بلاک شبکه عصبی کمر (Lumbar plexus) تحت گاید سونوگرافی
بلاک به معنی قطع پیام رسانی اعصاب است و معمولا برای جلوگیری از درد و درمان سندرم‌های درد مختلف با استفاده از تزریق مواد بی‌حسی و در مواردی کورتیکواستروئیدها (دسته‌ای از داروهای ضد التهابی) انجام می‌شود.
آناتومی شبکه عصبی کمری
شبکه عصبی کمری از به هم رسیدن اعصاب نخاعی تشکیل می‌شود. اعصاب نخاعی کمری، اعصابی هستند که مستقیما از از نخاع در کمر خارج می‌شوند و از بین مهره‌های ستون فقرات کمری به سمت بیرون حرکت می‌کنند. این اعصاب بعد از خروج از نخاع با به هم رسیدن شبکه عصبی کمری را تشکیل می‌دهند که از این شبکه شاخه‌های عصبی متعدد و مهمی خارج می‌شوند که عصب دهی کل پا را بر عهده دارند. در تصویر زیر این شبکه عصبی به همراه شاخه‌های عصبی انتهایی آن که به سمت پاها حرکت می‌کنند نشان داده شده است:
یکی از روش‌های بلاک کردن شبکه عصبی کمری، بلاک کردن ریشه‌های اعصاب نخاعی کمری است. با بلاک کردن اعصاب نخاعی کمری کل شبکه عصبی کمری بلاک می‌شود.
کاربردهای بلاک شبکه عصبی کمری
بلاک شبکه عصبی کمری برای کنترل دردهای پا و یا تشخیص علت این دردها استفاده می‌شود. بسته به محل انجام بلاک و کنترل شدن یا عدم کنترل شدن درد بیمار می‌توان عصبی را که مسئول انتقال پیام درد است شناسایی کرد. بلاک شبکه عصبی کمری برای ایجاد بی‌حسی قبل از اعمال جراحی پا نیز استفاده می‌شود. دردهای مزمن و حاد پاها را می‌توان با بلاک این شبکه عصبی کنترل کرد. دردهای حادی که از بلاک شبکه عصبی کمری برای کنترل آن‌ها استفاده می‌شود عبارت‌اند از: شکستگی پاها، هرپس زوستر (زونا) پاها و دردهای ناشی از التهاب اعصاب در بیماران مبتلا به دیابت.
دردهای مزمن پا و کشاله ران مانند دردهای ناشی از تومور در این نواحی و یا درد ناشی از تهاجم تومور به خود شبکه عصبی کمری را می‌توان با بلاک دائمی این شبکه عصبی درمان کرد. بلاک دائمی را می‌توان به روش‌های مختلفی ار جمله تزریق مواد کشنده عصب یا رادیوفرکوئنسی (تخریب عصب با سوزن‌هایی که امواج رادیویی تولید می‌کنند) انجام داد.
ممنوعیت‌ها
در افرادی که به دلیل بیماری ای دیگر (مانند بیماری قلبی) داروهای ضد انعقاد مصرف می‌کنند باید تحت نظر پزشک مدتی دارو قطع شود تا خطر خونریزی بعد از تزریق کاهش یابد.
در افرادی که به دلیل جراحی یا مادرزادی آناتومی ناحیه بهم ریخته است این بلاک باید با دقت بیشتری انجام شود و تزریق در محلی که عفونت پوستی فعال وجود دارد باید تا بعد از درمان عفونت عقب انداخته شود. این تزریق نباید برای افرادی که در مسیر عبور سوزن تومور دارند انجام شود.
برتری‌های تصویربرداری سونوگرافی
از بین تصویربرداری‌هایی که برای انجام بلاک استفاده می‌شوند، تصویربرداری سونوگرافی از همه در دسترس‌تر است و به دلیل نبودن پرتوهای یونیزان در این تصویربرداری (برخلاف تصویربرداری CT Scan و فلوروسکوپی) و عدم نیاز به تزریق ماده حاجب ریسک کمتر نسبت به بقیه دارد و می‌توان برای خانم‌های باردار نیز این روش تصویربرداری استفاده کرد. تصویربرداری همزمان امکان تزریق دقیق‌تر، موثرتر و با عوارض جانبی را فراهم می‌کند.
محدودیت‌های تصویربرداری سونوگرافی
به دلیل عدم عبور امواج فراصوت از بافت چربی استفاده از این نوع تصویربرداری در افراد با اضافه وزن شدید توصیه نمی‌شود. همچنین در افرادی با سابقه جراحی کمر مانند لامینکتومی و یا قرار دادن پین یا پلاتین استفاده از سونوگرافی برای مانیتور کردن ساختارهای آناتومیک داخلی توصیه نشده است.
نحوه انجام بلاک
برای انجام شبکه عصبی کمری با بلاک ریشه اعصاب نخاعی بیمار به حالت خوابیده به پهلو به صورتی که سمت تزریق به سمت بالا باشد قرار می‌گیرد و پزشک با قرار دادن پروب دستگاه سونوگرافی بر روی کمر محل تزریق را مشخص می‌کند. بعد از استریل کردن پوست بیمار و مشخص شدن محل ورود سوزن، پزشک با کمک تصویربرداری همزمان سونوگرافی سوزن را به سمت هدف هدایت می‌کند و تزریق انجام می‌شود.
محل قرار گیری پروب سونوگرافی برای مشخص کردن محل هدف:
تصاویر سونوگرافی حین تزریق:
در تصویر بالا ریشه عصبی با فلش نشان داده شده است.
عوارض جانبی احتمالی و بررسی‌های بعد از تزریق:
به دلیل وسیع بودن این بلاک بیمار بعد از انجام بلاک تا مدتی تحت نظر قرار می‌گیرد تا از نبودن عوارض جانبی و اثربخشی بلاک اطمینان حاصل شود. بعضی از بیماران افزایش درد موقتی خواهند داشت که به دلیل ورود سوزن به بدن است و اکثر بیماران به دلیل تزریق ماده بی حسی و بلاک بی دردی پیدا می‌کنند. با توجه به تصویربرداری همزمان احتمال عوارض جانبی ناشی از اشتباه بودن محل سوزن مانند تزریق به نخاع، تزریق داخل عروقی و یا آسیب دیدن عصب توسط نوک سوزن به ندرت اتفاق می‌افتد. در صورت ایجاد کبودی در محل ورود سوزن می‌توان با استفاده از قرار دادن کیسه یخ روی محل کبودی درد و التهاب ناحیه را کاهش داد. عفونت بعد از تزریق به دلیل استفاده از وسایل استریل به ندرت اتفاق می‌افتد و در بیماران با اختلال سیستم ایمنی (افراد مبتلا به دیابت یا سرطان) شایع‌تر از دیگر افراد است. به بیمار توصیه می‌شود که در صورت کاهش قدرت حرکتی پاها و یا تب و درد طولانی به پزشک مراجعه کند.