بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد و با تزریق مواد بی حسی و در مواردی همراه با کورتیکواستروئید انجام می شود.
آناتومی عصب جلدی رانی خارجی
عصب جلدی رانی خارجی از اعصاب نخاعی کمری (اعصابی که مستقیما از نخاع در قسمت کمر خارج می شوند) منشا می گیرد و از قسمت قدامی-خارجی استخوان لگن عبور کرده و به سمت سطح خارجی ران می آید و به پوست این ناحیه عصب دهی می کند. در محل عبور این عصب از جلوی استخوان لگن، یک لیگامان وجود دارد به نام لیگامان اینگوینال (Inguinal). درصورت تحت فشار قرار گرفتن این عصب توسط لیگامان اینگوینال، بیمار در سطح خارجی ران احساس درد یا بی حسی می کند.
در تصاویر زیر این عصب و ناحیه عصب دهی شده توسط آن نشان داده شده است:
این اختلال عصبی با درد، خوابرفتگی و بی حسی سطح خارجی ران مشخص می شود. این علائم معمولا با درد سوزاننده به همراه اختلال حسی در ناحیه عصب دهی شده توسط عصب جلدی رانی خارجی شروع می شوند. بیماران مبتلا به این اختلال عصبی گزارش می کنند که با نشستن، بلندشدن، بستن کمربند تنگ یا پوشیدن شلوارهای فاق کوتاه درد بدتر می شود زیرا تمام این موارد باعث فشار روی عصب جلدی رانی خارجی می شوند.
با اینکه در اکثر بیماران ضربه مستقیم و آسیب دیدن عصب باعث شروع این بیماری می شود، در بعضی بیماران نمی توان حادثه خاصی را به عنوان عامل اصلی بیماری شناسایی کرد.
یافته های فیزیکی شامل درد در هنگام لمس لیگامان اینگوینال دقیقا زیر برجستگی قدامی-فوقانی استخوان لگن است. معاینه حواس پوست در سطح خارجی ران نشان دهنده اختلال حسی بیمار در این ناحیه است.
نحوه انجام معاینه حسی پوست سطح خارجی ران:
در این بیماری هیچگونه اختلال حرکتی ای اتفاق نمی افتد. نشستن یا بستن کمربندهای تنگ، مخصوصا به همراه شلوار های فاق کوتاه، باعث فشار روی عصب جلدی رانی خارجی شده و درد را بدتر می کنند.
این اختلال عصبی در بسیاری از موارد به اشتباه رادیکولوپاتی کمری (اختلال اعصاب خارج شده از نخاع در کمر) یا بورسیتیس مفصل ران و لگن یا یکی دیگر بیماری های اولیه ران و لگن تشخیص داده می شود. رادیوگرافی ران و لگن و الکترومایوگرافی به افتراق این بیماری ها کمک می کند. اکثر بیماران مبتلا به رادیکولوپاتی کمری در پایین کمر درد داشته که این درد همراه با اختلالات رفلکسی، حرکتی و حسی است. در حالی که بیماران مبتلا به اختلال عصب جلدی رانی خارجی کمر درد ندارند و هیچگونه اختلال رفلکسی و حرکتی ای نیز در آن ها اتفاق نمی افتد. اختلالت حسی این بیماری در سمت خارجی ران بوده و نباید به پایین تر از زانو برسند. ممکن است اختلال عصب جلدی رانی خارجی به همراه رادیکولوپاتی کمری اتفاق بی افتد که به آن سندروم دابل کراش (Double Crush Syndrome) می گویند. در مواردی اختلال عصبی ناشی از دیابت عصب فمورال که به جلوی ران عصب دهی می کند می تواند باعث درد در سطح قدامی ران شده و تصویر کلینیکی را مبهم کند.
کاربرد های بلاک عصب جلدی رانی خارجی
این بلاک هم کاربرد تشخیصی و هم درمانی دارد به این صورت که اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار بهبود یافت منشا درد عصب جلدی رانی خارجی بوده است و نیاز به بررسی دیگر ساختار های ناحیه مانند دیگر اعصاب و تندون ها و مفاصل نیست.
کاربرد های بلاک عصب جلدی رانی خارجی عبارت اند از:
-
تشخیص و درمان نورالژی (التهاب عصب که باعث درد می شود) عصب جلدی رانی خارجی.
