اسکولیوز
یا انحراف ستون فقرات یک عارضه ی پزشکی است که در آن، ستون فقرات دچار
انحنا در طرفین می شود. ستون فقرات یک فرد مبتلا به اسکولیوز(انحراف ستون
فقرات) عمومی، ممکن است به جای خط مستقیم شبیه به حرف S لاتین باشد. حدودا ۲
درصد کل افراد، دارای انحراف ستون فقرات بوده که تقریبا ۱۰ درصد از آن ها
شدید می باشند.
انواع مختلف اسکولیوز(انحراف ستون فقرات) بر اساس محلی از ستون فقرات که
بیشترین خمیدگی را دارد، نام گذاری می شوند. این خمیدگی ها بیشتر در نواحی
سینه ای (میانه ی پشت) و ناحیه ی تقاطع بخش های سینه ای و کمری ستون فقرات،
به وجود می آیند. اسکولیوز(انحراف ستون فقرات) معمولا در گردن به وجود نمی
آید.
اوایل دوره ی نوجوانی، به خصوص در بین سنین ۱۱ تا ۱۴ سال، زمان مناسب
برای معاینه ستون فقرات از نظر اسکولیوز(انحراف ستون فقرات)می باشد. در
صورتی که اسکولیوز در زمان جوانی درمان نشود، می تواند در بزرگسالی پیشرفت
کند؛ بنابراین در هر مرحله ای هم که باشد، تشخیص و درمان آن باعث آسودگی
خاطر، قدرت عضلانی و تحرک می شود.
علائم و نشانه ها
علایم و نشانه های فیزیکی در بچه های بالای ۸ سال، که والدین باید به آن ها توجه کنند عبارتند از :
*باسن نا متقارن
*شانه های نا متقارن
*استخوان یکی از کتف ها، برجسته تر از دیگری باشد
*خمیدگی بدن به یک سمت
*احساس درد در بالای نواحی دچار عدم تعادل
بر خلاف عقیده ی عمومی، اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات در اثر حالت بد
بدن به وجود نمی آید؛ با این حال، ممکن است در اثر وضعیت بد بدن و یا ضعیف
بودن ماهیچه های اطراف ستون فقرات، خمیدگی آن پیشرفت کند.
علت ها و دلایل
انواع مختلفی از اسکولیوز(انحراف ستون فقرات) وجود دارند :
اسکولیوز ساختاری (با علت نامعلوم)، دارای ریشه های ژنتیکی می باشد.
سابقه ی وجود اسکولیوز(انحراف ستون فقرات) در خانواده، به خصوص در زنان،
می تواند تا ۲۰ درصد باعث افزایش احتمال وجود آن بشود. اسکولیوز ایدیوپاتیک
(با علت نامعلوم)، معمولا در اوایل نوجوانی و به خصوص در سنین ۱۱ تا ۱۴
سال ظاهر می شود، که سهم زنان از این عارضه بیشتر از مردان است (۱۰:۱).
پیشرفت انحراف ستون فقرات نیز در بین زنان بیشتر از مردان می باشد. اگر این
عارضه در دوران جوانی شناخته و درمان نشود، خمیدگی ستون فقرات پیشرفت
خواهد کرد.
اسکولیوز فانکشنال ممکن است در بزرگسالی و در اثر آسیب یا انجام
مکرر فعالیت های نامتقارن (مانند تنیس یا گلف و غیره)، به وجود آید. این
عارضه، یک خمیدگی در ستون فقرات است که در اثر استفاده ی بیش از حد از
عضلات یک طرف بدن و استفاده نکردن از عضلات طرف مقابل، به وجود می آید. از
آن جایی که پایه و اساس این عارضه عضلانی است، می توان به کمک درمان و
تمرینات مناسب، آن را باز گرداند.
اسکولیوز در اثر آسیب های بافتی، ممکن است در افرادی با بیماری های
عصبی عضلانی، مانند دیستروفی عضلانی و یا در اثر یک آسیب شدید به نخاع
مانند کوادری پلژی (فلج هر چهار دست و پا)، ایجاد شود.
تشخیص
بررسی وجود اسکولیوز، معمولا طی یک معاینه ی عادی بالینی، توسط فیزیوتراپیست یا پزشک انجام می شود.
