بلاک اعصاب سمپاتیک گردنی (Cervical sympathetic)
تحت گاید سونوگرافی
بلاک به معنی قطع پیام رسانی اعصاب است و معمولا برای جلوگیری از درد و درمان سندرم های درد مختلف با استفاده از تزریق مواد بی حسی و در مواردی کورتیکواستروئیدها (دسته ای از دارو های ضد التهابی) انجام می‌شود.
آناتومی گانگلیون ستلایت (stellate)
گانگلیون‌های گره‌های عصبی هستند که معمولا چند عصب به آن‌ها وارد می‌شوند و شاخه‌هایی از آن‌ها خارج می‌شوند. گانگلیون ستلایت در سمت جلویی-طرفی (در جلو و کنار نای و مری) گردن در عمق ساختارهای متعددی قرار دارد. این گانگلیون از به هم رسیدن شاخه های سمپاتیکی دو عصب خارج شونده از نخاع تشکیل می‌شود و عصب دهی سمپاتیکی ساختارهای بسیار متعددی مانند قفسه سینه، دست‌ها و ... را بر عهده دارد.
از سمت پشتی و داخلی این گانگلیون شریان نخاعی عبور می‌کند که مسئول خون رسانی به نخاع است. از سمت خارجی این گانگلون شریان (سرخرگ) کاروتید و ورید (سیاهرگ) ژگولار عبور می‌کنند که این ساختارهای مسئول اصلی خونرسانی و تخلیه خون از مغز و سر هستند. در سمت کناری این گانگلیون قله ریه قرار دارد.
در تصویر زیر این گانگلیون نشان داده شده است:
تصویربرداری در تزریقات مدیریت درد
به طور کلی موفقیت بلاک‌هایی که برای کنترل و درمان سندرم‌های درد انجام می‌شوند به دقت تزریق بستگی دارد. دو نوع کلی انجام تزریقات استفاده از آناتومی سطحی برای مشخص کردن محل تزریق (روش بلایند) و استفاده از تصویربرداری همزمان هستند. در روش بلایند به دلیل آن که ساختارهای داخلی در هنگام تزریق دیده نمی‌شوند امکان اشتباه قرار گرفتن محل سوزن بیشتر است. این روش‌ها به عنوان روش‌های کلاسیک انجام تزریق شناخته می‌شوند و به مرور زمان به دلیل افزایش دقت تصویربرداری‌های مختلف امروزه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده از تصویربرداری همزمان به پزشک اجاره می‌دهد تا آناتومی ناحیه تزریق را قبل از ورود سوزن بررسی کند و تزریق دقیق‌تری انجام دهد که باعث کمتر اذیت شدن بیمار حین انجام تزریق، بلاک با کیفیت تر و طولانی‌تر، کاهش مقدار داروی مورد نیاز برای تزریق و کاهش عوارض جانبی می‌شود.
از تصویربرداری‌هایی که به صورت گسترده برای انجام بلاک‌های مختلف از آن‌ها کمک گرفته می‌شود می‌توان به سونوگرافی، فلوروسکوپی و CT Scan اشاره کرد.
برتری‌های تصویربرداری سونوگرافی
از بین تصویربرداری‌هایی که برای انجام بلاک استفاده می‌شوند، تصویربرداری سونوگرافی از همه در دسترس تر است و به دلیل نبودن پرتوهای یونیزان در این تصویربرداری و عدم نیاز به تزریق ماده حاجب ریسک کمتر نسبت به بقیه دارد. تصویربرداری سونوگرافی توانایی نشان دادن عروق محل تزریق را دارد و می‌توان از آن برای جلوگیری از تزریق داخل عروقی استفاده کرد.
علاوه بر توانایی نشان دادن عروق، دستگاه سونوگرافی با نشان دادن اعصاب و دیگر ساختارهای بافت نرم ناحیه حین انجام تزریق امکان تزریق دقیق‌تر و موثرتر با عوارض جانبی کمتر را فراهم می‌کند. یک برتری دیگر تصویربرداری سونوگرافی به تصویربرداری فلوروسکوپی نبود پرتوهای یونیزان است و امکان استفاده از این تصویربرداری برای
خانم‌های حامله نیازمند تزریق وجود دارد. لازم به ذکر است که در افرادی که علت جراحی یا به صورت مادرزادی آناتومی به هم ریخته و غیرطبیعی دارند ممکن است بسته به نظر پزشک نوع تصویربرداری برحسب بیمار متفاوت باشد.
