بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد و با تزریق مواد بی حسی و در مواردی همراه با کورتیکواستروئید انجام می شود.
آناتومی مفصل زانو
مفصل زانو از به هم رسیدن استخوان فمور (ران) و استخوان تیبیا (استخوان اصلی ساق پا) تشکیل می شود. در دور تمامی مفاصل بدن کپسول مفصلی قرار دارد که این کپسول مسئول ترشح مایع مفصلی به داخل فضای مفصل است. مایع مفصلی باعث لغزنده و روان شدن حرکات مفصل می شود.
در تصاویر زیر آناتومی مفصل زانو و تندون ها و لیگامان های اطراف آن نشان داده شده اند:
مفصل زانو مستعد ابتلا به آرتریت به دلیل عوامل مختلفی است که همه آن ها باعث تخریب غضروف مفصل می شوند. استئوآرتریت شایع ترین نوع آرتیت است است که باعث درد زانو می شود. بعد از استئوآرتیت عوامل دیگر شامل موارد زیر است: آرتریت روماتوئید و آرتیت بعد از صدمه فیزیکی. عوامل نادر درد زانو شامل بیماری های کلاژن عروقی، عفونت و بیماری های لنفی می شوند.
موارد عفونی اغلب با علائم سیتمیک شدید مانند تب و لرز همراه هستند و به سادگی تشخیص داده می شوند و باید با دارو درمانی درمان شوند. بیماری های کلاژن عروقی نیازمند درمان های چند جانبه هستند و فقط با استفاده از تزریق نمی توان بیماری را به طور کامل درمان کرد. اما قسمت اصلی درمان این بیماری تزریق داخل مفصلی است.
فرآیند های تشخیصی قبل از درمان
در اکثر بیماران مبتلا به درد زانو به دلیل استئوآرتیت و آرتیت بعد از آسیب فیزیکی، محل درد در اطراف زانو و قسمت پایینی ران است. فعالیت درد را بدتر می کند و استراحت و گرما شدت درد را برای مدت محدودی کم می کند. درد این بیماری می تواند باعث بر هم خوردن خواب بیمار شود. بعضی بیماران در هنگام حرکت دادن زانو احساس خشکی می کنند و بسیاری از بیمارن خشکی صبحگاهی دارند.
به علاوه دردی که توضیح داده شد، بیماران مبتلا به آرتیت، کاهش کارایی و دامنه حرکتی زیادی را تجربه می کنند که کارهای روزانه مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله ها، پیاده شدن از ماشین یا سوار آن شدن را مشکل می کند. خشکی صبحگاهی و بعد از نشستن طولانی مدت در بین بیماران مبتلا به آرتریت زانو بسیار شایع است. با ادامه بیماری ممکن است تحلیل عضلانی رخ دهد که با از دست رفتن حمایت عضلات از مفصل، در نهایت مفصل زانو ناپایدار می شود. این ناپایداری در زمان راه رفتن بیمار روی سطوح ناهموار بسیار مشهود است.
انجام رادیوگرافی برای تمام بیماران مبتلا به درد زانو الزامی است. بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص پزشک معمولا آزمایشات تکمیلی دیگری مانند شمارش کامل سلول های خونی انجام می شود. در صورت شک پزشک به وجود تومور یا تخریب شدن بافت مفصل انجام MRI الزامی است.
کاربرد ها
بلاک مفصل زانو در موارد زیر برای درمان آرتریت مفصل زانو کاربرد دارد:
-
عدم پاسخگویی بیمار به درمان های دارویی.
-
بیمارانی که به دلیل مصرف طولانی مدت دارو های ضد التهابی برای درد زانو دچار زخم معده یا اختلالات کلیوی شده اند.
موارد احتیاط و ممنوعیت
مواردی که نیاز به احتیاط بیشتر دارند و یا باعث ممنوعیت انجام این بلاک می شوند عبارت اند:
-
وجود عفونت در محل تزریق یا به صورت سیستمیک در بدن (سپسیس). در این بیماران ابتلا باید عفونت درمان شود و سپس بلاک انجام می شود.
-
اختلال انعقادی به دلیل مصرف دارو یا بیماری که اصلاح نشده باشد. در بیمارانی که داروی ضد انعقادی مصرف می کنند بسته به تشخیص پزشک باید دارو را چند روز قبل از انجام بلاک قطع کرد. اختلالات انعقادی در بیمارانی که به دلیل سرطان تحت شیمی درمانی هستند نیز ممکن است وجود داشته باشد.
-
بهم ریختگی آناتومی ناحیه محل تزریق به دلیل جراحی قبلی یا وجود تومور.
-
حساسیت بیمار به دارو های مورد تزریق.
بررسی ها و آماده سازی های قبل از تزریق
قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی مورد معاینه قرار می گیرد. اگر بیمار دارو ضد انعقاد مصرف می کند، با تشخیص پزشک دارو ها چند روز قبل از انجام بلاک قطع می شوند تا لخته شدن خون بیمار به حالت عادی برگردد. برای بیماری که سابقه جراحی زانو داشته اند ابتلا با تصویربرداری MRI آناتومی زانو مورد بررسی قرار می گیرد و سپس تزریق برای این افراد انجام می شود.
نحوه انجام بلاک
در این بلاک سوزن از سمت بالایی/داخلی زانو به سمت فضای داخل مفصلی هدایت می شود. بیمار به پشت می خوابد، سپس پزشک با لمس زانو و کشک بیمار محل تزریق را مشخص می کند. بعد از مشخص کردن محل ورود سوزن، پوست بیمار با بتادین استریل می شود و سوزن وارد بافت می شود. بعد از تنظیم کردن محل نوک سوزن داخل بافت تزریق انجام می شود.
نحوه قرارگیری بیمار:
مشخص کردن محل ورود سوزن:
انجام بلاک:
بررسی های بعد از تزریق
بعد از انجام تزریق معاینه برای بررسی اثر بخشی بلاک و کشف عوارض احتمالی انجام می شود. به بیمار توصیه می شود تا در صورت بروز تب که نشانه ایجاد عفونت است با پزشک تماس بگیرد. با توجه به اینکه شروع اثر کورتیکواستروئید های 24 تا 48 ساعت زمان می برد به بیمار توضیح داده می شود که ممکن است افزایش مختصر درد تا 24 ساعت اول داشته باشد. حداکثر اثر کورتیکواستروئید ها 1 تا 2 هفته بعد از انجام تزریق اتفاق می افتد. بسته به شدت بیماری و تشخیص پزشک نیاز به تکرار مجدد بلاک بین 2 تا 5 بار برای بهبود کامل بیماری است.
عوارض جانبی احتمالی
عوارض ناشی از این بلاک بسیار نادر هستند و این تزریق جزو تزریقات امن به حساب می آید. تعدادی از بیماران در روز اول بعد از انجام تزریق افزایش درد مختصر به همراه تورم خفیف و قرمزی دارند که به دلیل ورود سوزن به بافت است.
عارضه احتمالی دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند. ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.