمیم میگیرد تا در مورد درد چه باید کرد.برای مثال اگر فرد سطحی داغ را لمس کند، پیامی از طریق یک آرک واکنشی در طناب نخاعی به حرکت درمیآید و سبب انقباض آنی عضلات می‌شود. این انقباض باعث می‌شود تا فرد دست خود را از سطح داغ دور کند.
این اتفاق به قدری سریع رخ میدهد که پیام درد حتی فرصت رسیدن به مغز را پیدا نمیکند. به هر جهت، پیام درد راه خود را به سوی مغز ادامه میدهد، و در آنجا این پیام سبب ایجاد حس ناخوشایند درد می‌شود.اینکه مغز انسان چگونه این پیامها را تفسیر می‌کند و قابلیت کانال ارتباطی میان نوسیسپتورها و مغز، چگونگی احساس درد توسط مردم را دیکته می‌کند.مغز در عین حال ممکن است مواد شیمیایی حس خوب مثل دوپامین را برای لحاظ کردن اثرات ناخوشایند درد ترشح کند.
انواع درد
درد ممکن است از نوع حاد یا مزمن باشد.درد حاد عموماً شدید و کوتاه مدت است. این درد راهی است که بدن برای هشدار دادن به فرد در مورد جراحت یا آسیب موضعی بافت در پیش میگیرد. درمان علت زیربنایی آسیب دیدگی به طور معمول باعث رفع این نوع درد می‌شود.ساز و کار "بجنگ یا در رو" در بدن توسط درد حاد تحریک می‌شود که اغلب نتیجۀ آن تسریع ضریان قلب و میزان تنفس است.
انواع مختلفی از درد حاد وجود دارد:
• درد سوماتیک دردی سطحی است که در ناحیۀ پوست یا بافتهای نرمی که درست زیر پوست قرار دارند احساس می‌شود.
• درد احشایی در دستگاههای داخلی بدن ایجاد و دیوارۀ داخلی حفرات موجود در بدن ایجاد می‌شود.
• درد ارجاعی در موضعی متفاوت از منبع ایجاد آسیب دیدگی احساس می‌شود، مثل مواردی که شانه بر اثر حمله قلبی دچار درد میگردد.
درد مزمن بیش از درد حاد به طول میانجامد. این نوع درد اغلب رفع نمیشود. درد مزمن ممکن است خفیف یا شدید باشد، میتواند همانند درد ارتریت ادامهدار باشد، یا میتواند مثل درد ناشی از میگرن به صورت متناوب ایجاد گردد. درد متناوب به صورت مکرر ایجاد می‌شود اما بین دوره‌های بروز درد وقفهای وجود دارد.
واکنش "بجنگ یا در رو" در نهایت در موارد درد مزمن متوقف می‌شود زیرا سیستم عصبی سمپاتیک که محرک این واکنشها محسوب می‌شود خود را با محرکهای درد سازگار می‌کند.
اگر موارد کافی از درد حاد بروز کند، آنها میتوانند تجمعی از پیامهای الکتریکی در سیستم عصبی مرکزی (CNS) ایجاد نمایند که اینها به نوبۀ خود میتوانند باعث تحریک بیش از حد فیبرهای عصبی شوند.
توصیف درد
راههای دیگر و تخصصیتری برای توصیف درد وجود دارد. این راه‌ها موارد زیر را شامل میشوند:
این درد جراحت یا آسیب دیـــــدگی را به عصبهای محیطی یا عصبهای پیرامونی میرساند که مغز و طناب نخاعی را به دیگر نقاط بدن متصل میکنند. این درد میتواند در اشکال درد شبه شوک الکتریکی، حساسیت، بیحسی، مور مور و ناراحتی بروز یابد.
درد شبح اندام:
این درد پس از قطع یک عضو بروز مییابد و به حس دردناک ایجاد شده توسط عضو قطع شده اشاره دارد. درد مزبور مبتلابۀ 70 درصد افراد دچار قطع عضو است.
