بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد و با تزریق مواد بی حسی و در مواردی همراه با کورتیکواستروئید انجام می شود.
آناتومی فضای ساب آراکنوئید:
نخاع، در تمام طول خود، از جمله در ستون فقرات کمری با سه لایه پوشیده شده است. این سه لایه از خارج به داخل عبارت اند از سخت شامه، عنکبوتیه (Arachnoid، آراکنوئید) و نرم شامه. به فضای بین لایه عنکبوتیه و نرم شامه فضای ساب آراکنوئید گفته می شود.
برای اینکه سوزن به این فضا برسد باید از بین مهره های ستون فقرات و عضلات و لیگامان (بافت همبند که استخوان ها را به یک دیگر متصل می کند) های آن عبور کند.
کاربردها:
از این بلاک برای تشخیص منشا سندروم های درد در قسمت تحتانی شکم، کمر،کشاله ران، مثانه، ناحیخ تناسلی، مقعد، و پاها استفاده می شود. بسته به محل انجام انجام بلاک و با توجه به پاسخ دادن یا عدم پاسخ بیمار به بلاک می توان منشا درد را مشخص کرد به این صورت که درصورت کنترل شدن درد، پیام های درد از عصب نخاعی ای که بلاک شده است منتقل می شدند. یکی از کاربرد های این بلاک ایجاد بی حسی موضعی برای جراحی این نواحی است. اگر تخریب اعصاب نخاعی برای بیمار مدنظر باشد، با انجام این بلاک می توان نتیجه تخریب عصب (بلاک دائمی) را پیشبینی کرد.
دیگر کاربرد این بلاک کنترل درد حاد بیمار، تا زمانی که روش های دارویی موفق به کنترل درد شوند، است. دیگر کاربرد این بلاک کنترل درد بعد از جراحی و درد بعد از تروما (آسیب فیزیکی) است. همچنین می توان درد های ناشی از سرطان در قسمت تحتانی شکم و پا ها را با این بلاک درمان کرد. یکی از استفاده های بسیار موثر این بلاک کنترل درد های ناشی از ایسکمی (کاهش خونرسانی) به پا ها به دلیل بیماری های عروقی است.
این بلاک برای درمان درد های مزمن بسیاری استفاده می شود از جمله: رادیکولوپاتی کمری (درد به دلیل تحت فشار قرار گرفتن اعصاب نخاعی خارج شونده از ستون مهره ها در کمر که به سمت لگن و پا ها می روند) و بیماری MS.
نحوه انجام بلاک:
این بلاک به سه روش مختلف انجام می شود که هر کدام کاربرد های مخصوص خودشان را دارند. این سه روش عبارت اند از: روش میدلاین (midline)، روش پارا مدین (paramedian) و روش لومبوساکرال (Lumbosacral).
روش میدلاین :
در این روش سوزن از پشت ستون مهره ها، در خط وسط، وارد فضای ساب آراکنوئید می شود و معمولا از این روش برای انجام بلاک ساب آراکنوئید کمری استفاده می شود. در این روش بیمار می تواند به سه روش قرار بگیرد: نشسته (با قرار دادن سر روی بالشت برای ریلکس کردن عضلات کمر)، خوابیده به پهلو، و خوابیده به شکم ولی ترجیح با روش نشسته است. ابتدا پزشک با لمس ستون مهره های بیمار محل تزریق را مشخص می کند. بعد از استریل کردن محل ورود سوزن با بتادین، سوزن وارد بافت می شود و بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک آن، با استفاده از تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی، تزریق انجام می شود.
