بلاک به معنی قطع کردن مسیر درد است و هم کاربرد درمانی و هم کاربرد تشخیصی دارد و با تزریق مواد بی‌حسی انجام می‌شود. بلاک دائمی به معنی تخریب عصب برای قطع مسیر درد است که به روش‌های مختلفی از تزریق مواد کشنده عصب، تخریب با سرما و یا رادیوفرکوئنسی (تخریب با امواج رادیویی) انجام می‌شود.
آناتومی گانگلیون‌های سمپاتیک سینه‌ای
در پشت هر کدام از مهره‌های ستون فقرات سینه‌ای یک زائده استخوانی بلند به نام زائده خاری (Spinous process) وجود دارد. در تصویر زیر ستون فقرات قفسه سینه نشان داده شده است:
گانگیون‌ها گره‌های عصبی هستند که تعدادی عصب به آن ها وارد می‌شوند و بعد از یکی شدن با یک دیگر شاخه‌های جدیدی از گانگلیون خارج می شوند.
گانگلیون‌های سمپاتیکی قفسه سینه در جلو/کنار مهره‌های ستون فقرات قرار دارند.
شاخه‌های ورودی به این گانگیون‌ها مستقیما از اعصاب نخاعی (spinal nerves، اعصابی که از نخاع خارج می‌شوند و با عبور از فاصله بین مهره‌های ستون فقرات به سمت اندام‌های هدفشان حرکت می کنند) منشا می‌گیرند.
همچنین خود این گانگلیون‌ها با یکدیگر ارتباط دارند و شاخه‌های نهایی خارج شده از آن‌ها به سمت ارگان‌های بدن حرکت می‌کنند و بسیاری از فعالیت‌های خودکار بدن را کنترل می‌کنند.
در تصویر زیر این گانگلیون‌ها (paravertebral ganglion) به همراه ساختارهای مجاورشان نشان داده شده‌اند:
کاربردها
بلاک دائمی اعصاب سمپاتیک سینه‌ای یک روش عالی برای کنترل دردهای شدید و غیرقابل کنترل ناشی از سرطان و یا دیگر علت خوش خیم ولی عودکننده است.
افرادی کاندید انجام بلاک دائمی اعصاب سمپاتیک سینه‌ای هستند که در ناحیه قفسه سینه و یا احشا فوقانی شکم احساس درد دارند اما درد این بیماران با دیگر روش‌ها مانند داروهای ضدالتهابی و روش های شیمی درمانی و رادیوتراپی (در صورت ابتلا بیمار به سرطانی که ناحیه قفسه سینه یا احشا شکم را درگیر کرده باشد) کنترل نشده باشد.
موارد احتیاط
-
اختلال انعقادی به دلیل مصرف دارو یا بیماری که اصلاح نشده باشد. در بیمارانی که داروی ضد انعقادی مصرف می‌کنند بسته به تشخیص پزشک باید دارو را چند روز قبل از انجام بلاک قطع کرد. اختلالات انعقادی در بیمارانی که به دلیل سرطان تحت شیمی درمانی هستند نیز ممکن است وجود داشته باشد.
-
بیماران با اختلال سیستم ایمنی مانند بیماران سرطانی و دیابتی که دیبابتشان به خوبی کنترل نشده است و بیماران مبتلا به ایدز ریسک بالاتری برای ایجاد عفونت دارند.
-
عدم توانایی بیمار در دراز کشیدن به پشت برای انجام بلاک.
موارد ممنوعیت
-
وجود عفونت در محل تزریق و یا به صورت سیستمیک در بدن (سپسیس). در این بیماران ابتلا باید عفونت درمان شود و سپس تزریق انجام می‌شود.
-
اختلال انعقادی غیرقابل اصلاح.
-
حساسیت بیمار به دارو های لازم برای بلاک.
-
وجود هماتوم (فضای پر از خون داخل بافت) در محل تزریق.
بررسی‌ها و آماده سازی‌های قبل از تزریق
قبل از انجام تزریق بیمار از جهت نوع درد و علائم عصبی مورد معاینه قرار می‌گیرد.