این نوع درد اغلب توسط آنفارکتوس، آبسه، تومور، انــحطاط اعضاء یا خونریزی در مغز و طناب نخاعی ایجاد می‌شود. درد مرکزی مداوم است و میتواند طیفی از خفیف تا به شدت دردناک را شامل شود. بیماران دچار این نوع درد خبر از سوزش، کسالت، و احساس فشار در خود میدهند.دانستن چگونگی توصیف درد میتواند به فرد در راستای رسیدن به تشخیص بهتر کمک کند.
تشخیص درد
تشخیص درد به توصیف ذهنی یا سوبژکتیو درد از سوی فرد بستگی دارد. هیچ نوع مقیاس عینی یا ابژکتیو برای شناسایی نوع درد وجود ندارد، بنابراین دکتر نسبت به گرفتن تاریخچۀ درد اقدام می‌کند.
بیمار قادر خواهد بود تا وضعیت خود را به شرح زیر توصیف کند:
• مشخصات تمام دردهایی که توسط فرد احساس می‌شود شامل احساس سوزش، نیشدار بودن یا خفقانآور بودن درد
• محل بروز درد، کمیت آن، و انتشار درد، یا آنجایی که درد احساس می‌شود، و اینکه درد چه حسی ایجاد می‌کند و نیز اینکه در هنگام گسترش در چه محدودهای احساس می‌شود
• چه عواملی سبب تشدید و تخفیف درد میشوند
• چه هنگامی درد در سراسر بدن بروز می‌کند
• تأثیر درد بر عملکرد روزمره و کیفیات خلقی فرد
• درک و دریافت فرد از درد خود
برخی سیستمها برای شناسایی و درجهبندی درد ابداع شدهاند اما مهمترین عمل در رسیدن به تشخیص صحیح در مورد درد ارتباط تنگاتنگ ایجاد شده میان بیمار و پزشک است.
اندازه‌گیری درد
برخی از مقیاسهای اندازه‌گیری درد عبارتند از:
• مقیاس عددی درد (NRS) : این روش درد را در مقیاسی از صفر تا 10 درجهبندی می‌کند، که در آن صفر به معنی فقدان وجود درد و 10 به عنوان بیشترین درد قابل تصور تعریف می‌شود. این مقیاس برای پیمایش یا اندازه‌گیری تغییرات سطح درد در پاسخ به درمان یا وضعیتهای تخریب کننده مفید است.
• مقیاس توصیف شفاهی (VDS) : این مقیاس ممکن است برای اندازه‌گیری درد در کودکان دچار اختلال شناختی، سالمندان یا مردم دچار اتیسم و دیسلکسی به کار رود. به جای ارقام، انواع سؤالات برای تنگتر کردن دامنۀ تشخیص درد احساس شده توسط بیمار مورد استفاده قرار میگیرد.
• مقیاس چهره: در این مورد یـک سری چهره به فرد دچار درد نشان داده می‌شود که طیفی از چهره‌های پریشان تا شادمان را شامل می‌شود. این روش عمدتاً در مورد کودکان استفاده می‌شود و نشان داده شده که در مورد افراد دچار اتیسم نیز مفید است.
• فهرست مختصر درد: این روش یک پرسشنامۀ مشروح است که برای اندازه‌گیری اثرات درد بر خلقیات، فعالیت، الگوهای خواب، و چگونگی تأثیر درد بر روابط بین فردی بیمار مورد استفاده قرار میگیرد. مقیاس مزبور در عین حال نمودار زمانبندی درد را برای کشف الگوهای مطرح در آن تهیه می‌کند.
• پرسشنامۀ درد مکگیل: این روش مردم را تشویق می‌کند تا لغاتی را از بیست گروه لغوی برای رسیدن به درکی عمقی از چگونگی احساس درد انتخاب کنند. برای مثال گروه 6 شامل "کشیدگی، کندن، آزار دهندگی" و گروه 9 شامل "خفقان، ناسور، آزار دهنده، کسل کننده، سنگین" است.
