نقرس یکی از دردناکترین بیماریهای رماتیسمی می باشد . نقرس در نتیجه رسوب کریستالهای سوزنی شکل اسید اوریک در بافت همبند ، یا در فضای مفصلی بین استخوانها و یا هر دو ایجاد می شود .
این رسوبها منجر به التهاب مفصلی ( آرتریت ) می شود که باعث تورم ، قرمزی ، گرمی ، درد و سفتی در مفاصل می شود . واژه آرتریت به حدود بیش از ۱۰۰ بیماری رماتیسمی اطلاق می شود که مفاصل ، عضلات و استخوانها و همچنین سایر بافتهای بدن را درگیر می کنند . نقرس تقریباً ۵ درصد از کل بیماران آرتریتی را دربرمی گیرد .
نقرس کاذب گاهی اوقات با نقرس اشتباه گرفته می شود چرا که علائم مشابهی ایجاد می نماید . البته در نقرس کاذب ، رسوبهای مذکور در اثر کریستالهای فسفات کلسیم و نه اسیداوریک ایجاد می شوند . لذا ، نقرس کاذب بشکل متفاوت دیگری درمان می شود و در این مقوله کمتر به آن می پردازیم .
اسیداوریک ماده ایست که از تجزیه مواد غذائی پروتئینی ( مثل گوشت قرمز ) بوجود می آید . بطور معمول ، اسید اوریک در خون حل شده و از طریق کلیه ها و ادرار دفع می شود . اگر به هر طریقی میزان اسید اوریک تولیدی بدن افزایش یابد و یا دفع آن مختل شود میزان اسیداوریک خون افزایش می یابد . اسید اوریک بالا در خون زمانیکه شخص از مواد خوراکی پروتئینی به مقدار زیاد مصرف نماید ، ( ترکیباتی مانند جگر ، حبوبات ، گوشت ، بعضی از ماهی ها و … ) ایجاد می شود .
البته بالا بودن اسید اوریک خون یا همان هیپراوریسمی در واقع یک بیماری بحساب نمی آید و خطرناک نیز نیست . بهرحال اسیداوریک زیاد خون می تواند باعث رسوب در مفاصل و در نتیجه نقرس گردد . رسوبات اسید اوریک که معمولاً Tophi نامیده می شوند ممکن است بصورت یک توده در پوست اطراف مفاصل و در گوش ایجاد شوند .
ضمناً کریستال های اسیداوریک ممکن است در کلیه نیز رسوب کرده و باعث ایجاد سنگ کلیه گردد .
در اکثریت افراد ، نقرس بطور ابتدایی مفاصل شست پاها را درگیر میکند ، گاهی در حین بیماری ، ۷۵ درصد از بیماران دچار التهاب مفصل شست پا می شوند . ضمناً نقرس می تواند قوزک ها ، پاشنه ها ، زانوها ، مچ دستها ، انگشتان ، آرنجها و … را درگیر نماید .
بیماری در چهار مرحله گسترش می یابد :
مرحله بدون علامت : در این مرحله شخص دچار اسیداوریک بالاست ، لیکن علائمی دیده نمی شود . در این مرحله معمولاً درمانی لازم نیست .
مرحله نقرس حاد یا آرتریت حاد نقرسی : در این مرحله ، هیپراوریسمی باعث رسوب کریستالهای اسیداوریک در مفاصل می شود که باعث درد شدید و تورم در مفاصل می شود که گرمی و حرکات دردناک را نیز در بر دارد .
حملات حاد معمولاً در هنگام شب ایجاد می شود و در اثر وقایع ساگوار استرس زا ، مصرف الکل و داروها و یا بیماریهای دیگر تشدید می شود . حملات اولیه در طی سه تا ۱۰ روز اولیه معمولاً برطرف می شوند و حمله بعدی ممکن است ماه ها حتی سالهای بعد عارض نشود .
نقرس : در واقع دورهای بین حملات حاد می باشد . در این مرحله فرد بیمار علائمی ندارد و حرکات مفاصل نیز طبیعی است .