کاربردها
بلاک دائمی گانگلیون ستلایت یک روش عالی برای کنترل دردهای شدید و غیرقابل کنترل ناشی از
سرطان و یا دیگر علت خوش خیم ولی عود کننده مانند
دردهای میگرنی و اسکلرودما است. افرادی کاندید انجام بلاک دائمی گانگلیون ستلایت هستند که در ناحیه سر، گردن یا
دست‌ها احساس درد دارند اما درد این بیماران با دیگر روش‌ها مانند داروهای ضد التهابی و روش‌های شیمی درمانی و رادیوتراپی (در صورت ابتلا بیمار به سرطانی که ناحیه عصب دهی شده توسط گانگلیون ستلایت را درگیر کرده باشد) کنترل نشده باشد.
بلاک دائمی که با تزریق مواد تخریب کننده عصب یا امواج رادیویی (روش رادیوفرکوئنسی) انجام می‌شود برای بیمارانی کاربرد دارد که به بلاک موقتی پاسخ داده‌اند اما بعد از مدتی دردشان عود کرده است. از بیمارانی که کاندید بلاک دائمی هستند می‌توان به بیماران با تومور در محل عصب دهی شده توسط شاخه‌های خارج شونده از گانگلیون ستلایت اشاره کرد.
ممنوعیت‌ها
در افرادی که به دلیل بیماری‌ای دیگر (مانند بیماری قلبی) داروهای ضد انعقاد مصرف می‌کنند باید تحت نظر پزشک مدتی دارو قطع شود تا خطر خونریزی بعد از تزریق کاهش یابد. در صورت اختلال انعقادی به دلیل بیماری بسته به نظر پزشک و پس از انجام آزمایشات لازم می‌توان در صورت صلاحدید پزشک این بلاک را انجام داد. تزریق در محلی که عفونت پوستی فعال وجود دارد یا در صورت عفونت سیستمیک بدن باید تا بعد از درمان عفونت عقب انداخته شود. این تزریق نباید برای افرادی که در مسیر عبور سوزن تومور دارند انجام شود. در افرادی که به دلیل جراحی یا مادرزادی آناتومی ناحیه بهم ریخته است این بلاک باید با دقت بیشتری انجام شود.
نحوه انجام بلاک
در این روش سوزن از سمت جلویی-کناری وارد گردن می‌شود و روش معمول انجام این بلاک است. بیمار به پشت می‌خوابد و پزشک با لمس گردن بیمار و تصویربرداری سونوگرافی محل تزریق را مشخص می‌کند. بعد از مشخص کردن محل تزریق و استریل کردن محل ورود سوزن با بتادین سوزن وارد بافت می‌شود و به آرامی به سمت گانگلیون ستلایت هدایت می‌شود. بعد از اطمینان از درست بودن محل نوک سوزن با تصویربرداری همزمان سونوگرافی تزریق انجام می‌شود.
محل قرارگیری پروب سونوگرافی و ساختارهای داخلی نشان داده شده توسط آن:
نحوه انجام بلاک:
تصویر سونوگرافی سوزن در محل گانگلیون ستلایت (سوزن با فلش بزرگ نشان داده شده است):
بررسی‌های بعد از تزریق
تمام بیماران بعد از انجام تزریق از جهت بررسی اثربخشی بلاک و بروز عوارض جانبی احتمالی تزریق تحت نظر قرار می‌گیرند. با اینکه اکثر بیماران بعد از انجام بلاک بی دردی پیدا می‌کنند، بعضی از بیمارن افزایش درد موقتی بعد از انجام بلاک را تجربه می‌کنند که به دلیل ورود سوزن به بافت است و همراه با درد اصلی بیماری بعد از مدت کوتاهی از بین می‌رود. به بیماران توصیه می‌شود تا در صورت افزایش درد و یا تب که می‌تواند نشانه عفونت باشد به پزشک مراجعه کنند.
عوارض جانبی احتمالی:
چون عروق و ساختارهای بسیاری در نزدیکی این گانگلیون قرار دارند، احتمال تزریق داخل عروقی و مسمومیت، آسیب به اعصاب خارج شونده از نخاع و حتی آسیب به خود نخاع توسط نوک سوزن وجود دارد. البته می‌توان به راحتی جلوی این عوارض را با مشاهده ساختارهای داخلی با تصویربرداری سونوگرافی گرفت. از دیگر عوارض احتمالی این بلاک می‌توان به تنگی نفس، ضعف دست‌ها به صورت موقت و بلاک قلبی اشاره کرد. این عوارض به صورت خود به خودی بهبود پیدا می‌کنند.
دیگر عارضه این بلاک می‌تواند ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) باشد که به دلیل پرخون بودن بافت محل تزریق اتفاق می‌افتد. اما می‌توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن‌های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می‌شود. همچنین می‌توان از پک‌های سرمازا استفاده کرد. این پک‌ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می‌دهند.
ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است (و در افراد با نقص ایمنی مانند افراد مبتلا به ایدز یا سرطان یا دیابت که قند خونشان تحت کنترل نیست بیشتر اتفاق می‌افتد) و می‌توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.