بلاک عصبی به معنی قطع پیام رسانی عصبی است و معمولا برای جلوگیری از درد و درمان سندروم های درد مختلف با استفاده از تزریق مواد بی حسی و در مواردی کورتیکواستروئید ها (دسته ای از دارو های ضد التهابی) انجام می شود. در بلاک های دائمی به جای استفاده از مواد بی حسی و ضد التهابی از مواد کشنده عصب برای تخریب عصب استفاده می شود. روش دیگری که امروزه به وفور برای بلاک دائمی استفاده می شود روش رادیوفرکودنسی است. در این روش از سوزن هایی استفاده می شود که با استفاده از امواج رادیویی عصب را تخریب می کنند. در این روش دیگر خطر تزریق اشتباه مواد کشنده عصب به دیگر نواحی مجاور وجود ندارد.
آناتومی مفاصل فست گردنی
مفاصل فست بین زوائد کناری مهره های ستون فقرات قرار دارند و مهره های بالایی و پایینی را به یک دیگر متصل می کنند. مفاصل فست به همراه دیسک های بین مهره های گردنی مسئولیت تحمل وزن سر را برعهده دارند.در تصویر زیر این مفاصل نشان داده شده اند:
دور این مفصل، کپسول مفصلی قرار دارد که از بافت فیبری تشکیل شده است و در سطح داخلی آن غشا مفصلی قرار دارد که مایع مفصلی را به داخل مفصل ترشح می کند. سر استخوان های داخل مفصل با غضروف پوشیده شده است. نقش این غضروف ها و مایع مفصلی نرم کردن حرکات مفصل است. کپسول مفصلی محل اصلی ایجاد پیام های درد در مفصل است. مفاصل فست معمولا به دو دلیل دچار آسیب می شوند. اول به دلیل آرتریت و دوم به دلیل تروما (اسیب فیزیکی). هر دوی این عوامل باعث التهاب و در مواردی چسبندگی کپسول مفصلی می شوند و ایجاد درد می کنند.
این درد معمولا به صورت گردن درد یا درد در پشت سر و ندرتا به صورت درد شانه با درد بالای ترقوه احساس می شود. آرتریت مفاصل فست در 35% تا 55% درد های گردنی مزمن دیده می شود. این مفاصل از دو عصب نخاعی (اعصابی که مستقیما از نخاع خارج می شوند) عصب دهی می شوند. یک شاخه از عصب نخاعی مهره بالایی و یک شاخه از عصب مهره پایینی (خود عصب نخاعی چند شاخه می شود که شانه داخلی (medial) آن به مفصل فست عصب دهی می کند). به همین دلیل برای کنترل دردناشی از التهاب این مفاصل نیاز به بلاک هر دوی این اعصاب است. به عنوان یک استثنا مفصل فست بین مهره دوم و سوم گردنی از عصب اکسیپیتال سوم نیز عصب دهی می شود.
در تصویر زیر شاخه داخلی اعصاب نخاعی گردنی نشان داده شده اند:
کاربرد ها
این بلاک در افرادی کاربرد دارد که چند نوبت به بلاک موقتی پاسخ داده اند اما به دلیل موقتی بودن بلاک بعد از مدتی دچار عود در ناحیه گردن شده اند. در این روش به جای تزریق مواد بی حسی از سوزنی استفاده میشود که با امواج رادیویی عصب را تخریب می کند.
ممنوعیت ها
در افرادی که به دلیل بیماری ای دیگر (مانند بیماری قلبی) دارو های ضد انعقاد مصرف می کنند باید تحت نظر پزشک مدتی دارو قطع شود تا خطر خونریزی بعد از تزریق کاهش یابد. تزریق در محلی که عفونت پوستی فعال وجود دارد باید تا بعد از درمان عفونت عقب انداخته شود. همچنین در افرادی که به دلیل جراحی یا مادرزادی آناتومی ناحیه بهم ریخته است این بلاک باید با دقت بیشتری انجام شود.
نحوه انجام بلاک
در حین انجام این بلاک از تصویر برداری همزمان فلوروسکوپی برای اطمینان از ورود سوزن به محل صحیح استفاده می شود. بیمار به شکم می خوابد و سپس پزشک با لمس گردن محل تزریق را مشخص می کند. بعد از استریل کردن محل ورود سوزن، با استفاده از تصویربرداری فلورسکوپیمحل عصب شاخه داخلی که مسئولیت عصب دهی به مفصل فست را بر عهده دارد مشخص می شود و در نهایت سوزن وارد گردن می شود و تحت گاید فلوروسکوپی به سمت محل عصب هدایت می شود و بلاک انجام می شود.لازم به ذکر است که در بلاک دائمی معمولا چند مفصل به صورت همزمان تحت بلاک قرار می گیرند.
نحوه انجام بلاک:
تصویر فلوروسکوپی سوزن در محل عصب شاخه داخلی که مسئولیت تامین حس مفصل را بر عهده دارد:
مراقبت های بعد از تزریق
تمام بیماران بعد از انجام تزریق تا نیم ساعت از جهت بررسی اثربخشی بلاک و بروز عوارض جانبی احتمالی تزریق تحت نظر قرار می گیرد. همچنین به بیماران توصیه می شود تا در صورت افزایش درد و یا تب که می تواند نشانه عفونت باشد به پزشک مراجعه کنند. در تعدادی از بیمارن افزایش درد موقتی اتفاق می افتد که به دلیل ورود سوزن به بافت است و بعد از مدتی به صورت خود به خودی از بین می رود.
عوارض جانبی احتمالی
به دلیل نزدیک بودن این عصب به ساختار های متعددی از جمله شریان مهره ای (سرخرگ اصلی نخاع) و خود نخاع احتمال آسیب دیدگی این ساختار ها توسط نوک سوزن وجود دارد اما می توان با دقت در درست بودن نوک محل سوزن و استفاده از تصویربرداری فلوروسکوپی به راحتی می توان جلوی این عوارض را گرفت.
عارضه دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت گردن اتفاق می افتد. اما می توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می شود. همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می دهند. ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت