بلاک عصب سوپرا اسکپولار (Suprascapular) تحت گاید سونوگرافی
بلاک به معنی قطع پیام رسانی اعصاب است و معمولا برای جلوگیری از درد و درمان سندرم‌های درد مختلف با استفاده از تزریق مواد بی‌حسی و در مواردی کورتیکواستروئیدها (دسته‌ای از داروهای ضد التهابی) انجام می‌شود.
آناتومی عصب سوپرا اسکپولار
عصب سوپرا اسکپولار به معنی بالای شانه‌ای از شبکه عصبی بازویی (که در کنار گردن قرار دارد) منشا می‌گیرد، از یک بریدگی استخوانی در بالای استخوان کتف عبور می‌کند و به پشت کتف می‌رسد. این عصب مسئول تامین حس پوست پشت کتف و مفاصل شاخه است و شاخه‌های حرکتی آن به عضلات پشت کتف عصب دهی می‌کنند. این عصب علاوه بر قسمت حسی و حرکتی، قسمت سمپاتیکی نیز دارد. این عصب بعد از رسیدن به پشت استخوان کتف به شاخه‌های مختلفی تقسیم می‌شود. شاخه‌های حسی این عصب، عصب دهی 70% از مفصل شانه را بر عهده دارند.
در تصویر زیر عصب سوپرا اسکپولار و شاخه‌های آن در کنار شریان همراهی کننده آن نشان داده شده است:
در تصویر زیر شاخه‌های این عصب در بالای مفصل شانه نشان داده شده است:
این عصب در مسیر خود از بین عضلات بالای شانه عبور می‌کند که این عضلات در تصویر زیر نشان داده شده‌اند:
درد اختلالات عصب سوپرا اسکپولار در پشت کتف و مفصل شانه احساس می‌شود. حدود 15% تا 30% بالغین از درد شانه رنج می‌برند که بلاک عصب سوپرا اسکپولار می‌تواند به عنوان روشی درمانی برای آنان استفاده شود. در صورت درگیری قسمتی حرکتی عصب عضلات پشت شانه ممکن است به مرور زمان دچار آتروفی (تحلیل رفتن) بشوند.
آتروفی عضلات سطح استخوان کتف
تصویربرداری در تزریقات مدیریت درد
به طور کلی موفقیت بلاک‌هایی که برای کنترل و درمان سندرم‌های درد انجام می‌شوند به دقت تزریق بستگی دارد. دو نوع کلی انجام تزریقات استفاده از آناتومی سطحی برای مشخص کردن محل تزریق (روش بلایند) و استفاده از تصویربرداری همزمان هستند. در روش بلایند به دلیل آن که ساختارهای داخلی در هنگام تزریق دیده نمی‌شوند امکان اشتباه قرار گرفتن محل سوزن بیشتر است. این روش‌ها به عنوان روش‌های کلاسیک انجام تزریق شناخته می‌شوند و به مرور زمان به دلیل افزایش دقت تصویربرداری‌های مختلف امروزه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده از تصویربرداری همزمان به پزشک اجاره می‌دهد تا آناتومی ناحیه تزریق را قبل از ورود سوزن بررسی کند و تزریق دقیق‌تری انجام دهد که باعث کمتر اذیت شدن بیمار حین انجام تزریق، بلاک با کیفیت‌تر و طولانی‌تر، کاهش مقدار داروی مورد نیاز برای تزریق و کاهش عوارض جانبی می‌شود. از تصویربرداری‌هایی که به صورت گسترده برای انجام بلاک‌های مختلف از آن ها کمک گرفته می‌شود می‌توان به سونوگرافی، فلوروسکوپی و CT Scan اشاره کرد.
برتری‌های تصویربرداری سونوگرافی
از بین تصویربرداری‌هایی که برای انجام بلاک استفاده می‌شوند، تصویربرداری سونوگرافی از همه در دسترس‌تر است و به دلیل نبودن پرتوهای یونیزان در این تصویربرداری و عدم نیاز به تزریق ماده حاجب ریسک کمتر نسبت به بقیه دارد. تصویربرداری سونوگرافی توانایی نشان دادن عروق محل تزریق را دارد و می‌توان از آن برای جلوگیری از تزریق داخل عروقی استفاده کرد.
علاوه بر توانایی نشان دادن عروق، دستگاه سونوگرافی با نشان دادن اعصاب و دیگر ساختارهای بافت نرم ناحیه حین انجام تزریق امکان تزریق دقیق‌تر و موثرتر با عوارض جانبی کمتر را فراهم می‌کند. یک برتری دیگر تصویربرداری سونوگرافی به تصویربرداری فلوروسکوپی نبود پرتوهای یونیزان است و امکان استفاده از این تصویربرداری برای خانم‌های حامله نیازمند تزریق وجود دارد. لازم به ذکر است که در افرادی که علت جراحی یا به صورت مادرزادی آناتومی به هم ریخته و غیرطبیعی دارند ممکن است بسته به نظر پزشک نوع تصویربرداری برحسب بیمار متفاوت باشد.
در مطالعات مختلف انجام شده، از جمله مطالعه ای که بر روی 50 بیمار با درد شانه انجام شده است، نشان داده شد که می‌توان عصب سوپرا اسکپولار را در 96% از موارد با تصویربرداری سونوگرافی مشاهده کرد و در 86% از موارد می‌توان شریان همراهی کننده آن را نیز به تصویر کشید. مشاهده شریان‌های ناحیه می‌توان به جلوگیری از تزریق داخل شریان و عوارض جانبی ناشی از آن کمک فراوانی کند.
