آمار نشان می دهد که حدود ۹۰ درصد بالغین در طول زندگی خود کمردرد را تجربه می کنند. بنابراین به احتمال زیاد شما هم دچار چنین وضعیتی شده اید. یادتان می آید؟ کمی فکر کنید... ۳ ۲ روز از شدت کمردرد نمی توانستید خم و راست شوید، حتی پایتان را هم نمی توانستید بلند کنید. پسرخاله تان که برای دیدن شما آمده بود، می گفت حتما دیسک کمر دارید، اما شوهرخاله تان مخالف بود. اول کمی شما را برانداز کرد و بعد با یک حالت فیلسوف مابانه گفت:<قطعا مشکل از سیاتیک است.> شما هم بالاخره بعد از یک هفته خوب شدید و آخرش هم نفهمیدید مشکل شما سیاتیک بوده یا چیز دیگر. اما یک توصیه مهم: اگر یکی از دوستان شما کمردرد گرفت و شما خواستید کلاس بگذارید و بگویید مشکل او سیاتیک است، به این هم فکر کنید که تنها علت ۵ درصد کمردردها، سیاتیک است!
● سیاتیک، نام یک عصب است
اصطلاح سیاتیک در حقیقت مربوط به دردی است که در طول عصبی به همین نام انتشار می یابد. این عصب طولانی ترین عصب داخل بدن شما است که از لگن تا انتهای پا ادامه دارد و در طول مسیر خود به شاخه های متعددی تقسیم می شود. هرگونه فشار بر روی این عصب می تواند باعث ایجاد درد در تمام طول عصب شود (یعنی مسیری که از کمر شروع می شود و از پشت پا پایین می آید و تا پاشنه پا می رسد.) البته علائم ممکن است از یک درد خفیف تا ناتوانی و از کارافتادگی کامل متغیر باشد و گاهی ممکن است با احساس خارش، سوزش، بی حسی و ضعف عضلانی هم همراه باشد.
این درد به طور تدریجی شروع شده و با گذشت زمان افزایش می یابد و در هنگام نشستن، برخاستن، عطسه و یا سرفه کردن بدتر می شود. ویژگی آن هم این است که معمولا فقط یکی از اندام های تحتانی شما را درگیر می کند. در موارد خیلی شدید بیماری، شاید حتی کنترل مثانه و یا روده نیز از دست برود. این وضعیت اخیر، بسیار نادر، اما بسیار خطرناک است.
● درد سیاتیک از کجا می آید؟
شایع ترین علت بیماری سیاتیک، بیرون زدن دیسک بین مهره ای و فشار آن بر روی ریشه های عصبی است که به آن فتق دیسک بین مهر ه ای نیز گفته می شود. دیسک های بین مهره ای صفحاتی از جنس غضروف هستند که مهره ها را از هم جدا می کنند. دیسک های سالم، ستون مهره ها را انعطاف پذیر نگاه داشته و کمک می کنند تا مهره ها بتوانند به راحتی بر روی هم بلغزند.
با افزایش سن، این دیسک ها شروع به تحلیل رفتن می کنند و خشک و تاحدی شکننده می شوند. این مسئله موجب بیرون رانده شدن دیسک از محل خود (فتق) و فشار آن بر روی ریشه عصبی و در نتیجه بروز علائم بیماری سیاتیک می شود. البته به غیر از فتق دیسک بین مهره ای، عوامل دیگری نیز باعث ایجاد درد سیاتیک می شوند. مثلا تنگی ستون مهره ها در قسمت کمری و نیز بیماری اسپوندیلولیستزی (که در آن یک مهره به آرامی بر روی مهره دیگر و رو به جلو می لغزد) می توانند باعث ایجاد علائم بیماری شوند. نشانگان پیریفورمیس هم نام اختلالی است که در اثر اسپاسم عضله ای به همین نام ایجاد می شود.
