بلاک به معنی قطع پیام رسانی اعصاب است و معمولا برای جلوگیری از درد و درمان سندروم های درد مختلف با استفاده از تزریق مواد بی حسی و در مواردی کورتیکواستروئید ها (دسته ای از دارو های ضد التهابی) انجام می شود.
آناتومی عصب ایلیوهایپوگاستریک
عصب ایلیوهایپوگاستریک از اعصاب نخاعی کمری (اعصابی که مستقیما از نخاع جدا می شوند) منشا می گیرد و در سطح داخلی دیواره شکم به سمت جلو و پایین حرکت می کند و وارد کشاله ران می شود. شاخه های انتهایی این عصب به قسمت های فوقانی کشاله ران و قسمت تحتانی کشاله ران عصب دهی می کنند.
در تصویر زیر این عصب (رنگ صورتی) و ساختار های اطراف آن نشان داده شده است:
ناحیه عصب دهی شده توسط عصب ایلیوهایپوگاستریک با رنگ قرمز نشان داده شده است:
در صورت آسیب دیدگی این عصب بیمار دچار احساس درد، گزگز یا بی حسی در نواحی بالای ران و قسمت تناسلی می شود. آسیب دیدگی عصب ایلیوهایپوگاستریک می تواند به دلیل تحت فشار قرارگرفتن آن توسط توده یا تروما (آسیب فیزیکی) اتفاق بی افتد.
کاربردها
از این بلاک برای تشخیص منشا و درمان درد در کشاله ران استفاده می شود. این بلاک برای افتراق درد کشاله ران ناشی از اختلال عصب ایلیوهایپوگاستریک از رادیکولوپاتی کمری (تحت فشار قرار گرفتن اعصاب نخاعی توسط مهره های ستون فقرات که باعث انتشار درد به اندام ها می شود) هم استفاده می شود. بسته به پاسخ دادن یا عدم پاسخ بیمار به بلاک می توان منشا درد را مشخص کرد، به این صورت که درصورت کنترل شدن درد، پیام های درد از عصب ایلیوهایپوگاستریک که بلاک شده است منتقل می شدند.
دیگر کاربرد این بلاک کنترل درد های ناشی از نورالژی (التهاب عصب) ایلیوهایپوگاستریک است. بلاک همزمان این عصب با دو عصب جنیتوفمورال و ایلئواینگوئینال برای ایجاد بی حسی کشاله ران طی جراحی های مختلف، مخصوصا جراحی های درمان فتق، انجام می شود.
دیگر کاربرد این بلاک کنترل درد های حاد و اورژانسی مانند درد های بعد از جراحی یا درد ناشی از تروما (آسیب فیزیکی) و یا زونا در ناحیه کشاله ران است. بلاک دائمی عصب ایلیوهایپوگاستریک برای کنترل درد های دائمی کشاله ران که بعد از جراحی یا تروما ایجاد شده اند و با بلاک موقتی تا مدتی بهبود پیدا کرده بودند، انجام می شود.
نحوه انجام این بلاک مشابه بلاک موقتی است ولی به جای تزریق مواد بی حسی با تزریق مواد کشنده عصب، عصب تخریب می شود. اگر بیمار نیاز به بلاک دائمی برای کنترل درد داشته باشد، می توان با انجام بلاک موقت تاثیر بلاک دائمی را پیشبینی کرد.
ممنوعیت ها
در افرادی که به دلیل بیماری ای دیگر (مانند بیماری قلبی) دارو های ضد انعقاد مصرف می کنند باید تحت نظر پزشک مدتی دارو قطع شود تا خطر خونریزی بعد از تزریق کاهش یابد. تزریق در محلی که عفونت پوستی فعال وجود دارد باید تا بعد از درمان عفونت عقب انداخته شود.
همچنین در افرادی که به دلیل جراحی یا مادرزادی آناتومی ناحیه بهم ریخته است این بلاک باید با دقت بیشتری انجام شود. این تزریق نباید برای افرادی که به دارو های لازم برای تزریق حساسیت دارند یا در مسیر عبور سوزن تومور دارند، انجام شود.
بررسی ها و آماده سازی های قبل از تزریق
قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی و سلامت قلبی و ریوی مورد معاینه قرار می گیرد. اگر بیمار دارو ضد انعقاد مصرف می کند، با تشخیص پزشک دارو ها چند روز قبل از انجام بلاک قطع می شوند تا لخته شدن خون بیمار به حالت عادی برگردد. بسته به شرایط بیمار ممکن است لازم باشد تا ابتدا با تصویربرداری MRI و یا CT scan و یا X-Ray آناتومی ناحیه مورد بررسی قرار می گیرد و سپس تزریق انجام می شود. در بیماران دیابتی نیز باید قبل از انجام بلاک از کنترل بودن قند خون اطمینان حاصل کرد.
الکترومایوگرافی به افتراق قطع شدگی عصب ایلیوهایپوگاستریک از اختلال شبکه کمری، رادیکولوپاتی کمری (اختلال اعصاب خارج شده از نخاع در کمر)، و اختلال عصبی ناشی از دیابت کمک می کند. بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص پزشک آزمایشات دیگری مانند شمارش کامل سلول های خونی نیز انجام می شود.
نحوه انجام بلاک
در این روش سوزن از سمت شکم یا بالای کشاله ران (بسته به محل گیرافتادگی عصب) به سمت عصب ایلوهایپوگاستریک هدایت می شود. بیمار به حالت خوابیده به پشت قرار می گیرد، سپس پزشک با لمس شکم و استخوان های لگن محل تزریق را مشخص می کند.
بعد از مشخص کردن محل ورود سوزن، پوست بیمار با بتادین استریل می شود. سپس سوزن وارد بافت می شود و بعد از تنظیم کردن محل نوک سوزن داخل بافت تزریق انجام می شود.
مشخص کردن محل عصب ایلیوهایپوگاستریک:
نحوه انجام بلاک:
بررسی های بعد از تزریق
تمام بیماران بعد از انجام تزریق از جهت بررسی اثربخشی بلاک و بروز عوارض جانبی احتمالی تزریق تحت نظر قرار می گیرد.
با اینکه اکثر بیماران بعد از انجام بلاک بی دردی پیدا می کنند، بعضی از بیمارن افزایش درد موقتی بعد از انجام بلاک را تجربه می کنند که به دلیل ورود سوزن به بافت است و همراه با درد اصلی بیماری بعد از مدت کوتاهی از بین می رود. به بیماران توصیه می شود تا در صورت افزایش درد و یا تب که می تواند نشانه عفونت باشد به پزشک مراجعه کنند.
عوارض جانبی احتمالی
احتمال درست نبودن محل سوزن و عوارض ناشی از آن از جمله آسیب به روده و آسیب اعصاب و شریان (سرخرگ) ها و ورید (سیاهرگ) های ناحیه، تزریق داخل شریانی یا وریدی، به ندرت اتفاق می افتند. دیگر عارضه احتمالی این تزریق حساسیت فرد به دارو های تزریق شده است که احتمال ایجاد این عارضه نیز بسیار پایین است.
عارضه احتمالی دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند. ایجاد عفونت بعد از تزریق، که با درد ناحیه تزریق و تب خود را نشان می دهد، نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.