نقرس مزمن : در واقع ناتوان کننده ترین مرحله بیماریست و در طی یک مدت زمان طولانی گاهی ۱۰ سال ایجاد می شود . در این مرحله ، آسیب دائمی در مفاصل درگیر ایجاد می کند و حتی گاهی کلیه ها را نیز درگیر می کند . با درمان مناسب ،اکثریت بیماران به این مرحله پیشرفته وارد نمی شوند .
علل ایجاد نقرس
* عوامل خطر ایجاد نقرس عبارتند از :
ژنتیک که می تواند نقش مهمی در ایجاد بیماری داشته باشد چرا که بیش از ۱۸ درصد از بیماران دارای سابقه خانوادگی هستند .
جنس و سن نیز از عوامل خطر برای ایجاد نقرس هستند . نقرس در مردان و در سنین بالا شایعتر است .
بالا بودن وزن احتمال ابتلا به هیپراوریسمی و نقرس را افزایش میدهد .
مصرف بی رویه الکل
مصرف بیش از حد مواد غذائی پروتئینی
اختلالات آنزیمی که منجر به اختلال در تجزیه مواد پروتئینی می شود .
تماس بیش از حد با سرب
بعضی از بیماریها و استفاده از بعضی از داروها ممکن است احتمال ابتلا به نقرس را افزایش دهد .
نقرس تقریباً در ۸۴۰ نفر در ۱۰۰۰۰۰ نفر ممکن است عارض شود . در کودکان و جوانان ناشایع است . مردان بزرگسال بین ۴۰ تا ۵۰ سالگی احتمال ابتلای به نقرس را بیشتر از زنان قبل از یائسگی نشان می دهند . افرادی که عضو اهدایی دریافت نموده اند احتمال ابتلای به نقرس را بیشتر دارند .
* تشخیص :
تشخیص نقرس براحتی صورت نمی گیرد چرا که علائم کاملاً مبهم و گاهی بین چند بیماری مشترک هستند . اگر چه افراد مبتلا به نقرس ، هیپراوریسمی را نیز در طی بیماری خود نشان می دهند ، گاهی در طی حملات حاد بیماری افزایش اسید اوریک ( هیپراوریسمی )نداریم . هیپراوریسمی به تنهایی نمایانگر وجود نقرس نیست و در واقع اکثریت افراد با هیپراوریسمی دچار بیماری نقرس نمی شوند .
گاهی برای تشخیص نقرس ،لازم است پزشک از مایع بین مفصلی نمونه مایعی تهیه نموده و مورد آزمایش قرار دهد .
* علائم بیماری نقرس :
هیپراوریسمی
وجود کریستالهای اسید اوریک در مایع مفصلی
بیش از یکبار حمله حاد آرتریت
آرتریتی که بسرعت و در طی یک روز ایجاد می شود و باعث قرمزی ،گرما و تورم مفصل میشود .
آرتریت در یک مفصل مانند انگشتان پا ،قوزک یا زانو .
* درمان :
با درمان مناسب و صحیح اکثریت بیماران قادر به کنترل علائم خود هستند و براحتی به زندگی خود ادامه می دهند . نقرس معمولاً با یک یا ترکیبی از چند درمان قابل کنترل است . هدف از درمان ، کاهش درد درحین حملات حاد ، جلوگیری از حملات آینده و پیشگیری از تشکیل رسوبات مفصلی ( tophi ) و سنگ های کلیوی می باشد . درمان معمولاً باعث جلوگیری از ناتوانیهای جسمی می شود .
* برای موفقیت در درمان نقرس :
داروها را به موقع و منظم استفاده نمائید .
سایر داروهایی را که مصرف می کنید به اطلاع پزشک برسانید .
رژیم غذایی مناسبی اتخاذ نمائید و کمتر از رژیمهای غذایی پرپروتئین حیوانی استفاده نمائید .
مایعات زیاد بخصوص آب استفاده نمائید .
تحرک کافی و ورزش مناسب داشته باشید .
وزن خود را کنترل کنید . البته رژیمهای بسیار سخت باعث افزایش اسیداوریک خون می شوند .