اگر بیمار دارو ضد انعقاد مصرف می‌کند، با تشخیص پزشک دارو ها چند روز قبل از انجام بلاک قطع می‌شوند تا لخته شدن خون بیمار به حالت عادی برگردد.
بر اساس شرح حال بیمار و تشخیص پزشک آزمایشات دیگری مانند شمارش کامل سلول‌های خونی و تصویربرداری‌های مختلف نیز انجام می‌شود.
برای تمام بیمارانی که قرار است بلاک دائمی انجام دهند ابتلا از یک یا دو دوره بلاک موقتی استفاده می‌شود. اگر درد بیمار با بلاک موقتی کنترل شد یعنی عصب بلاک شده مسئول انتقال پیام درد بوده است و تشخیص قطعی می‌شود.
اگر درد بیمار با بلاک موقتی کنترل می‌شد اما بعد از مدت کوتاهی عود می‌کرد می توان برای کنترل درد در این بیمار از بلاک دائمی استفاده کرد.
نحوه انجام بلاک
بیمار به شکم می‌خوابد و بالشت کوچکی زیر سینه بیمار قرار می‌گیرد تا ستون فقرات سینه ای کمی خم شود.
سپس پزشک با لمس خارهای استخوانی ستون فقرات محل تزریق را مشخص می‌کند.
بعد از مشخص کردن محل ورود سوزن (حدود 3سانتی‌متر در کنار زائده خاری استخوانی مهره)، پوست بیمار با بتادین استریل می‌شود و سوزن وارد بافت می‌شود. بعد از تنظیم کردن محل نوک سوزن داخل بافت با تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی تزریق انجام می‌شود.
نحوه انجام تزریق:
تصویر فلوروسکوپی سوزن در محل اعصاب سمپاتیک سینه‌ای:
بررسی های بعد از تزریق
بعد از انجام تزریق یک معاینه کامل عصبی برای بررسی اثر بخشی بلاک و کشف عوارض احتمالی انجام می‌شود.
همچنین بیمار قبل از ترخیص حداقل 1 ساعت تحت نظر قرار می گیرد تا از نبودن عوارض جانبی احتمالی اطمینان حاصل شود.
به بیمار توصیه می‌شود در صورت ایجاد عوارض و یا بروز علائم عفونت از جمله تب و لرز به پزشک مراجعه کند.
عوارض جانبی احتمالی
احتمال درست نبودن محل سوزن و عوارض ناشی از آن به دلیل استفاده از تصویربرداری همزمان فلوروسکوپی و مشاهده سوزن در تمام طول تزریق، از جمله آسیب به اعصاب و شریان (سرخرگ)ها و ورید (سیاهرگ)های ناحیه و اعصاب ناحیه و سوراخ شدن پرده های پوشاننده ریه که باعث ایجاد پونوموتوراکس (تنگی نفس به دلیل روی هم خوابیدن ریه) می‌شود، تزریق داخل شریانی یا وریدی به ندرت اتفاق می‌افتند.
دیگر عارضه احتمالی این تزریق حساسیت فرد به داروهای تزریق شده است که احتمال ایجاد این عارضه نیز بسیار پایین است.
عارضه دیگر این بلاک ایجاد کبودی یا هماتوم (تجمع خون در بافت) است که به دلیل پرخون بودن بافت اتفاق می‌افتد. اما می‌توان با وارد کردن فشار بعد از انجام بلاک روی محل تزریق جلوی این عوارض را گرفت.
استفاده از سوزن های نازک هم باعث کاهش احتمال تشکیل هماتوم می‌شود.
همچنین می توان از پک های سرمازا استفاده کرد. این پک ها درد بعد از تزریق را هم کاهش می‌دهند.
ایجاد عفونت بعد از تزریق نادر است است و در افرادی که نقص ایمنی دارند، مخصوصا افراد مبتلا به سرطان یا ایدز، احتمال وقوع بالاتری دارد و می توان با استفاده از وسایل استریل و شستن محل تزریق با بتادین قبل از ورود سوزن به راحتی جلوی آن را گرفت.