بلاک گانگلیون اسفنوپلتاین (Sphenopalatine)
بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد. گانگلیون ها گره های عصبی هستند که از آن ها شاخه های مختلف عصبی خارج می شوند. گانگلیون اسفنوپلتاین در انتهای حفره بینی قرار دارد و به ساختار های عصبی مهمی در صورت و گردن، از جمله گانگلیون گاسرین (gasserian)، عصب صورتی (Facial)، عصب سه قلو (trigeminal)، شبکه عصبی کاروتید و شبکه عصبی گردنی شاخه هایی می دهد. روی این گانگلیون توسط بافت همبند بسیار نازک (در حد 1 میلی متر) پوشیده شده است. گانگلیون اسفنوپلتاین و شاخه های خارج شونده از آن.
کاربرد ها از این بلاک برای درمان سردرد های حاد میگرنی، سردرد های حاد کلاستر و بسیاری از نورالژی (اختلال اعصاب که باعث درد می شود) های صورت استفاده می شود. از جمله دیگر کاربرد های این بلاک درمان سردرد های میگرنی و کلاستر مزمن است. روش های تخریب کامل گانگلیون و ایجاد بلاک دائمی برای درد های خاصی مانند درد ناشی از سرطان، و ندرتا درد های صورت و میگرنی که به دیگر روش های درمانی جواب نمی دهند استفاده می شوند. راه های مختلفی برای تخریب گانگلیون وجود دارد از جمله استفاده از مواد تخریب کننده عصب به جای مواد بی حسی، و استفاده از امواج رادیویی.
روش های مختلف بلاک گانگلیون اسفنوپلتاین: Transnasal (از طریق بینی) از طریق سوراخ greater plataine در کام دهان Lateral (از سمت خارجی صورت) تخریب با امواج رادیویی روش transnasal در این روش با کشیدن ماده بی حس کننده موضعی روی بافت همبند روی گانگلیون بلاک انجام می شود. بیمار به پشت دراز می کشد و سوراخ بینی برای تایید عدم وجود پولیپ یا تومور یا جسم خارجی در آن بررسی می شود. سپس با سرنگ مقدار کمی لیدوکائین داخل هر سوراخ بینی ریخته می شود و از بیمار خواسته می شود تا محلول را با نفسش بالا بکشد. این کار باعث بیحسی بینی و همزمان راحت تر شدن عبور اپکلیکاتور (تکه چوب کوتاهی که سر آن پنبه کوچکی وجود دارد) می شود. سپس با اپلیکاتور ماده بی حسی روی گانگلیون قرار داده می شود: برای 20 دقیقه اپلیکاتور داخل بینی بیمار باقی می ماند و سپس خارج می شود. عوارض جانبی این روش: شایع ترین عارضه این روش خونریزی بینی است که عارضه مهمی نیست و با دقت در داخل بردن اپلیکاتور به راحتی می توان جلوی آن را گرفت. عارضه دیگر جذب مقداری از ماده بی حسی به داخل گردش خون بیمار است که باعث افت اندک فشار خون بیمار می شود و می تواند به صورت سرگیجه بعد از بلند شدن از حالت نشسته بروز کند. این عارضه گذار است و به سرعت برطرف می شود. بلاک از طریق سوراخ greater plataine در سقف کام این روش درمواردی کابرد دارد که به دلیل آسیب دیدگی بینی یا وجود پولیپ تا تومور داخل آن امکان دسترسی به گانگلیون اسفنوپلتاین از طریق بینی ممکن نباشد. سوراخ greater platatine در سقف کام دهان قرار دارد. در این روش بیمار به پشت دراز می کشد و پزشک با سوزنی خاص که حاوی ماده بی حسی است تزریق را به گانگلیون اسفنوپلتاین انجام می دهد: بلاک از طریق lateral (از سمت خارج صورت) این روش درمواردی کابرد دارد که به دلیل آسیب دیدگی بینی یا وجود پولیپ تا تومور داخل آن امکان دسترسی به گانگلیون اسفنوپلتاین از طریق بینی ممکن نباشد. همچنین این روش برای مواقعی که نیاز به تخریب کامل گانگلیون، با مواد تخریب کننده عصب یا امواج رادیویی، برای بلاک دائمی است کابرد دارد. در این روش بعد از تزریق بی حسی موضعی در محل ورود سوزن، سوزن اصلی که حاوی مواد بی حس کننده است وارد صورت و سپس گانگلیون اسفنوپلتاین می شود. در حین این پروسه می توان از دستگاه تصویر برداری فلوروسکوپی برای اطمینان از ورود سورن به محل صحیح استفاده کرد. تصویر فلوروسکوپی: بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک سوزن تزریق انجام می شود.
عوارض جانبی این روش: یکی از عوارض این روش جذب مقداری از ماده بی حسی به داخل گردش خون بیمار است که باعث افت اندک فشار خون بیمار می شود و می تواند به صورت سرگیجه بعد از بلند شدن از حالت نشسته بروز کند. این عارضه گذار است و به سرعت برطرف می شود. عارضه احتمالی دیگر این روش تشکیل هماتوم در محل تزریق است. هماتوم فضایی تو خالی در بافت است که با خون پر شده است. هماتوم ها خود به خود بعد از مدتی از بین می روند. مزایا این سه روش: به دلیل سادگی، این روش برای پایان دادن حملات سردرد میگرنی و کلاستر (خوشه ای) کابرد فراوانی دارد. در حملات حاد سردرد از این روش به همراه گذاشتن اکسیژن 100 درصد برای تنفس بیمار استفاده می شد. این بلاک باید به مدت 5 روز روزانه تکرار شود تا به صورت کامل جلوی حمله سردرد گرفته شود.