دیگر نشانگرهای درد
وقتی مردم دچار اختلالات شناختی قادر به توصیف دقیق درد خود نیستند، باید شاخصهای روشنی در صورت وجود درد در بین باشد که عبارتند از:
• بیقراری
• گریه کردن
• نالیدن و مویه کردن
• در صورت نمود یافتن
• مقاومت در برابر مراقبت
• کاهش فعل و انفعال اجتماعی
• افزایش حالت سرگردانی
• امتناع از خوردن غذا
• مشکلات خواب
اگر مورد قابل درمان باشد، دکتر یا به درمان علت زیربنایی یا مشکل موجب درد خواهد پرداخت یا برای درمان، داروهای ضد درد را برای مدیریت وضعیت تجویز خواهد کرد.
درمان و مدیریت
دردهای مختلف به روشهای متفاوتی مورد درمان قرار میگیرند. درمانی که برای یک نوع درد مناسب است ممکن است برای تخفیف نوع دیگری از درد نامؤثر باشد.
درمان درد حاد اغلب مواقع شامل استفاده از دارو است.داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs) نوعی داروی ضد درد هستند که میتوانند باعث کاهش درد شده و به بازگشت فرد به فعالیتهای روزمره زندگی کمک کنند. این داروها برای دردهای حاد خفیف مثل سردرد، کشیدگیهای جزئی و دردهای پشت مناسبند.
داروهای مزبور میتوانند التهاب موضعی و درد ناشی از تورم را تخفیف دهند. این داروها میتوانند عوارضی جانبی برای سیستم گوارشی ایجاد کنند که از جملۀ آنها میتوان به خونریزی اشاره کرد. دکتر دوزهای بالای دارو را مورد پایش قرار میدهد.مردم همیشه باید پیش از آغاز مصرف داروهای ضد درد شرح روی بستهبندی داروها را به دقت مطالعه کنند و از دوزهای ماکزیمم مصرف آنها باخبر باشد. هرگز نباید دارو به میزان بیشتر از دوز توصیه شده مصرف شود.مخدرها برای موارد شدید دردهای حاد مثل دردهای ناشی از جراحی، سوختگی، سرطان، و شکستگی استخوان تجویز می‌شود. مخدرها بسیار اعتیادآورند و سبب بروز علایم ترک میشوند و به مرور زمان اثربخشی آنها کاهش پیدا می‌کند.در موارد ترومای شدید و موقعیتهای دردآور، دکتر به دقت دوز دارو را مدیریت کرده و تجویز می‌کند و به تدریج دوز دارو را کاهش میدهد تا اثرات ترک دارو به حداقل برسد.
بیماران باید در مورد گزینه‌های دارویی به دقت با دکتر مشورت کنند، و به شرایط مرتبط به وضعیت و داروهای مصرفی آشنا شوند. COPD، بیماری کلیه، مشکلات کبدی، اعتیاد قبلی به مواد مخدر و زوال عقل مواردی هستند که ممکن است توسط مخدرها شدیداً تحت تأثیر منفی قرار گیرند.اغلب اوقات پزشک میتواند اختلال زیربنایی را شناسایی و درمـــان کند. برای مثال اگر یک عفونت عامل ایجاد گلو درد باشد، آنتیبیوتیکها میتوانند عفونت را برطرف کرده و باعث از بین رفتن درد شوند.
جایگزینهای دارو
طیفی از درمانهای غیر دارویی میتوانند به تخفیف درد کمک کنند که از جملۀ آنها میتوان موارد زیر را نام برد:
• بلوک کردن عصب
• رواندرمانی
• تحریک الکتریکی عصب ترانسکوتانئوس (TENS)
• لیزر
• بیوفیدبک (زیستبازخورد(
• درمان ریلکسیشن
• فیزیوتراپی
• سرما درمانی و گرما درمانی
• طب سوزنی
• استراحت