فیزیوتراپیست، ستون فقرات، شانه ها، قفسه ی سینه، لگن و پاهای شما را به
دنبال هر گونه عامل غیر طبیعی و یا عدم تقارن، معاینه خواهد کرد. اگر مورد
قابل توجهی پیدا شود، به کمک اشعه ی ایکس زاویه انحراف (cobb) اسکولیوز و
یا همان شدت آن را اندازه گیری می کنند.
اگر در دوره ی نوجوانی، خمیدگی قابل توجهی در ستون فقرات تشخیص داده شود،
لازم است که آن را با یک متخصص ارتوپدی ستون فقرات در میان بگذارید.
راه ها و روش های درمان
تسکین درد
در حالی که همه ی افراد مبتلا به اسکولیوز (انحراف ستون فقرات)، احساس
درد و ناراحتی نمی کنند، درصدی از آن ها از درد ناشی از اسکولیوز رنج می
برند. در این بیماران، تسکین دادن درد می تواند به انجام بهتر ورزش های
اصلاحی و یا پیشگیرانه، کمک کند.
با استفاده از تکنیک های مختلفی می توان درد را تسکین داد :
*روش های الکتروتراپی (فراصوت و TENs)
*طب سوزنی
*شل کردن عضلات سفت شده
*باند پیچی در جهت حفظ حالت صحیح بدن
در این فاز ممکن است فیزیوتراپیست به منظور حفظ تحرک ستون فقرات و بهبود
وضعیت بدن، تمریناتی را برای هنگامی که درد تسکین میابد ارائه دهد
اصلاح بی تعادلی ها (تقویت و کشیدن)
با رفع درد و التهاب، فیزیوتراپیست توجه خود را به بهبود قدرت و انعطاف
پذیری ماهیچه ها در دو طرف انحراف ستون فقرات، معطوف خواهد کرد. او ممکن
است روی نواحی مجاور مانند باسن و شانه ها که می توانند روی تراز ستون
فقرات تاثیر گذار باشند نیز، کار خواهد کرد.
هدف اصلی درمان، باز گرداندن حرکات عادی ستون فقرات، طول عادی عضلات و میزان کشش آن ها به هنگام استراحت، می باشد.
تکنیک نوارهای چسبی مخصوص (تیپینگ) نیز ممکن است تا زمان رسیدن به قدرت و انعطاف پذیری کافی، اعمال شوند.
بازگردانی کامل عملکرد
هدف این فاز از درمان اسکولیوز این است که ادامه ی اکثر فعالیت های
روزانه، از جمله ورزش و فعالیت های تفریحی باعث تشدید علائم اسکولیوز
(انحراف ستون فقرات) نمی شود
بسته به انتخاب شما (ورزش یا فعالیت های روزمره)، فیزیوتراپیست سعی می
کند عملکرد شما را باز گردانده تا بتوانید با ایمنی کامل، به فعالیت های
مورد نظر خود ادامه دهید.
هر فرد، نیاز های خاصی داشته و بر اساس آن ها اهداف دقیق درمانی، پایه
ریزی می شوند. این اهداف برای برخی ممکن است توانایی راه رفتن در چند
خیابان باشد. برخی دیگر ممکن است بخواهند در دوی ماراتون شرکت کنند.
فیزیوتراپیست، روش توانبخشی را به گونه ای تنظیم می کند که هر فرد به اهداف
عملکردی مورد نظر خود برسد.
ورزش و حرکات اصلاحی
فیزیوتراپی و توانبخشی، می توانند نقش های مهمی در درمان اسکولیوز ایفا
کنند. بیشتر جراحان در گذشته بر این باور بوده اند که “فیزیوتراپی بر روی
اسکولیوز اثر گذار نیست”. این باور برای فیزیوتراپی و تمرینات عادی که به
منظور جلوگیری از پیشرفت اسکولیوز ایدیوپاتیک (با علت نا معلوم) استفاده می
شوند، صحیح است. با این حال، با پیشرفت روش های ورزشی مخصوص اسکولیوز
(انحراف ستون فقرات) از جمله “روش علمی تمرین برای اسکولیوز” (SEAS)، روش
“شراس” (Schroth) و “حرکت درمانی اصلاحی اسپاین کور” (SpineCor)، دریچه ی
جدیدی را در درمان اسکولیوز به کمک روش های بازتوانی، گشوده اند.
