بلاک مفصل ساکروایلیاک با روش داخل مفصلی (Intraarticular):
بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد. بلاک موقتی اعصاب با استفاده از تزریق مواد بی حسی و در مواردی همراه با تزریق کورتیکواستروئید ها انجام می شود.
آناتومی مفصل ساکروایلیاک:
مفصل ساکروایلیاک یکی از مهم ترین مفاصل لگن است و بین دو استخوان ساکروم و استخوان ایلیاک قرار دارد. استخوان ساکروم در انتهای ستون فقرات قرار دارد و از دو طرف به دو استخوان ساکروم متصل می شود.
خود مفصل ساکروایلیاک و لیگلامان (بافت های همبندی که استخوان ها را به یکدیگر متصل می کنند) های اطراف آن محل اعصابی هستند که پیام های درد را منتقل می کنند.
سندروم های درد و اختلال مفصل ساکروایلیاک معمولا بدون ضایعه قابل مشاهده ای بروز پیدا می کنند و به دلیل اختلال بیومکانیکی مفصل هستند. از عللی که باعث اختلال این مفصل می شوند می تواند به اختلالات ستون فقرات، جراحی های قبلی ستون فقرات و اختلاف طول دو پا اشاره کرد. درد سندروم های درد مفصل ساکروایلیاک در قسمت بالایی-داخلی باسن، قسمت خارجی باسن احساس می شوند و به سمت خارجی-فوقانی ران و کشاله ران منتشر می شوند.
روش های تزریقی بسیاری برای کنترل درد های این مفصل وجود دارد که از بین آن ها می توان به روش تزریق داخل مفصلی و روش تزریق کنار مفصلی (تزریق به لیگامان های اضراف مفصل اشاره کرد). برتری خاصی بین این دو روش به اثبات نرسیده است اما در مطالعات مختلفی که پیرامون این موضوع انجام شده است بیمارانی که هر دو تزریق را دریافت کرده اند نسبت به بیمارانی که فقط یک نوع تزریق را انجام داده اند از بی دردی بیشتری بهره مند شده اند.
کاربرد ها:
این بلاک هم کاربرد درمانی و هم تشخیصی دارد.
· کاربرد تشخیصی به این صورت است که برای درد های قسمت تحتانی کمر اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار کنترل شد، یعنی محل اصلی درد بیمار مفصل ساکروایلیاک مورد بلاک بوده و نیاز به ادامه فرایند های تشخیصی نیست. در بعضی بیماران بسته به شرایط نیاز به تکرار بلاک برای اطمینان حاصل کردن از درست بودن تشخیص است.
· کاربرد درمانی این بلاک برای درد های با منشا مفصل ساکروایلیاک است که در بالا توضیح داده شده اند.
· دیگر کاربرد این بلاک پیش بینی اثربخشی بلاک دائمی با روش رادیوفرکوئنسی است. به این صورت که اگر بعد از بلاک موقت درد بیمار به صورت کامل درمان شد اما بعد از مدتی عود کرد. بلاک دائمی با روش رادیوفرکوئنسی (تخریب عصب) برای بیمار برای بی دردی دائمی انجام می شود.
ممنوعیت ها و موارد احتیاط:
· بیماران با نقص سیستم ایمنی (مانند افراد مبتلا به ایدز یا سرطان) نسبت به بقیه افراد ریسک بالاتری برای عفونت در محل تزریق دارند.
· برای افرادی که نسبت به دارو هایی لازم برای تزریق یا ماده حاجب لازم برای تصویربرداری حساسیت دارند باید قبل از انجام بلاک دارو های ضد حساسیت تجویز شود.
· اختلال انعقادی افرادی که انعقاد خون در آن ها به آرامی اتفاق می افتد (چه به دلیل بیماری و چه به دلیل مصرف دارو) باید قبل از انجام بلاک کنترل شود.
· عفونت، چه به صورت موضعی در محل تزریق و چه به صورت سیستمیک در کل بدن، باید قبل از انجام تزریق درمان شود.