-
تشخیص و درمان درد قسمت خارجی ران، بخصوص درد های بعد از جراحی مفصل ران.
-
ایجاد بی حسی برای انجام گرافت پوستی سطح خارجی ران.
-
پیشبینی نتیجه و مقدار بی دردی حاصل از بلاک دائمی (تخریب عصب) عصب جلدی رانی خارجی.
موارد احتیاط
-
اختلال انعقادی به دلیل مصرف دارو یا بیماری که اصلاح نشده باشد. در بیمارانی که داروی ضد انعقادی مصرف می کنند بسته به تشخیص پزشک باید دارو را چند روز قبل از انجام بلاک قطع کرد. اختلالات انعقادی در بیمارانی که به دلیل سرطان تحت شیمی درمانی هستند نیز ممکن است وجود داشته باشد.
-
بیماران با اختلال سیستم ایمنی مانند بیماران سرطانی و دیابتی که دیبابتشان به خوبی کنترل نشده است و بیماران مبتلا به ایدز ریسک بالاتری برای ایجاد عفونت دارند.
موارد ممنوعیت
-
وجود عفونت در محل تزریق یا به صورت سیستمیک در بدن (سپسیس). در این بیماران ابتلا باید عفونت درمان شود و سپس تزریق انجام می شود.
-
اختلال انعقادی غیرقابل اصلاح.
-
حساسیت بیمار به دارو های لازم برای بلاک.
-
وجود تومور در محل تزریق.
بررسی ها و آماده سازی های قبل از تزریق
قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی و سلامت قلبی و ریوی مورد معاینه قرار می گیرد. اگر بیمار دارو ضد انعقاد مصرف می کند، با تشخیص پزشک دارو ها چند روز قبل از انجام بلاک قطع می شوند تا لخته شدن خون بیمار به حالت عادی برگردد.
الکترومایوگرافی به افتراق رادیکولوپاتی کمری و اختلال عصبی ناشی از دیابت عصب فمورال از اختلال عصب جلدی رانی خارجی کمک می کند. رادیوگرافی کمر، لگن و ران برای تمام بیماران مبتلا به اختلال عصب جلدی رانی خارجی الزامی است تا عدم وجود بیماری های استخوانی اثبات شوند. بسته به شرایط بیمار ممکن است لازم باشد تا ابتدا با تصویربرداری MRI و یا CT scan و یا X-Ray آناتومی ناحیه مورد بررسی قرار می گیرد و سپس تزریق انجام می شود. در بیماران دیابتی نیز باید قبل از انجام بلاک از کنترل بودن قند خون اطمینان حاصل کرد.
نحوه انجام بلاک
در این روش سوزن از سمت کشاله ران به سمت عصب جلدی رانی خارجی هدایت می شود. بیمار به حالت خوابیده به پشت قرار می گیرد، سپس پزشک با لمس شکم و استخوان های لگن محل تزریق را مشخص می کند. بعد از مشخص کردن محل ورود سوزن، پوست بیمار با بتادین استریل می شود. سپس سوزن وارد بافت می شود و بعد از تنظیم کردن محل نوک سوزن داخل بافت تزریق انجام می شود.
نحوه انجام تزریق:
بررسی های بعد از تزریق
بعد از انجام تزریق یک معاینه کامل عصبی برای بررسی اثر بخشی بلاک و کشف عوارض احتمالی انجام می شود. همچنین بیمار قبل از ترخیص مدت کوتاهی تحت نظر قرار می گیرد تا از نبودن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود. درد بیمار در 5 تا 10 دقیقه بعدی به دلیل تزریق ماده بی حسی به مقدار بسیار زیادی کاهش می یابد. به بیمار توصیه می شود تا در صورت بروز تب یا افزایش درد و یا ضعف عضلات پا با پزشک تماس بگیرد.
عوارض جانبی احتمالی
احتمال درست نبودن محل سوزن و عوارض ناشی از آن، از حمله آسیب به اعصاب و شریان (سرخرگ) ها و ورید (سیاهرگ) های ناحیه، تزریق داخل شریانی یا وریدی، به ندرت اتفاق می افتند. دیگر عارضه احتمالی این تزریق حساسیت فرد به دارو های تزریق شده است که احتمال ایجاد این عارضه نیز بسیار پایین است.
عارضه دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند. ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.