در زیر به برخی تمرینات ورزشهای مهم که برای اسکولیوز (انحراف ستون فقرات)مفیدند اشاره می کنیم :
کشیدن پشت
در حالی که چهار زانو نشسته اید، سر خود را پایین آورده و به زمین برسانید.
کشیدن چرخشی
در حالی که چهار زانو نشسته اید، دست ها را پشت سرتان قرار داده و سعی کنید با آرنج هر دست، زانو ی مخالف آن را لمس کنید.
تقویت پشت
الف. چهار زانو نشسته و پشت خود را با دیوار تماس داده و تا جایی که ممکن است آن را صاف نگه دارید.
ب. یک توپ را بالای سر خود برده و تا حد امکان آن را بالا ببرید.
ج. در تمام طول تمرین، آرنج های شما باید با دیوار در تماس باشند.
کشیدن ستون فقرات در حالت خوابیده روی شکم
الف. لگن خود را چرخانده و یک تونل زیر شکم خود ایجاد کنید.
ب. دستان خود را در کنار بدنتان قرار دهید به طوری که کف دست ها روی زمین باشند.
ج. استخوان کتف ها را به یکدیگر فشرده و سر و شانه های خود را حدود ۱۵ سانتی متر از سطح زمین بالا بیاورید.
تمرینات وضعی
تمریناتی که باید همراه با ارتز میلواکی انجام شوند
این حرکات باید روزانه یک تا دو مرتبه ی ۱۰ تایی انجام شده و هر بار به
مدت ۵ ثانیه نگاه داشته شوند. فقط آن تمریناتی را انجام دهید که برای شما
مشخص شده اند.
نتایج مورد انتظار
اگر اسکولیوز (انحراف ستون فقرات)شما خفیف تا متوسط باشد، می توان
انتظار بازگشت کامل به فعالیت های ورزشی و روزانه را داشت. بازگشت عملکرد
شما، هنگامی که زود هنگام تحت درمان قرار گرفته باشید، می تواند محتمل تر
باشد.
بیماران با خمیدگی های متوسط و شدید ستون فقرات، ممکن است به درمان های
ارتوپدی به منظور جلوگیری از پیشرفت خمیدگی، نیاز داشته باشند. در برخی
موارد برای درمان انحراف ستون فقرات شدید در نوجوانی، ممکن است از عمل
جراحی نیز استفاده شود. هر دوی این روش ها، توسط یک متخصص ارتوپدی انجام می
شوند که او ممکن است به منظور تحت نظر گرفتن پیشرفت خمیدگی، از عکس برداری
با اشعه ی ایکس استفاده کند.
پیشگیری از بازگشت مجدد
از آن جایی که اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) در بسیاری از موارد یک
تغییر دائمی در ساختار اسکلتی بدن است، مدیریت مداوم خود شخص می تواند
بهترین گزینه برای جلوگیری از برگشت دوباره ی آن باشد. این عمل شامل تعدادی
تمرینات کلیدی به منظور حفظ قدرت مطلوب، انعطاف پذیری، پایداری مرکزی و
حالت صحیح بدن می باشد. فیزیوتراپیست در انتخاب بهترین ورزش برای انجام
طولانی مدت، شما را راهنمایی خواهد کرد.
علاوه بر کنترل عضلات کمر، فیزیوتراپیست عضلات باسن و ران های شما را را
بررسی بیومکانیکال می کند و تصمیم میگیرد که شما به ورزش دادن عضلات مجاور
و یا استفاده از وسایل طبی پا، به منظور اصلاح نقص های بیومکانیکی نیاز
دارید یا نه. برخی از موارد اسکولیوز به دلیل نامساوی بودن طول پاها به
وجود می آیند که پزشک با تجویز کفش با پاشنه بلندتر و یا یک ارتوتیک
سفارشی پا، آن را رفع می کند.
اصلاح این گونه کمبود ها و آموختن تکنیک های خود درمانی، کلید حفظ
عملکرد و ادامه ی فعالیت های ورزشی یا روزرانه می باشد. فیزیوتراپیست، شما
را راهنمایی خواهد کرد.