درد کف پا ناشی از آرتریت متاتارسوفالنجیال و روش های مختلف درمان

در تمامی مفاصل بدن غضروف هایی به نام غضروف مفصلی وجود دارند که استخوان های شرکت کننده در مفصل را از یکدیگر جدا می کنند. این غضروف که سطح تمام استخوان های داخل مفصل را می پوشاند از برخورد و ساییش استخوان ها در حین حرکت مفصل جلوگیری می کند. آرتریت (arthritis) انواع مختلفی دارد اما اساس بیماری در تمام انواع آرتریت یکسان است. در این بیماری غضروف مفصلی تحلیل می رود و استخوان های مفصل با یک دیگر تماس پیدا می کنند. در نتیجه کشیده شدن استخوان ها روی هم مفصل ملتهب و دردناک می شود.مفصل بین استخوان های کف پا و انگشتان، متاتارسوفارنجیال (Metatarsophalangeal) نامیده می شود.

آناتومی مفاصل پا:

مفصل متاتارسوفارنجیال مستعد ابتلا به آرتریت به دلیل عوامل مختلفی است که همه آن ها باعث تخریب غضروف مفصل می شوند. استئوآرتریت شایع ترین نوع آرتیت است که باعث درد این مفصل می شود. بعد از استئوآرتیت عوامل دیگر شامل موارد زیر است: آرتریت روماتوئید و آرتیت بعد از صدمه فیزیکی. عوامل نادر درد این مفاصل شامل بیماری های کلاژن عروقی، عفونت و بیماری های لنفی می شوند.

این بیماری در اکثر موارد به دلیل استفاده نادرست بیمار از این مفصل مانند دویدن روی سطوح سخت یا شیب دار و در بسیاری از موارد به دلیل استفاده از کفش های پاشنه بلند اتفاق می افتد. البته در بعضی موارد آرتریت میدتارسال بعد از یک آسیب دیدگی حاد مانند گیر کردن پا زیر یک جسم سنگین یا لگد شدن حین ورزش هایی مانند فوتبال اتفاق می افتد. همانند بسیاری از بیماری های اسکلتی-عضلانی، احتمال ابتلا فرد به این بیماری با افزایش سن بالا می رود.

تشخیص:

اکثر بیماران مبتلا به آرتریت مفصل متاتارسوفالنجیال درد را در سطح رویی پا گزارش می کنند. فعالیت، به خصوص خم کردن کف پا به سمت داخل یا خارج، درد را بدتر می کند و استراحت و گرما از شدت درد می کاهد. درد دائمی بوده و ممکن است خواب بیمار را برهم بزند.

بعضی بیماران با حرکت دادن مفصل احساس خشکی می کنند. علاوه بر دردی که توضیح داده شد، بیماران مبتلا به آرتریت مفصل متاتارسوفالنجیال از کاهش کارآیی و دامنه حرکتی مفصل نیز رنج می برند که کاراهایی روزمره مانند راه رفتن یا بالارفتن از پله را برای آن های مشکل می کند.

انجام رادیوگرافی برای تمام بیمارانی که در مفصل متاتارسوفالنجیال احساس درد می کنند الزامی است تا عدم وجود شکستگی های استخوانی اثبات شود. بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص پزشک آزمایشات دیگری مانند شمارش کامل سلول های خونی نیز انجام می شود. درصورت شک پزشک به ناپایداری مفصل، یا وجود تومور انجام MRI یا تصویربرداری سونوگرافی ضروری است. بر اساس تشخیص پزشک نیاز به انجام یک یا چندتا از این تصویربرداری ها و آزمایشات است.

روش های مختلف درمان:

در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور سیروس مومن زاده اساس روش های درمانی بر پایه جلوگیری از عمل جراحی و کاهش درد بیمار با استفاده از روش های غیرتهاجمی و روش های ترکیبی طب نوین است. خط اول درمانی، دارو های ضد التهاب و مسکن ها هستند. در صورت پیشرفته بودن بیماری برای درمان کامل بیماری نیاز به انجام یکی یا چندتا از روش های زیر است. موارد عفونی اغلب با علائم سیتمیک شدید مانند تب و لرز همراه هستند و به سادگی تشخیص داده می شوند و باید با به صورت اورژانسی با دارودرمانی و دیگر روش ها درمان شوند.

1-لیزر درمانی:

در این روش با استفاده از پرتو لیزر کم توان فرآیند های ضدالتهابی و ترمیمی بافت مفصل فعال می شوند و به التیام هرچه سریع تر مفصل کمک می کنند. به طور میانگین هر جلسه لیزر درمانی 40 دقیقه طول می کشد و برای درمان کامل درد مفصل متاتارسوفالنجیال به طور میانگین 5 جلسه لیزر درمانی جوابگو است.

