بلاک به معنی قطع پیام رسانی اعصاب است و معمولا برای جلوگیری از درد و درمان سندروم های درد مختلف با استفاده از تزریق مواد بی حسی و در مواردی کورتیکواستروئید ها (دسته ای از دارو های ضد التهابی) انجام می شود.
آناتومی عصب جنیتوفمورال
عصب جمینوفمورال از اعصاب نخاعی کمری (اعصابی که مستقیما از نخاع منشا می گیرند) منشا می گیرد، از دور احشا شکم عبور می کند و به لگن وارد می شود و در نهایت به دو شاخه جینتال (genital) که به پوست اسکروتوم (کیسه دور بیضه) یا لابیا (در خانم ها) و فمورال (femoral) که به پوست قسمت قدامی و بالایی ران عصب دهی می کند، تقسیم می شود.
در تصویر زیر این عصب نشان داده شده اند:
ناحیه عصب دهی شده توسط شاخه های انتهایی عصب جنیتوفمورال در تصویر زیر با رنگ زرد نشان داده شده است:
در صورت آسیب دیدگی این عصب بیمار دچار احساس درد، گزگز یا بی حسی در نواحی بالای ران و قسمت تناسلی می شود. آسیب دیدگی عصب جنیتوفمورال می تواند به دلیل تحت فشار قرارگرفتن آن توسط توده یا تروما (آسیب فیزیکی) اتفاق بیافتد.
تصویربرداری در تزریقات مدیریت درد
به طور کلی موفقیت بلاک هایی که برای کنترل و درمان سندورم های درد انجام می شوند به دقت تزریق بستگی دارد. دو نوع کلی انجام تزریقات استفاده از آناتومی سطحی برای مشخص کردن محل تزریق (روش بلایند) و استفاده از تصویربرداری همزمان هستند. در روش بلایند به دلیل آن که ساختار های داخلی در هنگام تزریق دیده نمی شوند امکان اشتباه قرار گرفتن محل سوزن بیشتر است. این روش ها به عنوان روش های کلاسیک انجام تزریق شناخته می شوند و به مرور زمان به دلیل افزایش دقت تصویربرداری های مختلف امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرند.
استفاده از تصویربرداری همزمان به پزشک اجاره می دهد تا آناتومی ناحیه تزریق را قبل از ورود سوزن برسی کند و تزریق دقیق تری انجام دهد که باعث کمتر اذیت شدن بیمار حین انجام تزریق، بلاک با کیفیت تر و طولانی تر، کاهش مقدار داروی مورد نیاز برای تزریق و کاهش عوارض جانبی می شود. از تصویربرداری هایی که به صورت گسترده برای انجام بلاک
کاربردها
از این بلاک برای تشخیص منشا و درمان درد در کشاله ران استفاده می شود. این بلاک برای افتراق درد کشاله ران ناشی از اختلال عصب جنیتوفمورال از رادیکولوپاتی کمری (تحت فشار قرار گرفتن اعصاب نخاعی توسط مهره های ستون فقرات که باعث انتشار درد به اندام ها می شود) هم استفاده می شود. بسته به پاسخ دادن یا عدم پاسخ بیمار به بلاک می توان منشا درد را مشخص کرد، به این صورت که درصورت کنترل شدن درد، پیام های درد از عصب جنیتوفمورال که بلاک شده است منتقل می شدند.
دیگر کاربرد این بلاک کنترل درد های ناشی از نورالژی (التهاب عصب) جنیتوفمورال است. بلاک همزمان این عصب با دو عصب ایلئوهایپوگاستریک و ایلئواینگوئینال برای ایجاد بی حسی کشاله ران طی جراحی های مختلف، مخصوصا جراحی های درمان فتق، انجام می شود.
دیگر کاربرد این بلاک کنترل درد های حاد و اورژانسی مانند درد های بعد از جراحی یا درد ناشی از تروما (آسیب فیزیکی) در ناحیه کشاله ران است. بلاک دائمی عصب جنیتوفمورال برای کنترل درد های دائمی کشاله ران که بعد از جراحی یا تروما ایجاد شده اند و با بلاک موقتی تا مدتی بهبود پیدا کرده بودند، انجام می شود. نحوه انجام این بلاک مشابه بلاک موقتی است ولی به جای تزریق مواد بی حسی با تزریق مواد کشنده عصب، عصب تخریب می شود. اگر بیمار نیاز به بلاک دائمی برای کنترل درد داشته باشد، می توان با انجام بلاک موقت تاثیر بلاک دائمی را پیشبینی کرد.