روش پارامدین:
در این روش سوزن از پشت ستون مهره ها، ولی کمی مایل به یک سمت ،وارد فضای ساب آراکنوئید می شود و معمولا از این روش برای کسانی استفاده می شود که به دلیل بیماری ستون فقرات یا نمی توانند کمر خود را به خوبی به جلو خم کنند و یا ضایعات استخوانی در ستون فقرات کمری تشکیل شده است که اجازه عبور سوزن از خط وسط را نمی دهند و در نتیجه اجرای روش میدلاین ممکن نیست. کاربرد دیگر این روش برای قرار دادن کاتتر (لوله ای باریک که مواد بی حسی و کورتیکوایتروئید ها را می توان از طریق آن به بدن وارد کرد) برای دسترسی طولانی مدت و دائمی به فضای ساب آراکنوئید برای تزریق طولانی مدت به این ناحیه است. در این روش بیمار می تواند به سه روش قرار بگیرد: نشسته (با قرار دادن سر روی بالشت برای ریلکس کردن عضلات کمر)، خوابیده به پهلو، و خوابیده به شکم ولی ترجیح با روش نشسته است. ابتدا پزشک با لمس ستون مهره های بیمار محل تزریق را مشخص می کند. بعد از استریل کردن محل ورود سوزن با بتادین، سوزن وارد بافت می شود و بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک آن، با استفاده از تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی، تزریق انجام می شود.
روش لومبوساکرال:
در این روش سوزن وارد فضای ساب آراکنوئید در ارتفاع پایین ترین مهره کمری می شود و معمولا از این روش برای کسانی استفاده می شود که به دلیل بیماری ستون فقرات یا نمی توانند کمر خود را به خوبی به جلو خم کنند و یا ضایعات استخوانی در ستون فقرات کمری تشکیل شده است که اجازه عبور سوزن از خط وسط را نمی دهند و در نتیجه اجرای روش میدلاین ممکن نیست.کاربرد دیگر این روش برای قرار دادن کاتتر (لوله ای باریک که مواد بی حسی و کورتیکوایتروئید ها را می توان از طریق آن به بدن وارد کرد) برای دسترسی طولانی مدت و دائمی به فضای ساب آراکنوئید برای تزریق طولانی مدت به این ناحیه است. همچنین اگر بیمار نیاز به بلاک قوی در ناحیه پایینی ستون فقرات کمری داشته باشد از این روش استفاده می شود. در این روش بیمار می تواند به سه روش قرار بگیرد: نشسته (با قرار دادن سر روی بالشت برای ریلکس کردن عضلات کمر)، خوابیده به پهلو، و خوابیده به شکم ولی ترجیح با روش نشسته است. ابتدا پزشک با لمس ستون مهره های بیمار محل تزریق را مشخص می کند. بعد از استریل کردن محل ورود سوزن با بتادین، سوزن وارد بافت می شود و بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک آن، با استفاده از تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی، تزریق انجام می شود.
عوارض جانبی احتمالی:
به دلیل خطر پخش شدن عفونت و خونریزی، انجام این بلاک در افرادی که در محل تزریق عفونت موضعی دارند یا اختلالات انعقادی دارند ممنوع است.
یکی از عوارض احتمالی این تزریق افت فشار خون است که با توجه به تشخیص پزشک و دیگر بیماری های بیمار، اگر خطر بروز بالایی داشته باشد یا بیمار نتواند افت فشار را تحمل کند معمولا از بلاک شبکه عصبی کمری به جای این بلاک استفاده می شود. احتمال تزریق داخل عروق داخل فضای اپیدورال (فضای بالای عنکبوتیه) حدود بسیار نادر است. اگر این عارضه اتفاق بی افتد باعث مسمومیت بیمار می شود. عارضه دیگر این تزریق آسیب دیدن عروق داخل فضای اپیدورال و خونریزی آن ها است که معمولا باعث علائم عصبی و درد بعد از تزریق میشود. ولی این عارضه به صورت خود به خودی محدود می شود و نیاز به مداخله ندارد.
آسیب به خود نخاع و اعصاب خارج شونده از آن معمولا باعث درد شدید می شوند و یکی از عوارض احتمالی این تزریق است. می توان با کمک از دستگاه فلوروسکوپی و مشاهده سوزن جلوی این عوارض را گرفت. آسیب به نخاع و اعصاب نخاعی در روش پارامدین (به دلیل نزدیکتر بودن سوزن به ریشه اعصاب نخاعی) شایع تر از بقیه روش هاست.
ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و اکثرا در افرادی که نقص ایمنی دارند (افراد مبتلا به ایدز یا سرطان) اتفاق می افتد و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.