2-تزریق کورتیکواستروئید:

کورتیکواستروئیدها اثرات ضد التهابی دارند و به داخل فضای مفصلی تزریق می شوند. کاهش التهاب مفصل، باعث فرصت پیدا کردن بدن برای ترمیم غضروف آسیب دیده می شود. کورتیکواستروئید ها معمولاً با یک داروی بی‌حس کننده ترکیب می‌شود که درد تزریق را کمتر می کند. شروع اثرگذاری تزریق استروئید حدود 24 تا 48 ساعت طول کشیده و دوام آن حدود 3 تا 6 ماه خواهد بود. در صورت فروکش نکردن درد بیمار بعد از 24 تا 48 ساعت، احتمال وجود بیماری دیگری نیز در محل مفصل مطرح می شود مانند التهاب تندون های اطراف مفصل یا اختلال اعصابی که به مفصل ختم می شوند. در صورت وجود چند بیماری با هم دیگر نیاز به اقدام چند جانبه برای درمان همزمان این بیماری ها است.

تزریقات عموما به دو صورت انجام می شوند: هدایت شده و هدایت نشده. در روش هدایت نشده که به عنوان روش لندمارک (landmark) هم شناخته می شود پزشک بدون استفاده از دستگاه تصویربرداری و با استفاده از مشخصات سطحی بدن تزریق را انجام می دهد. در روش هدایت شده پزشک با استفاده از دستگاه فلوروسکوپی یا دستگاه سونوگرافی محل دقیق ساختار های داخلی مفصل را شناسایی می کند و با توجه به آن ها سوزن را به داخل مفصل هدایت می کند. در این روش به دلیل مشاهده لحظه به لحظه سوزن در دستگاه تصویربرداری امکان خطا بسیار کم می شود.

مزیت اصلی دستگاه سونوگرافی نسبت به دستگاه فلوروسکوپی، ساده تر بودن کار با آن و نداشتن عوارض جانبی است. ساده تر بودن کار با دستگاه سونوگرافی امکان خطا را کاهش می دهد و باعث تاثیر بیشتر تزریق می شود. همچنین دستگاه فلوروسکوپی به دلیل تاباندن پرتو های پر قدرت می تواند برای بیمار و پزشک خطرناک باشد.

در کلینیک فوق تخصصی دردشناسی پروفسور سیروس مومن زاده این تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی باعث دید دقیق پزشک به ساختار های داخلی محل تزریق می شود و باعث کاهش عوارض جانبی و تاثیر قوی تر درمان می شود.

معمولا بعد از تزریق با قرار دادن کمپرس سرد روی محل تزریق، از التهاب و درد بعد از تزریق جلوگیری می شود. بیماری های کلاژن عروقی نیازمند درمان های چند جانبه هستند و فقط با استفاده از تزریق نمی توان بیماری را به طور کامل درمان کرد. اما قسمت اصلی درمان این بیماری تزریق داخل مفصلی است.

3-ازن تراپی:

برای درمان آرتریت مزمن می‌توان از تزریق آب حاوی اوزون استفاده کرد. در این روش مقدار اندکی گاز ازن به داخل فضای مفصلی تزریق می شود.

معمولاً بعد از گذشت 30 تا 60 دقیقه درد به طور کامل تسکین می‌یابد. این تسکین درد با افزایش سطح اکسیژن در محل بافت و بالا بردن متابولیسم (سوخت و ساز) آن، که موجب تسریع فرایند ترمیم می‌شود، حاصل می‌شود.

مدت زمان تسکین درد متفاوت و بین یک تا شش ماه یا درمان دائمی است. برخی از بیماران برای دریافت تسکین درد به صورت کامل، به یک سری از 2 تا 4 تزریق نیاز دارند؛ به طوری که این تزریق‌ها در طول یک دوره‌ی چند ماهه توزیع شود. دلیل آن این است که هر تزریق اوزون همچنان که تأثیراتی بر ترمیم بافت دارد، به دلیل اثرات ضدالتهابی منجر به تسکین درد نیز می‌شود.

برخلاف تزریق کورتیکواستروئید که اگرچه تأثیرات ضد التهابی دارد اما بافت تحت تزریق را به علت اثرات کاتابولیسمی (دگرگونی بافت‌ها) که دارد تضعیف می‌کند، ازن فرایند ترمیم را تحریک می‌کند و سطح بهبودی بافت آسیب‌دیده را ارتقا می‌دهد. این تزریق نیز با کمک دستگاه سونوگرافی انجام می شود.

4- تغییر سبک زندگی:

حتی پس از درمان کامل بیماری، بدون تغییر سبک زندگی امکان عود بیماری وجود دارد. بیمار باید عادت های نادرست مانند نحوه غلط جا به جا کردن اشیا و نحوه غلط استفاده از دستگاه های بدن سازی یا استفاده از کفش های نامناسب و پاشنه بلند را اصلاح کند تا خطر ابتلا دوباره به آرتریت متاتارسوفالنجیال به حداقل برسد