ممنوعیت ها
در افرادی که به دلیل بیماری ای دیگر (مانند بیماری قلبی) دارو های ضد انعقاد مصرف می کنند باید تحت نظر پزشک مدتی دارو قطع شود تا خطر خونریزی بعد از تزریق کاهش یابد. تزریق در محلی که عفونت پوستی فعال وجود دارد باید تا بعد از درمان عفونت عقب انداخته شود. همچنین در افرادی که به دلیل جراحی یا مادرزادی آناتومی ناحیه بهم ریخته است این بلاک باید با دقت بیشتری انجام شود
این تزریق نباید برای افرادی که به دارو های لازم برای تزریق حساسیت دارند یا در مسیر عبور سوزن تومور دارند، انجام شود.
بررسی ها و آماده سازی های قبل از تزریق
قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی مورد معاینه قرار می گیرد. اگر بیمار دارو ضد انعقاد مصرف می کند، با تشخیص پزشک دارو ها چند روز قبل از انجام بلاک قطع می شوند تا لخته شدن خون بیمار به حالت عادی برگردد.
بسته به شرایط بیمار ممکن است لازم باشد تا ابتدا با تصویربرداری MRI و یا CT scan و یا X-Ray آناتومی ناحیه مورد بررسی قرار می گیرد و سپس تزریق انجام می شود. در بیماران دیابتی نیز باید قبل از انجام بلاک از کنترل بودن قند خون اطمینان حاصل کرد.
نحوه انجام بلاک
بیمار به پشت می خوابد و پزشک با لمس کشاله ران و برجستگی های استخوان لگن محل تزریق (در وسط خط کشاله ران برای شاخه فمورال و در محل رسیدن خط کشاله ران به اسکروتوم برای شاخه جنیتال) را مشخص می کند. بعد از مشخص کردن محل ورود سوزن پوست بیمار با بتادین استریل می شود و سوزن وارد بافت می شود. بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک سوزن در نهایت تزریق انجام می شود. برای بلاک کردن عصب جنیتوفمورال، یک بار شاخه جنیتال و یک بار شاخه فمورال بلاک می شوند (دو تزریق).
نحوه انجام تزریق:
بررسی های بعد از تزریق
تمام بیماران بعد از انجام تزریق از جهت بررسی اثربخشی بلاک و بروز عوارض جانبی احتمالی تزریق تحت نظر قرار می گیرد. بلافاصه بعد از تزریق درد بیمار به دلیل استفاده از مواد بی حسی به مقدار زیادی کاهش پیدا می کند اما حداکثر اثر کورتیکواستروئید ها بین 2 روز تا 1 هفته بعد شروع می شود.
با اینکه اکثر بیماران بعد از انجام بلاک بی دردی پیدا می کنند، بعضی از بیمارن افزایش درد موقتی بعد از انجام بلاک را تجربه می کنند که به دلیل ورود سوزن به بافت است و همراه با درد اصلی بیماری بعد از مدت کوتاهی از بین می رود.
به بیماران توصیه می شود تا در صورت افزایش درد و یا تب که می تواند نشانه عفونت باشد به پزشک مراجعه کنند.
عوارض جانبی احتمالی
احتمال درست نبودن محل سوزن و عوارض ناشی از آن از جمله آسیب به روده و آسیب اعصاب و شریان (سرخرگ) ها و ورید (سیاهرگ) های ناحیه، تزریق داخل شریانی یا وریدی، به ندرت اتفاق می افتند. دیگر عارضه احتمالی این تزریق حساسیت فرد به دارو های تزریق شده است که احتمال ایجاد این عارضه نیز بسیار پایین است. عارضه احتمالی دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند. ایجاد عفونت بعد از تزریق، که با درد ناحیه تزریق و تب خود را نشان می دهد، نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.