این عضله در نزدیکی عصب سیاتیک قرار دارد و اسپاسم آن باعث فشار بر عصب و بروز درد سیاتیکی می شود. سایر علل ایجادکننده بیماری سیاتیک عبارتند از: تومورهای نخاعی که بر روی ریشه های عصبی فشار وارد می کنند، سوانحی نظیر تصادفات اتومبیل و یا ضرب دیدن ستون مهره ها که موجب آسیب به اعصاب می شوند و تومورهای خود عصب سیاتیک که البته بسیار شایع هستند. در برخی موارد هم هیچ گاه علتی جهت بیماری سیاتیک یافت نمی شود.
چه کسانی دچار درد سیاتیک می شوند؟
مهم ترین عوامل خطر برای بیماری سیاتیک عبارتند از:
▪ سن: تغییرات وابسته به سن درستون مهره ها شایع ترین علت بیماری سیاتیک هستند. تحلیل رفتن دیسک های بین مهره ای کمری از سن ۳۰ سالگی شروع می شود ولی تنگی های ستون مهره ای که یک علت دیگر بیماری سیاتیک هستند اغلب افراد را در سنین بالاتر از ۵۰ سال درگیر می کنند.
▪ شغل: افرادی که شغلشان نیاز به چرخش مکرر کمر دارد، آنهایی که بارهای سنگین حمل می کنند و کسانی که به مدت طولانی رانندگی می کنند، بیش از سایر افراد دچار بیماری سیاتیک می شوند.
فعالیت های فیزیکی: افرادی که برای مد ت های طولانی می نشینند و یا یک زندگی راکد و کم فعالیت را دنبال می کنند نسبت به افراد فعال تر، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک هستند.
▪ فاکتورهای ژنتیکی: دانشمندان ۲ ژن را شناسایی کرده اند که تصور می رود وجود آنها باعث استعداد برخی افراد به بروز بیماری سیاتیک می شود. علاوه بر موارد فوق، افراد مبتلا به بیماری دیابت نیز به دلیل آسیب و تخریب عصبی که در اثر دیابت در آنها ایجاد می شود، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک هستند.
● زمان مراجعه به پزشک
بیماری خفیف معمولا با کمی صبر و حوصله خودبه خود از بین می رود. ولی اگر بیماری شما با کارهایی که انجام دادید بهبود نیافت و یا آنکه درد شما بیش از ۶ هفته طول کشید،باید به پزشک مراجعه کنید. در مواردی هم که درد شما از ابتدا بسیار شدید است و یا روزبه روز بدتر می شود، باید به پزشک مراجعه کنید.
در مواردی هم که درد شما به دنبال یک آسیب شدید نظیر یک تصادف اتومبیل ایجاد شده و یا اگر علاوه بر درد، دچار مشکلاتی در اجابت مزاج شده اید و یا اینکه درد شما شدید و ناگهانی و همراه با بی حسی و ضعف عضلات کمر و یا پا است، هیچ گونه تاخیری در مراجعه به پزشک جایز نیست.
برای تشخیص بیماری سیاتیک، پزشک از شما در مورد سابقه بیماریتان سوال خواهد کرد و سپس یک معاینه بالینی کامل با توجه ویژه به ستون مهره ها و پاهای شما انجام خواهد داد. در طی معاینه به طور معمول چندین آزمون پایه ای، جهت بررسی قدرت عضلات و رفلکس های شما انجام می شود. مثلا پزشک از شما می خواهد که بر روی انگشتان پا و یا پاشنه پایتان راه بروید و یا اینکه به صورت طاق باز دراز بکشید و به آرامی یک پای خود را به صورت مستقیم بالا ببرید. دردی که در اثر بیماری سیاتیک ایجاد می شود، معمولا در اثر این فعالیت ها بدتر می شود. تصویربرداری هم از رایج ترین اقداماتی است که برای تشخیص بیماری شما انجام می شود.