سردرد وضعیتی یک نوع خاص از سردرد است که به طور معمول در زمان نشستن یا ایستادن بروز می‌کند و به سرعت پس از دراز کشیدن بهبود می‌یابد. این نوع سردرد همچنین به نام‌های سردرد ارتواستاتیک، سردرد وضعی و سردرد ناشی از افت فشار خون شناخته می‌شود. ویژگی بارز این سردرد، وابستگی آن به وضعیت جسمانی فرد است، به طوری که در حالت افقی به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
نشت مایع مغزی نخاعی (CSF) یکی از علل شایع سردرد وضعیتی است، اما اختلالات دیگری نیز می‌توانند به این نوع سردرد منجر شوند. این اختلالات شامل مشکلات بافت همبند، استخوان و سیستم عصبی می‌باشند. در واقع، نشت CSF باعث کاهش فشار داخل جمجمه‌ای می‌شود که می‌تواند به بروز درد منجر گردد.
علایم سردرد وضعیتی معمولاً شامل دردی است که در حالت ایستاده یا نشسته تشدید می‌شود و با دراز کشیدن بهبود می‌یابد. برخی افراد ممکن است صبح‌ها با سردرد خفیف از خواب بیدار شوند که در طول روز تشدید می‌شود. این سردردها ممکن است به صورت مکرر و در فواصل زمانی مختلف بروز کنند و تأثیرات منفی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشند.
سردردهای وضعیتی معمولاً در ناحیه پشت سر احساس می‌شوند، هرچند ممکن است در قسمت‌های دیگر سر نیز وجود داشته باشند. توصیف درد شامل ویژگی‌های شدید، شبه‌فشار، کوبشی و خفقانی است. این نوع سردردها می‌توانند به صورت یکطرفه یا دوطرفه بروز کنند و شدت آن‌ها ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد.
برخی فعالیت‌ها و عملکردها می‌توانند علایم سردرد وضعیتی را تشدید کنند. این فعالیت‌ها شامل سرفه یا عطسه، ورزش سنگین، فعالیت جنسی، خم شدن، بلند کردن وزنه، و زور زدن در حین دفع مدفوع هستند. این عوامل می‌توانند فشار بیشتری به سیستم عصبی و مایع مغزی نخاعی وارد کنند و به بروز سردرد منجر شوند.
نشت مایع مغزی نخاعی (CSF)
نشت CSF به عنوان یکی از علل اصلی سردرد وضعیتی، ناشی از کمبود فشار مایع مغزی نخاعی درون سر است. این وضعیت به هیپوتانسیون داخل جمجمه‌ای منجر می‌شود که معمولاً به فقدان تعادل CSF مرتبط است. CSF به عنوان یک محافظ طبیعی برای مغز و نخاع عمل می‌کند و آسیب به مننژها می‌تواند منجر به نشت این مایع شود.
سردرد سرویکوژنیک
سردرد وضعیتی ممکن است ناشی از مشکلات ساختاری یا اختلالاتی باشد که بر ناحیه گردن تأثیر می‌گذارند. این مشکلات می‌توانند شامل اختلالات دیسک‌های بین مهره‌ای، بافت همبند، عصب‌ها و رگ‌های خونی، و مفاصل فاسیت باشند. این نوع سردردها معمولاً به دلیل فشار بر اعصاب و ساختارهای اطراف گردن ایجاد می‌شوند.
سندرم تاکی‌کاردی ارتواستاتیک وضعیتی (POTS)
این اختلال شامل مشکلات عملکردی سیستم عصبی اتونومیک است که به تنظیم عملکرد قلب و مایعات بدن کمک می‌کند. POTS باعث تند شدن ضربان قلب و تغییرات فشار خون در زمان ایستادن می‌شود. این اختلال ممکن است پس از نشت CSF یا دیگر اختلالات ناتوان‌کننده که نیاز به مدت طولانی در حالت خوابیده دارند، بروز کند.
تشخیص سردرد وضعیتی
پزشک برای تشخیص سردرد وضعیتی ابتدا نشت CSF را بررسی می‌کند. این کار شامل طرح پرسش‌هایی در مورد علایم، مرور تاریخچه پزشکی و درخواست تست‌های تشخیصی مانند MRI و CT اسکن می‌باشد. این تست‌ها به شناسایی نشت CSF و دیگر اختلالات مرتبط کمک می‌کنند.
درمان سردرد وضعیتی
درمان سردرد وضعیتی به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. در موارد خفیف تا متوسط، درمان‌های مربوط به سبک زندگی شامل استراحت در بستر، نوشیدن مایعات کافی، و اجتناب از فعالیت‌های سنگین ممکن است مؤثر باشند. در موارد شدیدتر، درمان‌های دارویی یا جراحی ممکن است نیاز باشد.
مدیریت علایم POTS
POTS درمان قطعی ندارد، اما می‌توان با تغییرات سبک زندگی و داروهایی برای کنترل فشار خون و حجم خون آن را مدیریت کرد. افزایش مصرف مایعات، ورزش منظم، و مصرف نمک از جمله راهکارهای مؤثر در مدیریت این اختلال هستند.
اهمیت مراجعه به پزشک
تشخیص زودهنگام و درمان مناسب سردرد وضعیتی می‌تواند از عوارض جدی جلوگیری کند. در صورت بروز علایم هشدار دهنده مانند تهوع، درد گردن، و تغییرات در شنوایی، مراجعه به پزشک متخصص ضروری است.