· انجام بلاک در بیمارانی که به صورت مادرزادی آناتومی متفاوتی دارند باید با احتیاط انجام شود.
بررسی ها و آماده سازی های قبل از تزریق:
قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی مورد معاینه قرار می گیرد. همچنین قلب و ریه بیمار معاینه می شوند. اگر بیمار دارو ضد انعقاد مصرف می کند، با تشخیص پزشک دارو ها چند روز قبل از انجام بلاک قطع می شوند تا لخته شدن خون بیمار به حالت عادی برگردد. بیمار از جهت آلرژی به ماده حاجب مورد نیاز برای انجام تصویربرداری حین بلاک بررسی می شود.
همچنین برای مشخص کردن منشا درد بیماران تحت معاینه قرار می گیرند. سه مانور پر کاربرد برای بررسی اختلالات مفصل ساکروایلیاک عبارت اند از:
· مانور پاتریک:
در این تست بیمار به پشت می خوابد و مچ یک پای بیمار روی زانوی پای دیگر قرار می گیرد. سپس پزشک با فشار دادن زانوی پای خم شده به سمت پایین وجود یا عدم وجود درد در مفصل ساکروایلیاک را بررسی می کند.
· مانور گانسلن:
در این تست بیمار به پشت دراز می کشد، یک پا به داخل سینه جمع می شود و پای دیگر از لبه تخت آویزان قرار می گیرد. سپس پزشک با با بلاتر بردن پای جمع شده و فشار دادن پای آویزان به سمت پایین سلامت مفصل ساکروایلیاک را ارزیابی می کند.
· مانور یومن:
در این تست بیمار به شکم می خوابد. سپس پزشک با بالا آوردن زانو پای بیمار و فشار دادن همزمان قسمت پشتی لگن به سمت پایین وجود یا عدم وجود درد در مفصل ساکروایلیاک را تست می کند.
نحوه انجام بلاک:
در این بلاک سوزن وارد خود فضای مفصلی می شود و تزریق داخل آن صورت می گیرد. . بیمار به شکم می خوابد و یک بالشت زیر شکم بیمار قرار می گیرد تا ستون فقرات کمری کمی خم شود. سپس پزشک با لمس لگن محل انجام تزریق را مشخص می کند. بعد از استریل کردن محل ورود سوزن با الکل یا بتادین و ایجاد بی حسی موضعی با تزریق لیدوکائین زیرجلدی، سوزن وارد بافت می شود و بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک آن تزریق انجام می شود. می توان حین انجام این بلاک از تصویربرداری فلوروسکوپی برای مشاهده مسیر عبور سوزن و محل قرارگیری نوک سوزن استفاده کرد.
کاهش درد به مقدار بیش از 75% در بیماران نشانه موفق بودن بلاک و پاسخ دادن بیمار به درمان است.
بررسی های بعد از تزریق و عوارض جانبی احتمالی:
بعد از انجام تزریق یک معاینه عصبی برای بررسی اثر بخشی بلاک و کشف عوارض احتمالی انجام می شود. بیمار از جهت علائم عصبی و قدرت پا ارزیابی می شود. همچنین به بیمار توصیه می شود که درصورت ایجاد تب یا قرمزی و گرما در محل تزریق به پزشک مراجعه کند.
عوارض ناشی از این بلاک بسیار نادر هستند و این تزریق جزو تزریقات امن به حساب می آید. به دلیل استفاده از تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی و مشاهده سوزن در تمام طول مدت تزریق، احتمال درست نبودن محل سوزن بسیار کم است. به همین دلیل بلاک شدن اعصاب مربوط به پا و ایجاد ضعف موقتی یک پا به ندرت اتفاق می افتد. بعضی بیماران بعد از انجام تزریق دچار افزایش درد موقت می شوند که این درد به دلیل ورود سوزن به بافت های کمر است. این درد و درد اصلی بیماری به سرعت برطرف می شوند.
عارضه احتمالی دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند.
ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.