بلاک اعصاب نخاعی گردنی (Cervical nerve root) تحت هدایت سونوگرافی
بلاک عصبی به معنی قطع پیام رسانی عصبی است و معمولا برای جلوگیری از درد و درمان سندروم های درد مختلف با استفاده از تزریق مواد بی حسی و در مواردی کورتیکواستروئید ها (دسته ای از دارو های ضد التهابی) انجام می شود.
آناتومی اعصاب نخاعی گردنی
اعصاب نخاعی اعصابی هستند که مستقیما از نخاع خارج می شوند. این اعصاب از بین مهره های ستون فقرات بیرون می آیند. اعصاب نخاعی گردنی بعد از خروج از ستون فقرات به سمت دست ها، تنه و گردن حرکت می کنند و شاخه هایی انتحایی آن ها حس و حرکت این نواحی را تامین می کند. در کنار اعصاب نخاعی و نخاع شریان ها و ورید های بسیاری وجود دارند که خونرسانی به نخاع و این اعصاب را تامین می کنند.
در تصویر زیر این اعصاب به همراه ساختار های اطراف نشان داده شده اند:
در ستون فقرات گردنی هم مانند بقیه قسمت های ستون فقرات بین هر دو مهره یک دیسک قرار دارد. در بسیاری از موارد درد بیمار به دلیل تحت فشار قرار گرفتن خود عصب بیرون زدگی در دیسک های بین مهره ای است. به این بیماری رادیکولوپاتی گردنی گفته می شود و درد آن در شانه های گردن، بازو و حتی دست ها احساس می شود.
در تصویر زیر یک دیسک برون زده نشان داده شده است که عصب را تحت فشار قرار داده:
کاربرد ها
بلاک این اعصاب برای تشخیص و درمان درد گردنی مزمن منتشر شونده به دست یا شانه که احتمال می رود به دلیل درگیری اعصاب نخاعی باشد کابرد دارد. کاربرد تشخیصی به این صورت است که اگر درد بیمار بعد از انجام بلاک کنترل شود یعنی منشا درد از این عصب بوده است. اگر درد بیمار بعد از بلاک موقت کنترل شود ولی در طولانی مدت عود کند، نیاز به بلاک دائمی با امواج رادیویی است. در این روش به جای تزریق مواد بی حسی از سوزنی استفاده میشود که با امواج رادیویی عصب را تخریب می کند. همچنین قبل از انجام بلاک دائمی از بلاک موقت برای پیشبینی اثر بخشی بلاک دائمی استفاده می شود.
دیگر کاربرد های این بلاک عبارت اند از:
• درمان سرویکالژیا (Cervicalgia) که در این بیماری اعصاب نخاعی گردنی ملتهب می شوند و درد ایحاد می کنند.
• درمان نورالژی اکسیپیتال که در این بیماری یکی از اعصاب اکسیپیتال (Occipital، پس سری) که از نخاع گردنی منشا می گیرد ملتهب می شود و در پشت سر درد ایحاد می کند.
• درمان بعضی سردرد ها با منشا گردن
• درمان بعضی درد های گوشی-گیجگاهی
• درمان درد ناشی از چسبندگی مهره های گردنی (Cervical stenosis)
• سندروم بازویی گردنی (Cervical Brachial syndrome)
محدودیت های تصویربرداری فلوروسکوپی و CT Scan
هر دو تصویربرداری فلوروسکوپی و CT Scan دقت بسیار بالایی از جهت نشان دادن محل سوزن دارند، اما نمی توانند به خوبی محل عروق و دیگر ساختار های بافت نرم را نشان دهند. به عبارت دیگر این دو تصویربرداری از جهت تایید درست بودن محل نوک عصب، به خصوص با استفاده ماده حاجب، دقت خوبی دارند، اما چون باقت نرم و عروث را نشان نمی دهند نمی توان از آن ها به صورت موثر برای جلوگیری از آسیب به عروق ناحیه استفاده کرد.
برتری های تصویربرداری سونوگرافی
تصویربردای سونوگرافی توانایی نشان دادن عروق محل تزریق را دارد و برخلاف تصویربرداری فلوروسکوپی می توان از آن برای جلوگیری از تزریق داخل عروقی استفاده کرد. در مطالعات انجام شده تزریق شدن دارو به صورت اشتباه داخل عروق در حدود 20% افراد گزارش شده است، در حالی که تزریق داخل عروقی با تصویربرداری همزمان سونوگرافی حدود 0 تا 1% بوده است.
یک برتری دیگر تصویربرداری سونوگرافی به تصویربردای فلوروسکوپی نبود پرتو های یونیزان است و امکان استفاده از این تصویربرداری برای خانم های حامله نیازمند تزریق وجود دارد.
ممنوعیت ها
این تزریق نباید برای افرادی که به دارو های لازم برای تزریق حساسیت دارند انجام شود.
در افرادی که به دلیل بیماری ای دیگر (مانند بیماری قلبی) دارو های ضد انعقاد مصرف می کنند باید تحت نظر پزشک مدتی دارو قطع شود تا خطر خونریزی بعد از تزریق کاهش یابد. تزریق در محلی که عفونت پوستی فعال وجود دارد باید تا بعد از درمان عفونت عقب انداخته شود.
همچنین در افرادی که به دلیل جراحی یا مادرزادی آناتومی ناحیه بهم ریخته است این بلاک باید با دقت بیشتری انجام شود.
نحوه انجام بلاک
در حین انجام این بلاک از تصویر برداری همزمان سونوگرافی برای اطمینان از ورود سوزن به محل صحیح استفاده می شود. بیمار به پهلو، به صورتی که محل تزریق بالا قرار بگیرد، می خوابد و سپس پزشک با لمس گردن محل تزریق را مشخص می کند و محل ورود سوزن با بتادین استریل می شود. با استفاده از تصویربرداری سونوگرافی محل عصب مشخص می شود و در نهایت سوزن وارد گردن می شود و تحت گاید سونوگرافی به سمت محل عصب هدایت می شود و تزریق انجام می شود.
نحوه قرارگیری بیمار و پروب دستگاه سونوگرافی و مسیر عبور سوزن:
تصاویر سونوگرافی (عصب نخاعی با N و شریان مهره ای با VA نشان داده شده اند):
مراقبت های بعد از تزریق
تمام بیماران بعد از انجام تزریق از جهت بررسی اثربخشی بلاک و بروز عوارض جانبی احتمالی تزریق تحت نظر قرار می گیرد.
همچنین به بیماران توصیه می شود تا در صورت افزایش درد و یا تب که می تواند نشانه عفونت باشد به پزشک مراجعه کنند.
عوارض جانبی احتمالی:
به دلیل نزدیک بودن این عصب به ساختار های متعددی از جمله شریان مهره ای (سرخرگ اصلی نخاع) و نخاع احتمال تزریق ماده بی حسی داخل این ساختار ها وجود دارد. تزریق داخل شریان مهره ای می تواند باعث مسمومیت بیمار شود. تزریق به نخاع می تواند باعث بی حسی کل نخاع شود. همانطور که در بالا توضیح داده شده به دلیل دیدن شریان مهره ای با تصویربرداری همزمان سونوگرافی می توان با دقت در درست بودن نوک محل سوزن و استفاده از تصویر همزمان سونوگرافی به راحتی جلوی این عوارض را گرفت.
عارضه دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند
ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و اکثرا در افرای که دچار نقص ایمنی هستند (افراد مبتلابه دیابت، سرطان، ایدز، ...) اتفاق می افتد و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.