کاربردها
این بلاک هم کاربرد تشخیصی و هم درمانی دارد به این صورت که اگر بعد از انجام بلاک درد بیمار بهبود یافت منشا درد عصب سوپراسکپولار بوده است و نیاز به بررسی دیگر ساختارهای ناحیه مانند دیگر اعصاب و تندون‌ها و مفاصل نیست.
دیگر کاربردهای این بلاک عبارت اند از: تشخیص و درمان نوروپاتی (اختلال عصب) عصب سوپرا اسکپولار، تشخیص و درمان درد شانه به دلیل بیماری‌های التهاب مانند آرتریت روماتوئید، اسپودیلوآرتروپاتی سرونگاتیو، آتروپاتی‌های کریستالی (مانند نقرس)، درمان درد بعد از جراحی‌های شانه مانند آرتروسکوپی و آکرومینوپلاستی، درمان درد و کاهش دامنه حرکتی در بیماری چسبندگی مفصل شانه و بیمارهای روتاتور کاف (عضلات کتف و شانه)، ایجاد بی‌حسی به همراه بلاک عصب سیاتیک و فمورال برای انجام جراحی‌های ران و زانو، درمان درد ناشی از تروما (آسیب فیزیکی) شانه، درمان درد بورسیت (التهاب بورس‌ها که کیسه‌های پر از مایع مفصلی هستند) شانه، درمان درد ناشی از دررفتگی حاد قدامی شانه و کمک به جا اندازی، پیش‌بینی نتیجه انجام انجام بلاک دائمی در افرادی که به آن نیاز دارند (مانند افرادی که دچار درگیری سرطانی در مفصل شانه شده‌اند).
ممنوعیت‌ها
در افرادی که به دلیل بیماری‌ای دیگر (مانند بیماری قلبی) داروهای ضد انعقاد مصرف می‌کنند باید تحت نظر پزشک مدتی دارو قطع شود تا خطر خونریزی بعد از تزریق کاهش یابد. در صورت اختلال انعقادی به دلیل بیماری بسته به نظر پزشک و پس از انجام آزمایشات لازم می‌توان در صورت صلاحدید پزشک این بلاک را انجام داد.
تزریق در محلی که عفونت پوستی فعال وجود دارد یا در صورت عفونت سیستمیک بدن باید تا بعد از درمان عفونت عقب انداخته شود. این تزریق نباید برای افرادی که در مسیر عبور سوزن تومور دارند انجام شود. در افرادی که به دلیل جراحی یا مادرزادی آناتومی ناحیه بهم ریخته است این بلاک باید با دقت بیشتری انجام شود.
نحوه انجام بلاک
بیمار به حالت نشسته قرار می گیرد، سپس پزشک با لمس شانه و استخوان کتف و تصویربرداری سونوگرافی محل تزریق را مشخص می‌کند. بعد از مشخص کردن محل ورود سوزن، پوست بیمار با بتادین استریل می‌شود. سپس سوزن وارد بافت می شود و بعد از تنظیم کردن محل نوک سوزن داخل بافت با تصویربرداری همزمان سونوگرافی تزریق انجام می‌شود.
نحوه انجام تزریق:
تصاویر سونوگرافی نشان دهنده عصب و شریان سوپرا اسکپولار (شریان با رنگ قرمز و عصب با فلش نشان داده شده است):
بررسی‌های بعد از تزریق
تمام بیماران بعد از انجام تزریق از جهت بررسی اثربخشی بلاک و بروز عوارض جانبی احتمالی تزریق تحت نظر قرار می‌گیرند. با اینکه اکثر بیماران بعد از انجام بلاک بی‌دردی (درد بیمار در 5 تا 10 دقیقه بعدی به دلیل تزریق ماده بی‌حسی به مقدار بسیار زیادی کاهش می‌یابد) پیدا می‌کنند، بعضی از بیمارن افزایش درد موقتی بعد از انجام بلاک را تجربه می‌کنند که به دلیل ورود سوزن به بافت است و همراه با درد اصلی بیماری بعد از مدت کوتاهی از بین می‌رود. به بیماران توصیه می‌شود تا در صورت افزایش درد و یا تب که می‌تواند نشانه عفونت باشد به پزشک مراجعه کنند.
عوارض جانبی احتمالی
احتمال درست نبودن محل سوزن و عوارض ناشی از آن به دلیل استفاده از تصویربرداری همزمان سونوگرافی، از جمله آسیب به اعصاب و شریان (سرخرگ) ها و ورید (سیاهرگ) های ناحیه، تزریق داخل شریانی یا وریدی، و پونوموتوراکس (پارگی پرده‌های پوشاننده ریه که باعث تنگی نفس می شود)به ندرت اتفاق می‌افتند. از بین این عوارض شایع‌ترین مورد پونوموتوراکس است که این مورد نیز در کمتر از 1% موارد اتفاق می‌افتد.
دیگر عارضه این بلاک می‌تواند ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) باشد که به دلیل پرخون بودن بافت محل تزریق اتفاق می‌افتد. اما می‌توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت. استفاده از سوزن‌های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می‌شود. همچنین می‌توان از پک‌های سرمازا استفاده کرد. این پک‌ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می‌دهند.
ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است (و در افراد با نقص ایمنی مانند افراد مبتلا به ایدز یا سرطان یا دیابت که قند خونشان تحت کنترل نیست بیشتر اتفاق می‌افتد) و می‌توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.